Tư liệu học thuật chuyên ngành nghiên cứu quốc tế
Nguồn: De Gaulle urges the United States to get out of Vietnam, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1966, trong bài phát biểu trước 100.000 người ở Phnom Penh, Campuchia, Tổng thống Charles de Gaulle của Pháp đã công khai tố cáo chính sách của Mỹ tại Việt Nam và kêu gọi chính phủ nước này rút quân khỏi Đông Nam Á. Continue reading “01/09/1966: De Gaulle kêu gọi Mỹ rút quân khỏi Việt Nam”
Nguồn: Jack the Ripper’s first victim murdered, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1888, cô gái bán hoa Mary Ann Nichols, nạn nhân đầu tiên của kẻ giết người hàng loạt ở London, Jack Đồ tể (Jack the Ripper), được phát hiện đã bị sát hại và phân xác tại quận Whitechapel. Thành phố London sau đó đã chứng kiến thêm bốn nạn nhân của tên giết người này trong vài tháng sau đó, nhưng chẳng có nghi phạm nào được tìm thấy.
Ở nước Anh thời Victoria, khu East End của London được mệnh danh là một khu ổ chuột đông đúc với gần một triệu người nghèo nhất thành phố. Nhiều phụ nữ đã buộc phải làm nghề bán hoa, và vào năm 1888, ước tính đã có hơn 1.000 gái mại dâm ở Whitechapel. Continue reading “31/08/1888: Nạn nhân đầu tiên của Jack Đồ tể”
Nguồn: Pizarro Executes Last Inca Emperor, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1533, Atahuallpa, Hoàng đế thứ 13 và cuối cùng của người Inca, đã chết vì bị siết cổ bởi lính chinh phạt Tây Ban Nha dưới quyền Francisco Pizarro. Vụ hành quyết Atahuallpa, vị hoàng đế trị vì tự do cuối cùng, đã đánh dấu sự kết thúc của 300 năm nền văn minh Inca.
Nằm trên dãy Andes của Peru, người Inca đã xây dựng một đế chế rực rỡ với dân số khoảng 12 triệu người. Mặc dù không có hệ thống chữ viết, họ vẫn có một chính phủ phức tạp, nhiều công trình công cộng sáng giá và một hệ thống nông nghiệp tuyệt vời. Năm năm trước khi quân Tây Ban Nha đến vùng đất này, cuộc chiến giành quyền thừa kế tàn khốc đã khiến đế chế suy sụp. Năm 1532, quân của Atahuallpa đã đánh bại lực lượng của người anh cùng cha khác mẹ Huascar trong trận chiến gần Cuzco. Atahuallpa đang củng cố quyền cai trị của mình thì Pizarro và 180 binh sĩ của ông xuất hiện. Continue reading “29/08/1533: Pizarro xử tử Hoàng đế Inca cuối cùng”
Nguồn: LBJ is born, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1908, Tổng thống tương lai của nước Mỹ – Lyndon Baines Johnson (LBJ) – đã được sinh ra trong một trang trại gần Stonewall, Texas. Chàng trai thô lỗ, bộc trực ấy lớn lên ở một vùng nông thôn nghèo khó và đã từng theo học một trường đại học sư phạm trước khi bước chân vào chính trường.
Năm 1937, Johnson giành được một ghế trong Hạ viện. Thời gian làm việc trong chính phủ của ông bị gián đoạn bởi Thế chiến II, khi ông quyết định tham gia Hải quân và giành được Huân chương Sao Bạc (Sliver Star) vì đã dũng cảm chiến đấu ở Nam Thái Bình Dương. Sau chiến tranh, ông tiếp tục một vài nhiệm kỳ tại Hạ viện trước khi được bầu vào Thượng viện năm 1948. Continue reading “27/08/1908: Ngày sinh Tổng thống Lyndon B. Johnson”
Nguồn: The Great Moon Hoax, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1835, bài đầu tiên trong loạt sáu bài viết công bố việc phát hiện ra sự sống trên Mặt Trăng đã được đăng trên tờ New York Sun.
Được biết đến với tên gọi chung là The Great Moon Hoax (Trò lừa Mặt Trăng), loạt bài này được giới thiệu là in lại từ Tạp chí Khoa học Edinburgh. “Tác giả” được đề là Tiến sĩ Andrew Grant, đồng nghiệp của Sir John Herschel, một nhà thiên văn học nổi tiếng thời đó. Herschel quả thực đã tới Capetown, Nam Phi, vào tháng 01/1834, để xây dựng một đài quan sát với một kính viễn vọng mới, có chất lượng tốt hơn. Grant mô tả rằng Herschel đã tìm thấy bằng chứng về các dạng vật thể sống trên Mặt Trăng, bao gồm cả những động vật kỳ ảo như kỳ lân, hải ly có hai chân và lông, người có cánh giống như dơi. Các bài báo cũng có những đoạn sống động viết về địa hình Mặt Trăng, với các miệng hố lớn, các tinh thể thạch anh tím khổng lồ, những dòng sông ào ạt và thảm thực vật tươi tốt. Continue reading “25/08/1835: Xuất bản loạt bài ‘Trò lừa Mặt trăng’”
Nguồn: Vesuvius erupts, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 79, sau nhiều thế kỷ ‘ngủ đông,’ núi lửa Vesuvius dã phun trào ở miền nam nước Ý ngày nay, tàn phá các thành phố La Mã thịnh vượng, Pompeii và Herculaneum, đồng thời giết chết hàng ngàn người. Hai thành phố, bị chôn vùi dưới lớp dày gồm dung nham và bùn đất, đã không bao giờ được xây dựng lại và dần bị lãng quên trong dòng lịch sử. Vào thế kỷ 18, Pompeii và Herculaneum đã được phát hiện và khai quật, cung cấp một hồ sơ khảo cổ chưa từng có về cuộc sống hàng ngày trong một nền văn minh cổ đại, mà chính nhờ cái chết bất ngờ đã được bảo tồn một cách đáng kinh ngạc.
Thành Pompeii và Herculaneum phát triển hưng thịnh gần chân núi Vesuvius tại Vịnh Naples. Vào thời kỳ đầu của Đế chế La Mã, có khoảng 20.000 người sống ở Pompeii, bao gồm các thương nhân, thợ sản xuất và nông dân, cùng nhau khai thác đất đai màu mỡ với rất nhiều vườn nho và cây ăn trái. Chẳng một ai ngờ rằng thứ đất màu mỡ ấy lại là di sản của những lần phun trào trước đó của Vesuvius. Continue reading “24/08/79: Núi lửa Vesuvius phun trào”
Nguồn: Michael Collins assassinated, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1922, nhà cách mạng người Ireland và chính trị gia đảng Sinn Fein, Michael Collins, đã bị sát hại trong một cuộc phục kích ở phía tây Hạt Cork, Ireland.
Đầu thế kỷ 20, Collins gia nhập Sinn Fein, một đảng chính trị chủ trương giành độc lập cho toàn bộ Ireland. Từ khi thành lập, đảng này đã trở thành cánh chính trị không chính thức của phiến quân Ireland trong cuộc đấu tranh nhằm loại bỏ sự cai trị của Anh. Continue reading “22/08/1922: Michael Collins bị ám sát”
Nguồn: Trotsky assassinated in Mexico, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1940, nhà cách mạng lưu vong người Nga, Leon Trotsky, đã bị thương nặng sau khi một sát thủ tấn công ông bằng rìu phá băng tại khu nhà bên ngoài Thành phố Mexico. Sát thủ tên là Ramón Mercader, là một người cộng sản Tây Ban Nha và có lẽ cũng là đặc vụ của lãnh đạo Liên Xô Joseph Stalin. Trotsky chết vì vết thương vào ngày hôm sau.
Sinh năm 1879 ở Ukraine, với cha mẹ là người Nga gốc Do Thái, khi còn là một thiếu niên, Trotsky đã sớm ủng hộ chủ nghĩa Marx, và sau này quyết định rời khỏi Đại học Odessa để tham gia tổ chức ngầm Liên đoàn Công nhân miền Nam nước Nga (South Russian Workers’ Union). Năm 1898, ông bị bắt vì các hoạt động cách mạng và bị giam trong tù. Năm 1900, ông bị đày đến Siberia. Continue reading “20/08/1940: Trotsky bị ám sát ở Mexico”
Nguồn: Yangtze River peaks in China, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1931, nước sông Dương Tử ở Trung Quốc đã dâng cao đến đỉnh trong trận lụt khủng khiếp đã giết chết 3,7 triệu người, trực tiếp và gián tiếp, trong vài tháng sau đó. Đây có lẽ là thảm họa tự nhiên tồi tệ nhất của thế kỷ 20.
Sông Dương Tử chảy qua miền nam Trung Quốc, một trong những khu vực đông dân nhất trên Trái Đất. Người dân ở khu vực này, hầu hết sống trong nghèo khó, phụ thuộc vào con sông để lấy nước sinh hoạt và làm nông. Vào tháng 04, lưu vực sông đã bắt đầu nhận được lượng mưa trên mức trung bình. Khi những cơn mưa xối xả xuất hiện vào tháng 07, thảm họa đã đến. Nước từ sông Dương Tử tràn ngập khắp một khu vực rộng 500 dặm vuông. Nước dâng cao đã buộc 500.000 người phải rời khỏi nhà vào đầu tháng 8. Continue reading “18/08/1931: Lụt sông Dương Tử giết chết 3,7 triệu người”
Nguồn: East Germans kill man trying to cross Berlin Wall, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1962, lính canh Đông Đức đã bắn hạ một thanh niên đang cố gắng trốn thoát qua Bức tường Berlin vào Tây Berlin và để mặc anh ta chảy máu đến chết. Sự kiện trở thành một trong những biến cố tồi tệ nhất xảy ra tại một trong những biểu tượng xấu nhất của Chiến tranh Lạnh.
Sự kiện năm 1962 xảy ra gần một năm sau ngày Bức tường Berlin được xây dựng. Tháng 08/1961, chính quyền Đông Berlin bắt đầu dựng hàng rào thép gai tại ranh giới giữa Đông và Tây Berlin. Chỉ trong vài ngày, một bức tường bê tông đã được xây dựng, hoàn chỉnh với các tháp canh. Trong những tháng tiếp theo, rất nhiều thép gai, súng máy, đèn rọi, đồn bảo vệ, chó, mìn và hàng rào bê tông đã được dựng lên, ngăn cách hoàn toàn hai nửa thành phố. Các quan chức Mỹ lên án hành động của phía cộng sản, nhưng chẳng làm gì để ngăn chặn việc xây dựng bức tường. Continue reading “17/08/1962: Lính Đông Đức bắn người cố vượt Bức tường Berlin”
Nguồn: Japan gives ultimatum to Germany, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1914, chính phủ Nhật đã gửi tối hậu thư tới Đức, yêu cầu tất cả các tàu Đức phải rút khỏi vùng biển của Nhật Bản và Trung Quốc, đồng thời giao lại quyền kiểm soát Thanh Đảo – căn hải quân nước ngoài lớn nhất của Đức, nằm trên bán đảo Sơn Đông, Trung Quốc – cho người Nhật trước trưa ngày 23/08.
Ngày 06/08 trước đó, một ngày sau khi Anh tham gia Thế chiến I chống lại Đức, Ngoại trưởng Anh, Sir Edward Gray, đã kêu gọi hỗ trợ từ hải quân Nhật trong việc săn lùng các tàu buôn Đức có vũ trang. Nhật Bản vui vẻ đồng ý, xem chiến tranh chính là cơ hội tuyệt vời để theo đuổi tư lợi ở Viễn Đông. Như lời chính khách Nhật Bản Inoue Karou, “cuộc chiến là sự trợ giúp của thượng đế cho sự hưng thịnh của vận mệnh nước Nhật.” Do đó, người Nhật vội vã thực hiện thỏa thuận liên minh năm 1902 của họ với Anh, đưa ra tối hậu thư vào ngày 15/08. Continue reading “15/08/1914: Nhật ra tối hậu thư cho Đức”
Nguồn: Aztec capital falls to Cortés, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày năm 1521, sau một cuộc bao vây kéo dài ba tháng, lực lượng Tây Ban Nha dưới quyền của Hernán Cortés đã chiếm được Tenochtitlán, thủ đô của Đế chế Aztec. Lính của Cortés đã san bằng thành phố và bắt giữ Cuauhtemoc, Hoàng đế Aztec.
Thành Tenochtitlán được lập vào năm 1325 bởi một bộ tộc săn bắn và hái lượm lang thang trên các hòn đảo ở Hồ Texcoco, nay là khu vực gần Thành phố Mexico. Chỉ trong vòng một thế kỷ, nền văn minh này đã phát triển thành Đế chế Aztec, phần lớn là nhờ hệ thống nông nghiệp tiên tiến. Họ sớm thống trị miền trung Mexico và khi Hoàng đế Montezuma II lên ngôi vào năm 1502 thì đạt đến thời kỳ hưng thịnh nhất, mở rộng hơn về phía nam, đến tận Nicaragua ngày nay. Continue reading “13/08/1521: Thủ đô Aztec rơi vào tay người Tây Ban Nha”
Nguồn: Hussein succeeds to Jordanian throne, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1952, Hoàng tử Hussein đã được tuyên làm vua Jordan sau khi cha ông, vua Talal, bị Quốc hội Jordan phế truất với lý do mắc bệnh tâm thần. Hussein chính thức lên ngôi vào sinh nhật lần thứ 18 của mình, ngày 14/11/1953. Ông là vị vua lập hiến thứ ba của Jordan và là thành viên của triều đại Hashemite, được cho là dòng dõi hậu duệ của nhà tiên tri Muhammad. Continue reading “11/08/1952: Hussein lên kế vị ngai vàng Jordan”
Nguồn: Louvre Museum opens, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1793, sau hơn hai thế kỷ đóng vai trò một cung điện hoàng gia, Louvre đã được chính phủ cách mạng Pháp biến thành một bảo tàng công cộng ở Paris. Ngày nay, Louvre là một trong những bảo tàng sở hữu kho tàng nghệ thuật đồ sộ nhất thế giới, với các tác phẩm và hiện vật đại diện cho 11.000 năm văn minh và văn hóa của loài người.
Cung điện Louvre được vua Francis I cho khởi công xây dựng vào năm 1546, tại nơi vốn là một pháo đài cũ của vua Philip II từ thế kỷ 12. Francis là một nhà sưu tầm nghệ thuật vĩ đại, và Louvre được chọn làm nơi cư ngụ của ông. Công trình này, được giám sát bởi kiến trúc sư Pierre Lescot, vẫn được tiếp tục ngay cả sau khi Francis qua đời, đến tận triều đại của các vị vua Henry II và Charles IX. Continue reading “10/08/1793: Bảo tàng Louvre mở cửa cho công chúng”
Nguồn: German saboteurs executed in Washington, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1942, trong Thế chiến II, sáu kẻ phá hoại người Đức bí mật đến Mỹ nhằm tấn công cơ sở hạ tầng dân sự của nước này đã bị xử tử vì tội gián điệp. Hai người khác trong nhóm này, vốn đã tiết lộ âm mưu cho FBI và hỗ trợ chính phủ Mỹ săn lùng những kẻ từng là bạn hữu của họ, thì phải lãnh án tù.
Năm 1942, dưới chế độ Đức Quốc Xã của Adolf Hitler, đơn vị phòng thủ của Quân đoàn Tình báo Đức (German Military Intelligence Corps) đã khởi xướng một chương trình xâm nhập vào Mỹ nhằm phá hủy các nhà máy công nghiệp, cầu cống, đường sắt, nhà máy nước và các cửa hàng bách hóa do người Do Thái làm chủ. Đức Quốc Xã hy vọng rằng mỗi sáu tuần sẽ có từ một đến hai nhóm phá hoại có thể xâm nhập vào Mỹ thành công. Hai nhóm đầu tiên, gồm tám người Đức từng sống ở Mỹ trước chiến tranh, đã rời căn cứ tàu ngầm Đức tại Lorient, Pháp, vào cuối tháng Năm. Continue reading “08/08/1942: Gián điệp Đức bị xử tử tại Washington”
Nguồn: First execution by electric chair, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1890, tại nhà tù Auburn ở New York, vụ tử hình bằng ghế điện đầu tiên trong lịch sử đã được thực hiện đối với William Kemmler, kẻ bị kết án giết tình nhân của mình, Matilda Ziegler, bằng rìu.
Sử dụng điện giật như một phương thức hành hình nhân đạo được đề xuất lần đầu tiên vào năm 1881 bởi Nha sĩ Albert Southwick. Southwick đã chứng kiến một người say rượu lớn tuổi “chết không đau đớn” sau khi chạm vào các thiết bị đầu cuối của một máy phát điện ở Buffalo, New York. Hình thức xử tử phổ biến thời bấy giờ là treo cổ – tội nhân sẽ bị treo lơ lửng trong vòng 30 phút trước khi chết vì ngạt thở. Continue reading “06/08/1890: Vụ tử hình bằng ghế điện đầu tiên”
Nguồn: Henry David Thoreau’s “Walden” is published, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Tác phẩm kinh điển của Henry David Thoreau, Walden hay A Life in the Woods (Một mình sống trong rừng) ngày nay là cuốn sách phải đọc trong nhiều lớp học. Nhưng trong lần phát hành đầu tiên – vào ngày này năm 1854 – nó chỉ đạt được doanh số khiêm tốn, khoảng 300 bản mỗi năm.
Cuốn sách của nhà văn người Mỹ theo trường phái siêu việt/tiên nghiệm (transcendentalist) là câu chuyện kể ở ngôi thứ nhất, viết về thời gian thử nghiệm sống đơn giản của ông tại Walden Pond ở Concord, Massachusetts, bắt đầu từ năm 1845, kéo dài trong hai năm và hai tháng. Cuốn sách đi sâu khám phá quan điểm của Thoreau về tự nhiên, chính trị và triết học. Continue reading “04/08/1854: “Walden” của Henry David Thoreau được xuất bản”
Nguồn: Sir Roger Casement hanged, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1916, Sir Roger David Casement, một nhà ngoại giao gốc Ireland, người được vua George V phong tước hiệp sĩ vào năm 1911, đã bị xử tử vì vai trò của ông trong cuộc Nổi dậy Phục sinh (Easter Rising) của Ireland
Casement là một người theo đạo Tin lành Ireland, từng giữ chức vụ trong bộ ngoại giao Anh vào khoảng đầu thế kỷ 20. Ông đã giành được sự hoan nghênh quốc tế sau khi vạch trần các hành vi sử dụng nô lệ bất hợp pháp ở Congo và một số nơi ở Nam Mỹ. Mặc dù có gốc gác Tin Lành Ulster, Casement đã trở thành người ủng hộ nhiệt tình cho phong trào giành độc lập cho Ireland, và sau khi Thế chiến I bùng nổ, ông đã đến Mỹ, rồi đến Đức để tìm kiếm viện trợ cho một cuộc nổi dậy của người dân Ireland chống lại Anh. Continue reading “03/08/1916: Roger Casement bị treo cổ”
Nguồn: Bush is suspended from flying with the Air National Guard, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1972, Tổng thống tương lai George Walker Bush, con trai của cựu Tổng thống George Herbert Walker Bush, đã bị đình chỉ bay trong lực lượng Không quân Vệ binh Quốc gia (Air National Guard) bang Texas vì lý do không tham gia cuộc kiểm tra y tế hàng năm.
Hồ sơ nghĩa vụ quân sự của Bush đã gây nên nhiều tranh cãi trong cuộc bầu cử năm 2000 và 2004, và lại càng được xem xét kỹ lưỡng hơn khi ông phát động một cuộc chiến gây tranh cãi ở Iraq năm 2003. Mặc dù ông có phục vụ trong Lực lượng Vệ binh Quốc gia, nhiều người phản đối chiến tranh, gồm cả các cựu chiến binh, đã chỉ trích vị Tổng thống vì hồ sơ quân sự quá sơ sài, trong đó được cho là có ghi lại những lần vắng mặt kéo dài sáu tháng đến một năm nhưng không thể giải thích được. Bush biện minh cho hồ sơ quân ngũ của mình bằng cách nói rằng ông đã hoàn thành thỏa đáng tất cả các nghĩa vụ quân sự. Continue reading “01/08/1972: Bush bị đình chỉ bay”
Nguồn: USS Indianapolis bombed, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1945, tuần dương hạm USS Indianapolis đã trúng ngư lôi của tàu ngầm Nhật Bản và chìm chỉ sau vài phút, ngay giữa vùng biển có cá mập tấn công. Chỉ có 317 trong số 1.196 người trên tàu sống sót. Tuy nhiên, Indianapolis vẫn hoàn thành nhiệm vụ chính của mình: chuyển các thành phần chính của quả bom nguyên tử sẽ được thả một tuần sau đó xuống Hiroshima đến đảo Tinian ở Nam Thái Bình Dương.
Tàu Indianapolis đã đến đảo Tinian vào ngày 26/07/1945. Nhiệm vụ này được xếp vào loại tuyệt mật và thủy thủ đoàn hoàn toàn không biết gì về thứ hàng họ đang vận chuyển. Sau khi rời Tinian, tàu đến căn cứ của quân đội Mỹ tại đảo Guam và được lệnh gặp tàu chiến USS Idaho tại Vịnh Leyte ở Philippines để chuẩn bị cho việc đổ bộ vào Nhật Bản. Continue reading “30/07/1945: Tàu USS Indianapolis bị tấn công”
