Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy
Các chỉ số chứng khoán Phố Wall lao dốc vào thứ Hai sau khi Donald Trump không loại trừ khả năng Mỹ có thể rơi vào suy thoái trong năm nay. S&P 500 giảm 2,7%, trong khi NASDAQ giảm 4% (cổ phiếu Tesla đặc biệt lao dốc) và Dow Jones giảm 2,1%, tương đương 890 điểm. Trong một cuộc phỏng vấn với Fox News phát sóng hôm Chủ nhật, ông Trump bảo vệ chính sách kinh tế của mình và cho biết chính quyền có thể tăng một số loại thuế quan.
Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio xác nhận USAID, cơ quan viện trợ chính của Mỹ, sẽ hủy bỏ hơn 80% các chương trình của mình. Bộ Ngoại giao Mỹ sẽ quản lý các hợp đồng còn lại. Ông Rubio cảm ơn DOGE, đơn vị đang cắt giảm mạnh lực lượng lao động liên bang, vì “cuộc cải cách lịch sử đã quá hạn từ lâu.” Sự sụp đổ của USAID sẽ khiến nhiều chương trình cứu trợ quan trọng bị đình chỉ, bao gồm điều trị HIV, lao, và các bệnh khác.
Tỉnh Ontario của Canada áp thuế phụ thu 25% đối với xuất khẩu điện sang Mỹ. Thủ hiến Doug Ford tuyên bố động thái này nhằm đáp trả mức thuế 25% mà ông Trump áp dụng lên hàng nhập khẩu từ Canada, dù chính quyền Mỹ đã tạm hoãn một phần cho đến tháng 4. Ông Ford cảnh báo Ontario sẽ “ngắt hoàn toàn nguồn cung điện” nếu Mỹ leo thang căng thẳng. Ngoài các mức thuế quan, ông Trump còn đe dọa sáp nhập Canada.
Lực lượng cứu hộ đã giải cứu hơn 30 người từ Biển Bắc sau khi một tàu hàng va chạm với một tàu chở dầu ngoài khơi East Yorkshire, miền bắc nước Anh. Giới chức cho biết một số thủy thủ vẫn đang mất tích. Dữ liệu theo dõi cho thấy con tàu hàng mang cờ Bồ Đào Nha đã đâm vào Stena Immaculate, một tàu chở dầu mang cờ Mỹ, khi tàu này đang neo đậu.
Tổng thống lâm thời Syria, Ahmed al-Sharaa, tuyên bố rằng Lực lượng Dân chủ Syria (SDF), một lực lượng dân quân người Kurd kiểm soát ba tỉnh ở đông bắc nước này, đã đồng ý ngừng bắn và sáp nhập vào các cơ quan nhà nước. Nếu được thực hiện, thỏa thuận sẽ đưa các cửa khẩu biên giới, sân bay, và mỏ dầu trong khu vực về tay của chính phủ Syria, trong khi cộng đồng người Kurd ở Syria sẽ được trao thêm quyền hiến pháp.
Anh kêu gọi Israel khôi phục điện cho Gaza. Israel đã cắt nguồn điện từ Chủ nhật, khiến một nhà máy khử mặn quan trọng phải dùng máy phát điện và do đó giảm sản lượng nước. Trong khi ấy, Israel đã cử một phái đoàn tới Qatar để tiếp tục đàm phán về việc gia hạn lệnh ngừng bắn với Hamas. Đặc phái viên Trung Đông của Mỹ, Steve Witkoff, dự kiến sẽ tham gia các cuộc đàm phán trong tuần này.
Chính quyền Trump ra mắt CBP Home, một ứng dụng di động cho phép người nhập cư tự nguyện “tự trục xuất” khỏi Mỹ với “cơ hội quay lại hợp pháp trong tương lai.” Ứng dụng này thay thế CBP One, một nền tảng do chính quyền Biden triển khai để người nhập cư đặt lịch hẹn xin tị nạn. Khi còn tranh cử ông Trump đã cam kết cho dẹp ứng dụng này.
TIÊU ĐIỂM
Greenland bầu cử nghị viện
Thông thường bầu cử được tổ chức trên một hòn đảo Bắc Cực với chỉ 40.000 cử tri hợp lệ sẽ không thu hút được nhiều sự chú ý. Nhưng vào thứ Ba khi người dân Greenland đi bầu 31 thành viên nghị viện mới, cả thế giới sẽ theo dõi. Cuộc bỏ phiếu diễn ra trong bối cảnh những lời đe dọa lặp đi lặp lại từ Donald Trump về việc mua, hoặc thậm chí sáp nhập bằng vũ lực, vùng lãnh thổ bán tự trị này từ Đan Mạch.
Như nhiều cuộc bầu cử trước đây, vấn đề chính trên lá phiếu vẫn là độc lập. Hầu hết các đảng ủng hộ ý tưởng này nhưng khác nhau về thời gian thực hiện. Song tình hình năm nay căng thẳng hơn. Tháng trước nghị viện Greenland đã thông qua một dự luật cấm các khoản đóng góp từ các nhà tài trợ ẩn danh và từ nước ngoài để hạn chế bị can thiệp chính trị. Đảng Siumut, một trong những đảng chính trong liên minh hiện tại, đã hứa sẽ tổ chức bỏ phiếu về độc lập sau bầu cử. Đảng Naleraq, đảng đối lập lớn nhất, ủng hộ tuyên bố độc lập càng sớm càng tốt và thúc đẩy hợp tác nhiều hơn với Mỹ. Kết quả dự kiến sẽ có vào sáng thứ Tư.
Liên minh của Macron nhằm bảo vệ Ukraine
Vào thứ Ba, tổng thống Pháp Emmanuel Macron và thủ tướng Anh Keir Starmer sẽ tiếp tục thúc đẩy cam kết về một lực lượng “trấn an” cho Ukraine. Tại Paris, ông Macron sẽ gặp các lãnh đạo quân sự từ những quốc gia có thể sẵn sàng tham gia “liên minh của những bên sẵn lòng.” Lực lượng này sẽ chỉ được triển khai trong trường hợp có một lệnh ngừng bắn hoàn toàn được Ukraine chấp nhận.
Các quan chức Anh nói khoảng 20 quốc gia có thể sẽ đóng góp, nhưng rất ít nước đưa ra cam kết cụ thể. Các chi tiết của kế hoạch vẫn chưa rõ ràng. Ông Macron tuyên bố quân đội sẽ không được triển khai ra tiền tuyến. Hai nhà lãnh đạo Anh và Pháp đều nhấn mạnh rằng lực lượng này cần có sự hỗ trợ quân sự từ Mỹ như một đảm bảo an ninh. Song tổng thống Mỹ Donald Trump vẫn chưa đưa ra cam kết nào. Trước đó, ông Trump đã đình chỉ viện trợ quân sự và chia sẻ thông tin tình báo cho Ukraine, ngay trước các cuộc đàm phán với Ukraine tại Ả Rập Saudi vào thứ Ba.
Hệ thống giáo dục Mỹ trong tình trạng lấp lửng
Vào thứ Ba, một tiểu ban Hạ viện Mỹ sẽ tổ chức điều trần về lựa chọn trường học (school choice). Thuật ngữ này đề cập đến các chương trình cho phép phụ huynh sử dụng voucher hoặc các loại hình khác để chi trả cho việc học trường tư hoặc các hoạt động giáo dục ngoại khóa, thay vì gửi con đến các trường công. Nhà kinh tế Milton Friedman đã phổ biến ý tưởng này vào những năm 1950 như một cách giúp cha mẹ có lựa chọn thay thế cho các trường công chất lượng kém. Đảng Cộng hòa từ lâu đã ủng hộ school choice, nhưng các nghiên cứu gần đây cho thấy học sinh sử dụng phiếu hỗ trợ có xu hướng học kém hơn về đọc hiểu và toán.
Tuần trước, Wall Street Journal đã công bố các đoạn trích từ một sắc lệnh tổng thống dự thảo, trong đó đề xuất xóa bỏ Bộ Giáo dục Mỹ. Cơ quan này hiện quản lý các khoản vay đại học và điều tra các vi phạm dân quyền trong giáo dục. (Chương trình giảng dạy vẫn do các bang tự quyết định.) Song ông Trump đã không ký sắc lệnh này vào thứ Năm như dự kiến. Chính sách giáo dục liên bang vì vậy vẫn trong tình trạng lấp lửng.
Volkswagen chật vật thích ứng
Volkswagen sẽ nhìn lại một năm đầy thách thức khi công bố báo cáo tài chính thường niên vào thứ Ba. Nhà sản xuất ô tô lớn thứ hai thế giới dự báo doanh thu đạt khoảng 320 tỷ euro (347 tỷ USD), gần bằng năm 2023. Nhưng lợi nhuận có thể đã giảm do tỷ suất lợi nhuận hoạt động trượt từ 7% xuống mức dự kiến 5,6%.
Tập đoàn khổng lồ của Đức đang gặp khó khăn khi ngành công nghiệp ô tô thay mình, với điện khí hóa và phần mềm trở thành yếu tố then chốt. Điều này đặc biệt rõ ràng tại Trung Quốc — một thị trường quan trọng trong quá khứ nhưng VW đang đánh mất dần vào tay các công ty nội địa năng động hơn. Công ty ước tính doanh số bán hàng tại Trung Quốc sẽ giảm 10% trong năm 2024 so với năm 2023, do các mẫu xe điện của VW không hút được người tiêu dùng.
Phục hồi doanh số tại Trung Quốc không phải là thách thức duy nhất của VW. Hãng còn phải đối mặt với thị trường châu Âu đang thu hẹp và nguy cơ bị chính quyền Trump áp thuế nhập khẩu vào Mỹ đối với ô tô sản xuất tại các nhà máy ở Mexico và châu Âu.
