21/08/1858: Lincoln tranh luận với Douglas về vấn đề nô lệ

Nguồn: Lincoln-Douglas debates begin, History.com

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Vào ngày này năm 1858, Thượng nghị sĩ Stephen Douglas của Illinois và Abraham Lincoln – một luật sư sinh ra ở Kentucky và từng là hạ nghị sĩ bang Illinois, đã bắt đầu một loạt các cuộc tranh luận công khai về vấn đề nô lệ. Hai chính trị gia này, trong đó Douglas là thành viên của Đảng Dân chủ miền Bắc còn Lincoln là thành viên của Đảng Cộng hòa, đang cạnh tranh với nhau để giành chiếc ghế tại Thượng viện Hoa Kỳ của Douglas.

Trong bảy cuộc tranh luận giữa Lincoln và Douglas – khoảng ba tiếng mỗi cuộc – Lincoln đã lập luận chống lại sự mở rộng của chế độ nô lệ, trong khi Douglas cho rằng mỗi vùng lãnh thổ nên có quyền quyết định sẽ theo chế độ nô lệ hay tự do. Lincoln đã thua trong cuộc đua vào Thượng viện, song chiến dịch của ông đã thu hút sự chú ý của cả nước đối với Đảng Cộng hòa non trẻ. Continue reading “21/08/1858: Lincoln tranh luận với Douglas về vấn đề nô lệ”

19/08/1946: Ngày sinh cựu Tổng thống Bill Clinton

Nguồn: Bill Clinton is born, History.com

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Vào ngày này năm 1946, William Jefferson Blythe III chào đời ở Hope, Arkansas. Cha của ông đã qua đời trong một vụ tai nạn xe hơi trước đó, và sau này Bill đã lấy họ của cha dượng là Roger Clinton. Năm 1992, Bill Clinton được bầu làm tổng thống thứ 42 của Hoa Kỳ.

Bằng khả năng của mình, Clinton đã được gặp Tổng thống John F. Kennedy tại Nhà Trắng khi còn là học sinh và được truyền cảm hứng để tham gia chính trị. Ông từng theo học Đại học Georgetown và giành được học bổng Rhodes để vào Oxford năm 1968, sau đó nhận bằng luật của Yale. Năm 1974, Clinton thất bại trong cuộc tranh cử vào Quốc hội tại đơn vị bầu cử số ba của Arkansas. Ông đã kết hôn với một người bạn tốt nghiệp ngành luật ở Yale là Hillary Rodham vào năm kế tiếp, và họ đã có với nhau người con gái đầu lòng là Chelsea vào năm 1980. Continue reading “19/08/1946: Ngày sinh cựu Tổng thống Bill Clinton”

17/08/1862: Người da đỏ Dakota nổi dậy tại Minnesota

Nguồn: Dakota uprising begins in Minnesota, History.com

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Vào ngày này năm 1862, bạo lực đã bùng phát ở Minnesota khi những người da đỏ Dakota tấn công một cách tuyệt vọng các khu định cư của người da trắng dọc theo sông Minnesota. Cuối cùng, người Dakota đã bị quân đội Hoa Kỳ áp đảo sáu tuần sau đó.

Người da đỏ Dakota thường được gọi là Sioux – cách gọi khinh miệt bắt nguồn từ một phần của một từ tiếng Pháp có nghĩa là “con rắn nhỏ”. Người Dakota gồm có bốn nhóm và sống tại những khu tạm cư ở tây nam Minnesota. Suốt hai thập niên, người Dakota đã bị đối xử tồi tệ bởi chính quyền Liên bang, các thương nhân địa phương và những người định cư. Họ đã chứng kiến các vùng đất săn bắn của mình dần bị thu hẹp, và trợ cấp mà chính phủ cam kết hiếm khi đến tay họ. Tệ hơn nữa, làn sóng những người định cư da trắng đã bao vây họ. Continue reading “17/08/1862: Người da đỏ Dakota nổi dậy tại Minnesota”

Matilda: Người kế vị vua Henry I nhưng không bao giờ đăng quang

Nguồn: Historic figures, BBC

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Matilda (1102 – 1167) là người thừa kế của vua nước Anh – Henry I, song bà đã bị Stephen đoạt ngôi, dẫn đến nội chiến.

Matilda sinh năm 1102 và là con gái của Henry I, vua nước Anh. Năm 1114, bà kết hôn với Hoàng đế La Mã Thần thánh Henry V. Sau khi anh trai của Matilda mất vào năm 1120, bà đã trở thành người thừa kế hợp pháp duy nhất của Henry I. Năm 1125, chồng của bà qua đời, Henry I đã gọi Matilda trở lại Anh và tới năm 1127, ông yêu cầu giới quý tộc chấp nhận bà là người kế vị của ông. Continue reading “Matilda: Người kế vị vua Henry I nhưng không bao giờ đăng quang”

James Cook: Người khám phá New Zealand và Australia

Nguồn: Historic figures, BBC

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

James Cook (1728 – 1779) là một nhà thám hiểm và nhà hàng hải thế kỷ 18 với những thành tựu trong việc vẽ bản đồ Thái Bình Dương, New Zealand và Australia – điều đã thay đổi hoàn toàn nhận thức của phương tây về địa lý thế giới. Là một trong rất ít người vươn lên giữ cấp bậc cao trong lực lượng hải quân thế kỷ 18, Cook đặc biệt thấu hiểu các nhu cầu thiết yếu của những thủy thủ bình thường.

James Cook sinh ngày 27/10/1728 tại một ngôi làng nhỏ gần Middlesbrough, Yorkshire và có cha là một công nhân nông trại. Năm 17 tuổi, Cook chuyển tới vùng ven biển, định cư tại Whitby và làm việc cho một người bán than. Năm 1755, ông gia nhập Hải quân Hoàng gia và phục vụ tại Bắc Mỹ, từ đó học được cách khảo sát và lập biểu đồ vùng nước ven biển. Continue reading “James Cook: Người khám phá New Zealand và Australia”

14/08/1917: Trung Quốc tuyên chiến với Đức

Nguồn: China declares war on Germany, History.com

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Vào ngày này năm 1917, khi Thế chiến I bước sang năm thứ tư, Trung Quốc đã từ bỏ vị thế trung lập và tuyên chiến với Đức.

Ngay từ khi bắt đầu, phạm vi của Thế chiến I đã không chỉ giới hạn ở châu Âu; ở khu vực Viễn Đông, hai quốc gia đối địch là Nhật Bản và Trung Quốc luôn cố xác định vai trò của họ trong cuộc chiến này. Là một quốc gia tham vọng và là đồng minh của Anh từ năm 1902, Nhật Bản đã nhanh chóng tuyên chiến với Đức vào ngày 23/08/1914. Sau đó, họ lập tức lên kế hoạch chiếm Thanh Đảo – căn cứ hải quân nước ngoài lớn nhất của Đức nằm trên bán đảo Sơn Đông, Trung Quốc – bằng các cuộc tấn công kết hợp bộ binh và hải quân. Continue reading “14/08/1917: Trung Quốc tuyên chiến với Đức”

12/08/1676: Chiến tranh Vua Philip kết thúc

Nguồn: King Philip’s War ends, History.com

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Vào ngày này năm 1676, tại thuộc địa New England, Chiến tranh Vua Philip đã kết thúc khi Philip – thủ lĩnh của người da đỏ Wampanoag – đã bị ám sát bởi một người Mỹ bản địa phục vụ cho Anh.

Vào đầu những năm 1670, 50 năm hòa bình giữa thuộc địa Plymouth và người da đỏ Wampanoag địa phương bắt đầu rạn nứt khi việc mở rộng liên tục các khu định cư đã khiến bộ lạc này phải bán đất. Đáp lại sự thù địch ngày càng tăng của người Mỹ bản địa, người Anh đã gặp thủ lĩnh của người Wampanoag là Vua Philip và yêu cầu lực lượng của ông phải buông khí giới đầu hàng. Người Wampanoag đã làm như vậy, nhưng tới năm 1675, một người Mỹ bản địa theo đạo Thiên chúa và từng giữ vai trò cung cấp thông tin cho người Anh đã bị sát hại. Vì việc này, ba người Wampanoag đã bị xử tử. Continue reading “12/08/1676: Chiến tranh Vua Philip kết thúc”

10/08/1945: Nhật Bản đồng ý đầu hàng vô điều kiện

Nguồn: Japan accepts Potsdam terms, agrees to unconditional surrender, History.com

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Vào ngày này năm 1945, chỉ một ngày sau vụ ném bom Nagasaki, Nhật Bản đã chấp nhận các điều khoản đầu hàng vô điều kiện của Hội nghị Potsdam, và Tổng thống Harry S. Truman đã ra lệnh ngừng ném bom nguyên tử.

Nhật hoàng Hirohito, người không theo sát những quyết định hàng ngày về việc theo đuổi chiến tranh và luôn thông qua các quyết định của Hội đồng Chiến tranh – bao gồm cả quyết định không kích Trân Châu Cảng, cuối cùng đã buộc phải làm nhiều hơn thế. Theo kiến nghị của hai thành viên nội các, hoàng đế đã triệu tập và chủ trì một cuộc họp đặc biệt của Hội đồng Chiến tranh, yêu cầu họ xem xét chấp nhận các điều khoản của Hội nghị Potsdam, nghĩa là đầu hàng vô điều kiện. Continue reading “10/08/1945: Nhật Bản đồng ý đầu hàng vô điều kiện”

Ernest Rutherford: Người khai sinh ngành vật lý hạt nhân

Nguồn: Historic figures, BBC

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Ernest Rutherford (1871 – 1937) là một nhà vật lý sinh ra tại New Zealand, người đã giành giải Nobel Hóa học cho công trình tiên phong của ông trong lĩnh vực vật lý hạt nhân.

Ernest Rutherford sinh ngày 30/08/1871 ở Nelson, New Zealand, và là con trai của một nông dân. Năm 1894, ông nhận được học bổng vào Đại học Cambridge và làm nghiên cứu sinh dưới sự hướng dẫn của Sir Joseph Thomson. Năm 1898, ông trở thành giáo sư vật lý tại Đại học McGill ở Montreal, Canada. Tại đây, trong quá trình làm việc với nhà hóa học Frederick Soddy, Rutherford đã nghiên cứu hiện tượng phóng xạ mới được phát hiện. Ông và Soddy đã đề xuất rằng phóng xạ là kết quả của sự phân rã các nguyên tử. Continue reading “Ernest Rutherford: Người khai sinh ngành vật lý hạt nhân”

07/08/1912: Theodore Roosevelt được đề cử tổng thống nhiệm kỳ 3

Nguồn: Teddy Roosevelt nominated as Bull Moose candidate, History.com

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Vào ngày này năm 1912, Theodore Roosevelt đã được đề cử làm ứng cử viên tổng thống bởi Đảng Tiến bộ – một nhóm các nghị sĩ Đảng Cộng hòa bất mãn với việc đề cử lại Tổng thống William Howard Taft. Còn được gọi là Đảng “Bull Moose”, tuyên ngôn của Đảng Tiến bộ kêu gọi bầu cử trực tiếp các thượng nghị sĩ Hoa Kỳ, quyền bầu cử của phụ nữ, giảm thuế quan và nhiều cải cách xã hội khác.

Roosevelt, người từng là tổng thống thứ 26 của Hoa Kỳ từ năm 1901 đến năm 1909, đã khởi động một chiến dịch tranh cử rầm rộ với tư cách là ứng cử viên tổng thống của đảng này. Điểm mấu chốt trong tuyên ngôn của đảng ông là “Square Deal” (Xã hội Công bình) – khái niệm của Roosevelt về một xã hội dựa trên sự canh tranh kinh doanh công bằng và gia tăng phúc lợi cho người nghèo Mỹ. Continue reading “07/08/1912: Theodore Roosevelt được đề cử tổng thống nhiệm kỳ 3”

05/08/1864: Liên bang miền Bắc thắng Trận Vịnh Mobile

Nguồn: Union scores a victory at the Battle of Mobile Bay, History.com

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Vào ngày này năm 1864, trong Trận Vịnh Mobile, Đô đốc David Farragut của Liên bang miền Bắc đã lãnh đạo đội tàu của ông vượt qua tuyến phòng thủ của Hợp bang miền Nam tại Mobile, Alabama để phong tỏa một trong những cảng lớn cuối cùng của miền Nam. Thất bại ở Vịnh Mobile là một đòn giáng mạnh vào phe Hợp bang, và đây là chiến thắng đầu tiên trong chuỗi thắng lợi của phe Liên bang giúp Abraham Lincoln đảm bảo tái đắc cử cuối năm đó. Continue reading “05/08/1864: Liên bang miền Bắc thắng Trận Vịnh Mobile”

Macbeth: Vị vua Scotland giúp truyền bá Cơ đốc giáo

Nguồn: Historic figures, BBC

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Macbeth (1005 – 1057) là vua của người Scotland. Trong thời gian cai trị, ông đã điều hành chính phủ một cách hiệu quả và thúc đẩy Cơ đốc giáo. Thế nhưng, trong kịch của William Shakespeare, ông thường được biết đến là một kẻ giết người và đoạt ngôi.

Hình ảnh Macbeth của Shakespeare có rất ít điểm tương đồng với vị vua thực sự của người Scotland thế kỷ 11.

Mac Bethad mac Findláich, tên tiếng Anh là Macbeth, được sinh ra vào khoảng năm 1005. Cha của ông là Finlay, Bá tước (Mormaer) xứ Moray, và mẹ của ông nhiều khả năng là Donada, con gái thứ hai của Malcolm II. Continue reading “Macbeth: Vị vua Scotland giúp truyền bá Cơ đốc giáo”

31/07/1941: Các bước chuẩn bị cho “Giải pháp Cuối cùng” bắt đầu

Nguồn: Preparations for the Final Solution begin, History.com

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Vào ngày này năm 1941, Hermann Goering – theo chỉ đạo của Hitler – đã ra lệnh cho Reinhard Heydrich, tướng SS và là cánh tay phải thứ hai của Heinrich Himmler, rằng “hãy gửi cho tôi ngay khi có thể một kế hoạch chung về các tài liệu hành chính và các biện pháp tài chính cần thiết để thực hiện giải pháp cuối cùng đối với vấn đề người Do Thái.”

Goering đã thuật lại ngắn gọn những điểm chính của “giải pháp cuối cùng” này trong một văn bản được soạn vào ngày 21/01/1939, trong đó viết: “Triển khai di cư và di tản theo cách tốt nhất có thể.” Chiến dịch mà sau này trở thành kế hoạch diệt chủng hàng loạt và có hệ thống đã bao trùm “toàn bộ các lãnh thổ châu Âu dưới sự chiếm đóng của Đức.” Continue reading “31/07/1941: Các bước chuẩn bị cho “Giải pháp Cuối cùng” bắt đầu”

29/07/1862: Nữ gián điệp Belle Boyd của Hợp bang miền Nam bị bắt

Nguồn: Confederate spy Belle Boyd is captured, History.com

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Vào ngày này năm 1862, nữ gián điệp của Hợp bang miền Nam là Marie Isabella Boyd, biệt danh là Belle, đã bị bắt bởi quân Liên bang miền Bắc và bị giam tại nhà tù Old Capitol ở Washington, D.C. Đây là vụ bắt giữ đầu tiên trong số ba vụ bắt giữ nữ gián điệp lợi hại này, người đã cung cấp các thông tin quan trọng cho Hợp bang miền Nam trong nội chiến.

Boyd sinh ra ở bang Virginia và chỉ mới 17 tuổi khi nội chiến Hoa Kỳ bắt đầu. Bà xuất thân từ một gia đình sở hữu nô lệ có tiếng ở Martinsburg, Virginia (nay là Tây Virginia), trong Thung lũng Shenandoah. Năm 1861, bà đã bắn chết một người lính liên bang vì đã xúc phạm mẹ bà và đe dọa sẽ lục soát nhà họ. Các sĩ quan liên bang đã điều tra và kết luận rằng vụ nổ súng là chính đáng. Continue reading “29/07/1862: Nữ gián điệp Belle Boyd của Hợp bang miền Nam bị bắt”

27/07/1921: Các nhà khoa học phân lập thành công insulin

Nguồn: Scientists successfully isolate insulin, History.com

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Vào ngày này năm 1921, tại Đại học Toronto, các nhà khoa học người Canada là Frederick Banting và Charles Best đã lần đầu phân lập thành công insulin – một loại hormone được cho là có thể ngăn ngừa bệnh tiểu đường. Trong vòng một năm, những người đầu tiên mắc bệnh tiểu đường đã được điều trị bằng insulin, và vô số sinh mạng đã được cứu sống khỏi một căn bệnh từng được xem là gây chết người. Continue reading “27/07/1921: Các nhà khoa học phân lập thành công insulin”