Thế giới hôm nay: 14/11/2022

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Đảng Dân chủ Mỹ giữ quyền kiểm soát Thượng viện sau khi Catherine Cortez Masto giữ ghế ở Nevada. Như vậy phe Dân chủ có 50 ghế ở thượng viện, trong khi cuộc đua ở bang Georgia sẽ bỏ phiếu vòng hai vào tháng tới. Bà Cortez Mastro đánh bại Adam Laxalt, một đảng viên Cộng hòa được Donald Trump hậu thuẫn, tiếp tục cho thấy một kỳ bầu cử khó khăn của các ứng viên do cựu tổng thống đưa lên.

Trước đó ở bang Arizona, thượng nghị sĩ Dân chủ Mark Kelly đã đánh bại Blake Masters, một người cũng do Trump ủng hộ. Song ở Hạ viện, đảng Cộng hòa vẫn có khả năng thắng cao hơn, dù với cách biệt nhỏ hơn dự đoán ban đầu. Với tốc độ kiểm phiếu như hiện tại, sẽ phải mất vài ngày nữa mới có kết quả đầy đủ. Continue reading “Thế giới hôm nay: 14/11/2022”

Sáng kiến An ninh Toàn cầu: Quân cờ của Tập trên bàn cờ của Mỹ

Nguồn: Pak Yiu, “China’s Global Security Initiative: Xi’s wedge in the U.S.-led order,” Nikkei Asia, 01/11/2022

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Chương trình lớn tiếp theo của Bắc Kinh sẽ gia tăng áp lực chọn phe và hợp lý hóa cuộc chiến Ukraine.

Bài phát biểu dài gần hai giờ của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trước hơn 2.000 đại biểu tại Đại hội Đảng Cộng sản năm nay chứa đầy những điệp khúc quen thuộc. Tuy nhiên, lần đầu tiên báo cáo công tác đề cập đến Sáng kiến An ninh Toàn cầu (GSI), báo hiệu một chủ đề quan trọng trong nhiệm kỳ thứ ba chưa từng có tiền lệ của ông.

“Một nhà triết học Trung Quốc cổ đại đã nhận xét rằng ‘các sinh vật khác nhau có thể cùng tồn tại mà không gây hại cho nhau, và các con đường khác nhau có thể chạy song song mà không ảnh hưởng đến nhau,” Tập nói trong báo cáo của mình. “Chỉ khi tất cả các quốc gia cùng theo đuổi lợi ích chung, chung sống hòa thuận và hợp tác vì lợi ích chung, thì mới có thịnh vượng bền vững và an ninh mới được đảm bảo.” Continue reading “Sáng kiến An ninh Toàn cầu: Quân cờ của Tập trên bàn cờ của Mỹ”

13/11/1775: Lính Mỹ chiếm Montreal

Nguồn: Patriots take Montreal, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày 13/11/1775, Chuẩn tướng Quân đội Lục địa Richard Montgomery đã chiếm Montreal, Canada mà không bị phản kháng.

Chiến thắng của Montgomery một phần nhờ vào thất bại của Ethan Allen trước Tướng Anh kiêm Thống đốc Hoàng gia Canada Guy Carleton tại Montreal vào ngày 24/09/1775. Chiến dịch tấn công sai lầm và thiếu thốn nhân sự của Allen vào Montreal đã khiến ông bị người Anh bắt giữ và giam cầm tại Lâu đài Pendennis ở Cornwall, Anh. Continue reading “13/11/1775: Lính Mỹ chiếm Montreal”

Tại sao giới doanh nhân Trung Quốc hoang mang sau Đại hội Đảng?

Nguồn: Li Yuan, “China’s Business Elite See the Country That Let Them Thrive Slipping Away.” The New York Times, 07/11/2022.

Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Vốn lâu nay xa lánh chính trị, tầng lớp doanh nhân Trung Quốc đang ngày càng lo lắng liệu họ có còn chỗ đứng trong hệ thống độc nhân trị của Tập Cận Bình hay không.

Nhiều thập niên qua, giới doanh nhân Trung Quốc về căn bản đã ký một hợp đồng bất thành văn với Đảng Cộng sản: để chúng tôi kiếm tiền và chúng tôi sẽ không quan tâm các vị dùng quyền lực của mình ra sao.

Như hầu hết người dân Trung Quốc, họ tin vào quan điểm của đảng rằng chế độ độc đảng mang đến một nền quản trị hiệu quả. Continue reading “Tại sao giới doanh nhân Trung Quốc hoang mang sau Đại hội Đảng?”

12/11/2004: Scott Peterson bị kết tội giết người

Nguồn: Scott Peterson convicted of murder, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 2004, Scott Peterson bị kết tội giết vợ mình, Laci, và đứa con trai chưa chào đời của họ. Một bồi thẩm đoàn gồm sáu đàn ông và sáu phụ nữ đã đưa ra phán quyết 23 tháng sau khi Laci Peterson, một phụ nữ đang mang thai, biến mất khỏi nhà của cô ở Modesto, California trong đêm Giáng Sinh. Vụ việc đã thu hút hàng triệu người trên khắp nước Mỹ và liên tục xuất hiện trên truyền thông quốc gia trong gần hai năm. Continue reading “12/11/2004: Scott Peterson bị kết tội giết người”

“Sáp nhập” là gì, và tại sao không phải là “tái thống nhất”?

Nguồn: “What is annexation?”, The Economist, 30/09/2022

Biên dịch: Phạm Thị Hồng Nhung

Vladimir Putin đã đưa ra một yêu sách sai trái đối với lãnh thổ thuộc chủ quyền của Ukraine.

Ngày 30/09, Vladimir Putin đã ký ban hành luật sáp nhập 4 tỉnh thuộc Ukraine đang bị Nga chiếm đóng một phần – gồm Kherson, Zaporizhia, Donetsk, và Luhansk. Những cuộc trưng cầu dân ý giả được tiến hành trước mũi súng và có ít tính chính đáng. Theo điện Kremlin, ở mỗi tỉnh có ít nhất 87% cử tri (và 99% tại Donetsk – một con số vô lý) đã bỏ phiếu ủng hộ việc vùng đất nơi họ sinh sống trở thành một phần của Nga. Trong bài phát biểu, Putin đã không sử dụng từ “sáp nhập” (annex) nhưng tuyên bố rằng các vùng lãnh thổ trên (chiếm khoảng 17% lãnh thổ Ukraine) sẽ trở thành “những công dân của chúng ta mãi mãi”. Trên thực tế Nga không có quyền sở hữu vùng đất ấy, và tuyên bố năm 2014 đối với bán đảo chiến lược Crimea cũng thế. Nhưng trong cả 2 tình huống, Putin đã dùng từ “tái thống nhất” (reunification) chứ không phải “sáp nhập” (annexation) để nói về hành động phi pháp của mình. Vậy “sáp nhập” là gì, và vì sao việc sử dụng đúng từ ấy lại quan trọng? Continue reading ““Sáp nhập” là gì, và tại sao không phải là “tái thống nhất”?”

Chuyển động Quốc Phòng (4/11 – 10/11/2022)

Thực hiện: Viên Đăng Huy | Hiệu đính: Nguyễn Thế Phương

Chiến tranh Nga – Ukraine

Continue reading “Chuyển động Quốc Phòng (4/11 – 10/11/2022)”

Nguồn gốc hành động chống người nhập cư Việt Nam của Campuchia

Nguồn: Jing Jing Luo và Kheang Un, “The Roots of Cambodia’s Actions against Illegal Vietnamese Immigrants”, ISEAS Perspective, 11/08/2022

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

GIỚI THIỆU

Kể từ năm 2015, chính phủ Campuchia, dưới sự kiểm soát của Đảng Nhân dân Campuchia (CPP), đã thực hiện nhiều biện pháp để giải quyết một vấn đề đã có từ lâu: người nhập cư Việt Nam sống ở Campuchia. Các biện pháp này bao gồm lập hồ sơ, trục xuất, cưỡng chế di dời, tái định cư và tái đăng ký cho người nhập cư Việt Nam. Trong bối cảnh đó, văn liệu hiện có thường xoay quanh những tranh cãi về các cáo buộc vi phạm nhân quyền đối với người nhập cư Việt Nam, tư cách công dân bước đầu của họ, và tình cảm chống Việt Nam ở Campuchia.[1] Khác với các nghiên cứu đó, bài viết này mang đến một phân tích sơ bộ về các yếu tố ít được thảo luận nhưng đã làm nền tảng cho chính sách hiện hành của chính phủ Campuchia đối với người nhập cư Việt Nam. Chúng bao gồm: (1) việc Đảng Cứu quốc Campuchia (CNRP) chính trị hóa thành công tình cảm chống Việt Nam trong cử tri Campuchia; (2) năng lực nhà nước được cải thiện và nhu cầu thay đổi của Campuchia; và (3) khoảng cách quyền lực ngày càng bị thu hẹp giữa Campuchia với Việt Nam do quan hệ Trung Quốc-Campuchia ngày càng khăng khít. Continue reading “Nguồn gốc hành động chống người nhập cư Việt Nam của Campuchia”

10/11/1775: Thủy quân Lục chiến Mỹ được thành lập

Nguồn: Birth of the U.S. Marine Corps, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1775, trong Cách mạng Mỹ, Quốc hội Lục địa đã thông qua một nghị quyết nêu rõ rằng “hai Tiểu đoàn Thủy quân Lục chiến sẽ được thành lập” để phục vụ như lực lượng đổ bộ cho Hải quân Lục địa vừa được thành lập gần đây. Nghị quyết, được soạn thảo bởi tổng thống tương lai của nước Mỹ – John Adams, và được thông qua ở Philadelphia, đã chính thức thành lập Thủy quân Lục chiến Lục địa và hiện được coi là ngày khai sinh Thủy quân Lục chiến Mỹ. Continue reading “10/11/1775: Thủy quân Lục chiến Mỹ được thành lập”

Thế giới hôm nay: 10/11/2022

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Kết quả cho đến nay của cuộc bầu cử giữa kỳ của Mỹ cho thấy đảng Dân chủ có nhiều cơ hội kiểm soát Thượng viện. Trong đó, cuộc đua sít sao ở Georgia sẽ phải tổ chức vòng hai vào tháng 12. Nếu muốn đạt đa số, đảng Cộng hòa cần giành được bốn trên năm ghế chưa có kết quả. Còn ở Hạ viện, dù quyền kiểm soát sẽ chuyển từ đảng Dân chủ sang Cộng hòa, kết quả cho thấy không có bất kỳ “làn sóng đỏ” nào như nhiều người dự đoán.

Bên cạnh đó là các cuộc đua thống đốc. Ở Florida, Ron DeSantis của đảng Cộng hòa (một người có thể sẽ trở thành đối thủ của ông Trump vào năm 2024) dễ dàng thắng nhiệm kỳ thứ hai. Đương kim thống đốc Greg Abbott của Texas đánh bại ứng viên Dân chủ Beto O’Rourke, trong khi Brian Kemp, thống đốc Cộng hòa của Georgia, đánh bại Stacey Abrams, một ngôi sao của phe Dân chủ. Còn ở Pennsylvania, ứng viên Dân chủ Josh Shapiro đánh bại Doug Mastriano, một người không công nhận kết quả bầu cử năm 2020, để trở thành tân thống đốc. Maura Healey lấy lại Massachusetts cho đảng Dân chủ và Kathy Hochul tiếp tục làm thống đốc New York. Continue reading “Thế giới hôm nay: 10/11/2022”

Tại sao Tập Cận Bình muốn một nội các không có bất đồng?

Nguồn: Ken Moriyasu, “Xi’s removal of Hu points to ‘common prosperity,’ not Taiwan invasion,” Nikkei Asia, 04/11/2022

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Một nội các chỉ biết vâng lời của Chủ tịch Tập Cận Bình cho thấy sẽ có những quyết định không được lòng dân trong tương lai.

Một buổi tối tháng 11/1999, Thủ tướng Nhật Bản lúc bấy giờ là Keizo Obuchi đang nghỉ ngơi trong căn phòng tại khách sạn Jakarta Hilton, trao đổi quan điểm với cánh báo chí tháp tùng đoàn. Ông đã đến Indonesia vào hôm đó và dường như đang có tinh thần rất phấn chấn.

Hai hôm sau, tại Manila, ông sẽ dự bữa sáng ba bên lần đầu tiên trong lịch sử với Thủ tướng Trung Quốc Chu Dung Cơ và Tổng thống Hàn Quốc Kim Dae-jung. Châu Á đang trỗi dậy, và Obuchi mong muốn mở ra một chương mới trong quan hệ của Nhật Bản với các nước láng giềng. Continue reading “Tại sao Tập Cận Bình muốn một nội các không có bất đồng?”

Thế giới hôm nay: 09/11/2022

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Người Mỹ bắt đầu đi bỏ phiếu để quyết định hàng trăm ghế ở Thượng viện và Hạ viện, với hầu hết kết quả sẽ được công bố vào tối thứ Ba. Cũng như năm 2020, Joe Biden và Donald Trump tiếp tục công kích lẫn nhau cho đến thời điểm cuối cùng. Ông Biden cảnh báo cử tri rằng một chiến thắng của đảng Cộng hòa (như được mong đợi) sẽ làm suy yếu các thể chế dân chủ của đất nước. Ở phía bên kia, ông Trump hứa đưa ra một thông báo lớn vào ngày 15 tháng 11, có lẽ là tuyên bố ra tranh cử trong năm 2024.

Một nhóm chuyên gia do Liên Hợp Quốc thành lập đã nói với các đại biểu dự COP27 là phải có quy định chặt chẽ hơn để ngăn các công ty thiếu trung thực về cam kết khí hậu của mình. Tổng thư ký LHQ António Guterres đã chỉ trích “sự gian dối” của các công ty nhiên liệu hóa thạch khi cam kết giảm lượng khí thải nhưng lại lợi dụng các lỗ hổng như “bù trừ carbon” (carbon offsetting) để tiếp tục đầu tư vào sản xuất dầu, than và khí đốt mới. Continue reading “Thế giới hôm nay: 09/11/2022”

Nguồn gốc hành vi sai trái của Nga (P2)

Nguồn: Boris Bondarev, “The Sources of Russian Misconduct,” Foreign Affairs, tháng 11-12/2022

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Bài liên quan: Phần 1

BIẾN CHẤT

Vị trí tiếp theo của tôi là trong Cục Chống phổ biến và Kiểm soát vũ khí của Bộ Ngoại giao Nga. Ngoài các vấn đề liên quan đến vũ khí hủy diệt hàng loạt, tôi được giao tập trung vào kiểm soát xuất khẩu vũ khí – quản lý việc chuyển giao quốc tế hàng hóa và công nghệ có thể được sử dụng cho mục đích quốc phòng và dân sự. Đó là một công việc giúp tôi có cái nhìn rõ ràng hơn về quân đội Nga, ngay khi vai trò của nó vừa mới được nâng cao.

Tháng 03/2014, Nga sáp nhập Crimea và bắt đầu kích động nổi dậy ở Donbas. Khi tin tức về việc sáp nhập được công bố, tôi đang có mặt tại Hội nghị Kiểm soát Xuất khẩu Vũ khí Quốc tế ở Dubai. Trong giờ nghỉ trưa, đồng nghiệp từ các nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ tiếp cận tôi, họ đều muốn biết chuyện gì đang xảy ra. Tôi đã nói với họ sự thật: “Tôi cũng chỉ biết nhiều bằng các anh thôi.” Đó không phải là lần cuối cùng Moscow đưa ra các quyết định chính sách đối ngoại lớn mà không thông báo cho các nhà ngoại giao của mình. Continue reading “Nguồn gốc hành vi sai trái của Nga (P2)”

08/11/1994: “Cách mạng Đảng Cộng hòa”

Nguồn: The Republican Revolution, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1994, lần đầu tiên sau 40 năm, Đảng Cộng hòa đã giành quyền kiểm soát cả Hạ viện lẫn Thượng viện Mỹ trong cuộc bầu cử quốc hội giữa nhiệm kỳ. Dẫn đầu bởi Hạ nghị sĩ Newt Gingrich của Georgia, người sau đó sẽ thay thế Hạ nghị sĩ Dân chủ Tom Foley của Washington trở thành Chủ tịch Hạ viện, Đảng Cộng hòa đã thống nhất ủng hộ kế hoạch “Hợp đồng với nước Mỹ” (Contract with America), một kế hoạch lập pháp gồm 10 điểm nhằm cắt giảm thuế liên bang và phá bỏ các chương trình phúc lợi xã hội được thiết lập trong 60 năm phần lớn do Đảng Dân chủ cầm quyền tại Quốc hội. Continue reading “08/11/1994: “Cách mạng Đảng Cộng hòa””

Thế giới hôm nay: 08/11/2022

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cam kết trước các đại biểu tham dự hội nghị thượng đỉnh về khí hậu COP27 của Liên Hợp Quốc rằng cuộc chiến ở Ukraine (và cuộc khủng hoảng năng lượng phát sinh) sẽ không khiến nước ông quay đầu với các cam kết khí hậu. Phát biểu từ Ai Cập, ông Macron cũng nói lòng tin giữa các nước giàu và các nước nghèo đang bị xói mòn và kêu gọi “đoàn kết tài chính.”

Chính phủ Hy Lạp tuyên bố sẽ cấm bán phần mềm gián điệp, sau khi một tờ báo đưa tin các bộ trưởng và doanh nhân đã bị nhà nước theo dõi bằng phần mềm có mã độc trên điện thoại cá nhân. Phát ngôn viên chính phủ cho biết tờ Documento đưa tin như vậy là “vô căn cứ” và phủ nhận việc mua phần mềm gián điệp. Hiện các quan chức từ Nghị viện châu Âu đang điều tra xem liệu đảng cầm quyền của Hy Lạp có theo dõi bất hợp pháp các chính trị gia và một nhà báo hay không. Continue reading “Thế giới hôm nay: 08/11/2022”

Nguồn gốc hành vi sai trái của Nga (P1)

Nguồn: Boris Bondarev, “The Sources of Russian Misconduct,” Foreign Affairs, tháng 11-12/2022

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Dưới đây là câu chuyện của một nhà ngoại giao đào tẩu khỏi điện Kremlin.

Trong vòng ba năm, mọi ngày làm việc của tôi đều bắt đầu theo cùng một cách. 7h30 sáng, tôi thức dậy, đọc báo, rồi lái xe đến Văn phòng Phái đoàn Nga tại Liên Hiệp Quốc ở Geneva. Lịch trình luôn dễ dàng và có thể đoán trước, đó là hai trong số những đặc điểm nổi bật trong cuộc đời của một nhà ngoại giao Nga.

Nhưng ngày 24/02 thì khác. Khi kiểm tra điện thoại của mình, tôi đã thấy một bản tin đột ngột và đau đớn: Không quân Nga đang ném bom Ukraine. Kharkiv, Kyiv, và Odessa đang bị tấn công. Quân đội Nga đang tràn ra khỏi Crimea và tiến về phía nam thành phố Kherson. Tên lửa của Nga đã biến các tòa nhà thành đống đổ nát và buộc người dân phải chạy trốn. Tôi đã xem video về các vụ đánh bom, lắng nghe tiếng còi báo động không kích, và chứng kiến người dân chạy tán loạn. Continue reading “Nguồn gốc hành vi sai trái của Nga (P1)”

Thế giới hôm nay: 07/11/2022

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Hội nghị thượng đỉnh về khí hậu COP27 của Liên Hợp Quốc đã khai mạc tại Ai Cập với việc các đại biểu nhất trí bàn về vấn đề bồi thường cho các thiệt hại biến đổi khí hậu mà các nước nghèo phải chịu đựng. Đây là lần đầu tiên chủ đề gây tranh cãi này được chính thức đưa vào chương trình nghị sự của COP. Các nước giàu, những thủ phạm chính phát thải ra khí nhà kính, trước đây luôn lảng tránh vấn đề này.

Truyền thông nhà nước Iran đưa tin gần 230 nghị sĩ quốc hội đã ký một tuyên bố yêu cầu cơ quan tư pháp của nước này “xử lý dứt khoát” bất kỳ ai biểu tình chống chế độ. Tình trạng bất ổn tiếp tục diễn ra tại nhiều thành phố Iran hôm Chủ nhật, với các nhà hoạt động nói lực lượng an ninh đã nổ súng vào đám đông ở Marivan thuộc tỉnh Kurdistan, ngay sau đám tang của Nasrin Ghaderi, một người biểu tình thiệt mạng hôm thứ Bảy. Continue reading “Thế giới hôm nay: 07/11/2022”

Các lãnh đạo lão thành bảo vệ điều lệ đảng trước đòn tấn công của Tập

Nguồn: Katsuji Nakazawa, “China’s elders defend party charter from Xi onslaught,” Nikkei Asia, 03/11/2022

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Các nhà lãnh đạo đã nghỉ hưu đang tìm cách ngăn cản Tập trở thành lãnh đạo trọn đời.

Trái ngược với suy nghĩ của nhiều người, đại hội toàn quốc vừa bế mạc của Đảng Cộng sản Trung Quốc có thể không phải là chiến thắng một chiều của Tổng Bí thư Tập Cận Bình.

Đúng là ông đã đại thắng trong các cuộc bổ nhiệm nhân sự. Nhưng trong các khía cạnh khác, Tập đã không giành được tất cả những gì mình muốn. Continue reading “Các lãnh đạo lão thành bảo vệ điều lệ đảng trước đòn tấn công của Tập”

06/11/1528: Cabeza de Vaca đến Texas

Nguồn: Spanish explorer Cabeza de Vaca lands in Texas, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1528, nhà thám hiểm người Tây Ban Nha Alvar Nunez Cabeza de Vaca đã bị đắm tàu gần một hòn đảo cát thấp ngoài khơi Texas. Đói khát và tuyệt vọng, ông đã trở thành người châu Âu đầu tiên đặt chân lên vùng đất của bang Lone Star (Ngôi sao Cô đơn – biệt danh của bang Texas) trong tương lai.

Cuộc hành trình không định trước của Cabeza de Vaca đến Texas ngay từ đầu đã là một thảm họa. Một loạt các tai nạn thảm khốc và các cuộc tấn công của người Mỹ bản địa đã gây khó khăn cho 300 thành viên của đoàn thám hiểm khi họ khám phá phía bắc Florida. Continue reading “06/11/1528: Cabeza de Vaca đến Texas”

“Dự trữ của Nga thực chất chỉ còn đủ cho một năm chiến tranh”

Nguồn: Russlands Reserven reichen real nur noch für ein Jahr Krieg“, WELT, 15/10/2022.

Biên dịch: Nguyễn Xuân Hoài

Ít ai biết Tổng thống Nga lâu và rành rẽ như Andrei Illarionov. Trong một cuộc phỏng vấn, cựu cố vấn kinh tế hàng đầu của Putin giải thích lý do tại sao Điện Kremlin cạn tiền mặc dù doanh thu từ nguyên liệu thô tăng cao, và tại sao ông lại đánh giá sai về Trung Quốc đến vậy.

Ông từng là cố vấn kinh tế của Putin và hiện đang là nhà nghiên cứu kinh tế ở Hoa Kỳ. Trong một cuộc phỏng vấn, Andrei Illarionov giải thích điều gì đã khiến Putin leo thang chiến tranh ở Ukraine, điều mà phương Tây không chú ý đến khi nói đến dữ liệu kinh tế của Nga, và quan hệ của giới thượng lưu ở Moscow với Putin. Continue reading ““Dự trữ của Nga thực chất chỉ còn đủ cho một năm chiến tranh””