25/11/1960: Chị em nhà Mirabal bị chế độ Trujillo ám sát

Nguồn: Mirabal sisters assassinated by Trujillo regime, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1960, một chiếc xe hơi chở ba nhà bất đồng chính kiến người Dominica, chị em nhà Mirabal, đã bị chặn lại trên đường đến nhà tù nơi hai người chồng của họ đang bị giam giữ. Các thành viên của cảnh sát mật Cộng hòa Dominica, bao gồm “cánh tay phải” của nhà độc tài Rafael Trujillo, đã đánh chết ba chị em và tài xế của họ, đặt thi thể vào chiếc xe rồi đẩy nó xuống vách đá để khiến vụ giết người trông giống như một vụ tai nạn. Nỗ lực che đậy đó chẳng đánh lừa được ai, và chị em nhà Mirabal đã trở thành những liệt sĩ trong cuộc kháng chiến của người Dominica. Chỉ một năm sau, Trujillo cũng sẽ bị giết trong một cuộc phục kích ven đường. Continue reading “25/11/1960: Chị em nhà Mirabal bị chế độ Trujillo ám sát”

Thế giới hôm nay: 24/11/2023

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Bộ Ngoại giao Qatar cho biết thoả thuận ngừng bắn giữa Israel và Hamas sẽ bắt đầu vào lúc 7 giờ sáng thứ Sáu, theo giờ địa phương. Hamas dự kiến sẽ thả 13 con tin đầu tiên vào lúc 4 giờ chiều. Việc thả 50 con tin là một phần trong thỏa thuận bao gồm việc tạm dừng bốn ngày trong cuộc tấn công của Israel vào Gaza. Theo thỏa thuận, Israel dự kiến sẽ trả tự do cho khoảng 150 tù nhân Palestine và cho phép khoảng 300 xe tải chở hàng viện trợ từ Ai Cập vào Gaza mỗi ngày. Trong khi đó, Hamas cho biết giám đốc bệnh viện al-Shifa ở Gaza đã bị Israel bắt giữ cùng với nhiều nhân viên y tế khác. Israel tuyên bố rằng bệnh viện này đóng vai trò là trung tâm chỉ huy của Hamas. Continue reading “Thế giới hôm nay: 24/11/2023”

Tây Balkan: Mặt trận thứ hai của Nga ở châu Âu

Nguồn: David Shedd và Ivana Stradner, “Russia’s Second Front in Europe”, Foreign Affairs, 7/11/2023

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Phương Tây phải ngăn Putin kích động xung đột ở Balkan.

Cuối tháng 9, Serbia đã triển khai vũ khí tiên tiến tại biên giới với Kosovo, trong một trong những đợt tăng cường quân sự lớn nhất kể từ khi kết thúc cuộc chiến Serbia-Kosovo gần một phần tư thế kỷ trước. Tại Mỹ, người phát ngôn của Hội đồng An ninh Quốc gia gọi đây là “đợt huy động chưa từng có tiền lệ của các đơn vị pháo binh, xe tăng, và bộ binh cơ giới tiên tiến của Serbia.” Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đã gọi điện cho Tổng thống Serbia Aleksandar Vucic, yêu cầu “xuống thang ngay lập tức.” Continue reading “Tây Balkan: Mặt trận thứ hai của Nga ở châu Âu”

23/11/1936: Số đầu tiên của tạp chí Life được xuất bản

Nguồn: First issue of “Life” is published, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1936, số đầu tiên của tạp chí hình ảnh Life đã được xuất bản, với ảnh bìa là Đập Fort Peck, chụp bởi Margaret Bourke-White.

Thực ra, Life đã bắt đầu sớm hơn, khoảng đầu thế kỷ 20, nhưng dưới dạng một loại tạp chí khác: một ấn phẩm hài hước hàng tuần, tương tự như The New Yorker ngày nay, với các hình ảnh hoạt hình trào phúng, những mẩu chuyện hài hước, và phóng sự văn hóa. Sau khi tạp chí Life gốc được xuất bản trong thời kỳ Đại suy thoái, nhà xuất bản quyền lực người Mỹ Henry Luce đã mua lại thương hiệu và tái ra mắt tạp chí dưới dạng tạp chí định kỳ dựa trên hình ảnh vào năm 1936. Ở thời điểm đó, Luce đã đạt được thành công lớn với tư cách là nhà xuất bản tờ Time, một tạp chí tin tức hàng tuần. Continue reading “23/11/1936: Số đầu tiên của tạp chí Life được xuất bản”

Thế giới hôm nay: 23/11/2023

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Theo người phát ngôn của Hamas, thỏa thuận ngừng bắn tạm thời giữa Israel Hamas, một phần của thỏa thuận con tin mới, có thể sẽ bắt đầu vào lúc 10 giờ sáng thứ Năm. Lực lượng Phòng vệ Israel chưa xác nhận về thời điểm. Chính phủ Israel trước đó đã phê chuẩn một thỏa thuận với nhóm chiến binh, theo đó thả 50 con tin Israel để đổi lấy việc tạm dừng 4 ngày trong cuộc giao tranh ở Gaza. Theo thỏa thuận, Israel cũng dự kiến sẽ trả tự do cho khoảng 150 tù nhân Palestine và cho phép khoảng 300 xe tải viện trợ từ Ai Cập vào Gaza mỗi ngày. Trong khi đó, Bộ Y tế do Hamas điều hành cho biết 14.000 người ở Gaza đã thiệt mạng vì các cuộc tấn công của Israel kể từ khi chiến tranh bắt đầu. Continue reading “Thế giới hôm nay: 23/11/2023”

Tác động toàn cầu từ cuộc chiến Israel-Hamas

Nguồn: Stephen M. Walt, “The World Won’t Be the Same After the Israel-Hamas War,” Foreign Policy,08/11/2023

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Cuộc chiến mới nhất ở Trung Đông sẽ có tác động địa chính trị lan rộng.

Liệu cuộc chiến mới nhất ở Gaza có gây ra hậu quả sâu rộng? Về mặt nguyên tắc, tôi nghĩ rằng những diễn biến địa chính trị bất lợi thường được cân bằng bởi các lực lượng đối kháng khác nhau, và các sự kiện ở một phần nhỏ của thế giới thường sẽ không gây ra tác động lan tỏa lớn ở những nơi khác. Khủng hoảng và chiến tranh vẫn xảy ra, nhưng những cái đầu lạnh thường chiếm ưu thế và theo đó hạn chế hậu quả của các cuộc chiến. Continue reading “Tác động toàn cầu từ cuộc chiến Israel-Hamas”

Thế giới hôm nay: 22/11/2023

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Thủ tướng Israel Binyamin Netanyahu nói rằng chính phủ của ông đang “đạt được tiến bộ” trong thỏa thuận với Hamas về việc thả con tin. Ông đã triệu tập các cuộc họp tối nay với nội các chiến tranh, nội các an ninh, và chính phủ. Trước đó Ismail Haniyeh, người đứng đầu nhánh chính trị của Hamas, cho biết nhóm chiến binh này đã “gần đạt được thỏa thuận ngừng bắn” với Israel. Các điều khoản được cho là bao gồm việc Israel đồng ý tạm dừng 5 ngày trong cuộc tấn công ở Dải Gaza, để đổi lấy việc Hamas thả một số con tin. Qatar, quốc gia đang làm trung gian thỏa thuận cùng với Mỹ, cho biết các cuộc đàm phán về thỏa thuận này đang ở “giai đoạn quan trọng và cuối cùng.” Continue reading “Thế giới hôm nay: 22/11/2023”

Henry Kissinger và Graham Allison nói về cách kiểm soát vũ khí AI

Nguồn: Henry Kissinger và Graham Allison, “The Path to AI Arms Control,” Foreign Affairs, 13/10/2023

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Mỹ và Trung Quốc phải hợp tác để ngăn chặn thảm họa.

Năm nay đánh dấu kỷ niệm 78 năm kết thúc cuộc chiến đẫm máu nhất trong lịch sử nhân loại và bắt đầu thời kỳ không có chiến tranh giữa các cường quốc dài nhất trong thời hiện đại. Bởi vì Thế chiến II đã diễn ra chỉ hai thập niên sau Thế chiến I, nên bóng ma của Thế chiến III, với những vũ khí có sức tàn phá khủng khiếp đến mức có thể tiêu diệt toàn bộ nhân loại, đã bao trùm suốt nhiều thập niên Chiến tranh Lạnh. Khi Mỹ thả hai quả bom nguyên tử xuống Hiroshima và Nagasaki buộc Nhật Bản phải đầu hàng vô điều kiện ngay lập tức, không ai có thể tưởng tượng được rằng thế giới sẽ chứng kiến một lệnh cấm sử dụng vũ khí hạt nhân trong bảy thập niên tới. Điều thậm chí còn khó tin hơn là, gần tám thập niên sau đó, chỉ còn 9 quốc gia có vũ khí hạt nhân. Khả năng lãnh đạo mà Mỹ thể hiện trong những thập niên này – để tránh xảy ra chiến tranh hạt nhân, làm chậm quá trình phổ biến vũ khí hạt nhân, và xây dựng một trật tự quốc tế mang lại hòa bình cho các cường quốc trong hàng chục năm – sẽ đi vào lịch sử như một trong những thành tựu quan trọng nhất của Mỹ. Continue reading “Henry Kissinger và Graham Allison nói về cách kiểm soát vũ khí AI”

21/11/1783: Bay qua Paris bằng khinh khí cầu

Nguồn: Men fly over Paris in hot air balloon, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1783, Bác sĩ người Pháp Jean-François Pilatre de Rozier, và François Laurent, Hầu tước d’Arlandes, đã thực hiện chuyến bay khinh khí cầu (hot-air balloon) không dây buộc đầu tiên, bay gần 9 km qua Paris trong khoảng 25 phút. Quả khí cầu bằng vải của họ đã được chế tạo bởi hai anh em thợ làm giấy người Pháp, Jacques-Étienne và Joseph-Michel Montgolfier, những người phát minh ra khinh khí cầu thành công đầu tiên trên thế giới. Continue reading “21/11/1783: Bay qua Paris bằng khinh khí cầu”

Thế giới hôm nay: 21/11/2023

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Gần như toàn bộ nhân viên của OpenAI đã ký vào một bức thư ngỏ kêu gọi hội đồng quản trị công ty từ chức, sau khi CEO Sam Altman bất ngờ bị sa thải vào thứ Sáu. Những người đứng sau bức thư ngỏ cho biết gần 700 nhân viên – trong tổng cộng 770 người – đã đe dọa chuyển sang công ty mới thành lập của Altman thuộc Microsoft (vốn là nhà đầu tư lớn nhất của OpenAI). Emmett Shear, cựu giám đốc của Twitch, một dịch vụ phát video trực tuyến, sẽ tạm thời lãnh đạo OpenAI. Continue reading “Thế giới hôm nay: 21/11/2023”

Thế giới hôm nay: 20/11/2023

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Israel công bố bằng chứng chứng minh “Hamas đang tiến hành khủng bố từ các bệnh viện.” Cụ thể, Lực lượng Phòng vệ Israel đã công bố một video về một đường hầm mà họ nói rằng nằm bên dưới bệnh viện al-Shifa ở Gaza (Hamas đã bác bỏ việc có các lối vào đường hầm bên dưới các cơ sở hạ tầng dân sự). IDF cũng công bố một đoạn phim cho thấy Hamas đưa hai con tin xuống hầm vào ngày 7/10, ngày xảy ra vụ tấn công đẫm máu. Trước đó, Tổ chức Y tế Thế giới đã mô tả al-Shifa, hiện đang bị lực lượng Israel chiếm đóng, là một “vùng chết chóc.” Nhân viên WHO đã nhìn thấy một ngôi mộ tập thể ở lối vào và được cho biết nó chứa hơn 80 thi thể. Continue reading “Thế giới hôm nay: 20/11/2023”

Cuộc gặp với Biden giúp Tập giữ thể diện nhưng kết quả hạn chế

Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Xi saves face by meeting Biden but accomplishes little,” Nikkei Asia, 17/11/2023

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Tại Trung Quốc, thế hệ đỏ thứ hai đang chuyển sang chỉ trích ‘chế độ chuyên chế cá nhân.’

Cuộc tranh giành quyền lực trong chính trường Trung Quốc là nguyên nhân khiến Chủ tịch Tập Cận Bình phải tới tận California để gặp mặt trực tiếp người đồng cấp Mỹ, lần đầu tiên sau một năm.

Hôm thứ Tư, hội nghị thượng đỉnh tại San Francisco giữa Tập và Tổng thống Joe Biden đã diễn ra ba tháng sau mật nghị mùa hè hàng năm của Đảng Cộng sản Trung Quốc, nơi ban lãnh đạo đảng đương nhiệm, do Tổng Bí thư Tập Cận Bình đứng đầu, đã nhận được một số lời khuyên gay gắt từ các đảng viên lão thành, xoay quanh vấn đề nền kinh tế Trung Quốc. Continue reading “Cuộc gặp với Biden giúp Tập giữ thể diện nhưng kết quả hạn chế”

19/11/1975: “Bay trên tổ chim cúc cu” ra rạp

Nguồn: “One Flew Over the Cuckoo’s Nest” opens in theaters, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1975, Bay trên tổ chim cúc cu (One Flew Over the Cuckoo’s Nest), bộ phim kể về một nhóm bệnh nhân tại viện tâm thần, đã chính thức ra rạp. Dựa trên cuốn tiểu thuyết cùng tên xuất bản năm 1962 của Ken Kesey, bộ phim do Milos Forman đạo diễn, Jack Nicholson đóng chính và nam diễn viên Michael Douglas là đồng sản xuất. Bay trên tổ chim cúc cu đã trở thành bộ phim đầu tiên sau bốn thập niên chiến thắng ở cả năm hạng mục chính của Giải Oscar: Nam diễn viên chính xuất sắc nhất (Nicholson), Nữ diễn viên chính xuất sắc nhất (Louise Fletcher, vai Y tá Ratched), Đạo diễn xuất sắc nhất, Kịch bản chuyển thể xuất sắc nhất, và Phim hay nhất. Continue reading “19/11/1975: “Bay trên tổ chim cúc cu” ra rạp”

18/11/1987: Quốc hội Mỹ ra báo cáo cuối cùng về bê bối Iran-Contra

Nguồn: Congress issues final report on Iran-Contra scandal, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1987, sau gần một năm điều trần về vụ bê bối Iran-Contra, ủy ban điều tra chung của Quốc hội Mỹ đã công bố báo cáo cuối cùng, trong đó kết luận rằng vụ bê bối – liên quan đến một kế hoạch phức tạp, theo đó một phần tiền từ việc bán vũ khí bí mật cho Iran sẽ được sử dụng để tài trợ cho cuộc chiến của phe Contra chống lại chính phủ Sandinista ở Nicaragua – là một vụ việc mà chính quyền Ronald Reagan đã cho thấy thói “bí mật, lừa dối, và coi thường pháp luật.” Continue reading “18/11/1987: Quốc hội Mỹ ra báo cáo cuối cùng về bê bối Iran-Contra”

Mỹ nên đặt mục tiêu chung sống cạnh tranh với Trung Quốc

Nguồn: Joseph Nye, “America should aim for competitive coexistence with China,” Financial Times, 16/11/2023

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Quan hệ giữa hai siêu cường đang gặp nhiều khó khăn, nhưng vẫn có thể quản lý được nếu Mỹ đi đúng nước cờ.

Bất chấp cuộc gặp giữa Tổng thống Joe Biden và Chủ tịch Tập Cận Bình ở California tuần này, nơi hai nhà lãnh đạo đã đồng ý nối lại đối thoại quân sự, quan hệ Mỹ – Trung vẫn còn nhiều khó khăn. Một số người Mỹ từng gợi ý về một cuộc Chiến tranh Lạnh mới, nhưng Trung Quốc khác với Liên Xô. Bởi vì Mỹ không có sự phụ thuộc lẫn nhau về kinh tế với Liên Xô, nhưng lại có trao đổi thương mại trị giá 500 tỷ đô la với Trung Quốc. Continue reading “Mỹ nên đặt mục tiêu chung sống cạnh tranh với Trung Quốc”