Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy
Chính quyền Trump đã rút quyền tuyển sinh viên nước ngoài của Đại học Harvard theo một số loại thị thực nhất định. Bộ trưởng an ninh nội địa Kristi Noem cho biết động thái này nhằm phản ứng việc Harvard không cung cấp thông tin về các cáo buộc hành vi sai trái của sinh viên quốc tế, và gọi đây là “một lời cảnh báo” gửi tới các cơ sở giáo dục khác. Harvard tuyên bố hành động này là “trái pháp luật.”
Hạ viện Mỹ đã thông qua dự luật ngân sách của đảng Cộng hòa với chỉ một phiếu chênh lệch, mang lại chiến thắng chính trị lớn cho Donald Trump. Dự luật kéo dài thời hạn cắt giảm thuế và giảm chi tiêu cho mạng lưới an sinh xã hội. Ước tính cho thấy nó sẽ làm tăng khoảng 3 nghìn tỷ USD vào nợ công liên bang trong vòng một thập niên tới. Dự luật hiện được chuyển lên Thượng viện, nơi vài thượng nghị sĩ Cộng hòa đã lên tiếng phản đối một số phần trong luật.
Một phán quyết với tỉ số 4-4 của Tòa án Tối cao Mỹ đã chặn kế hoạch mở trường công tôn giáo đầu tiên tại Oklahoma. Thẩm phán Amy Coney Barrett từ chối tham gia bỏ phiếu, khiến hội đồng rơi vào thế hòa. Kết quả này giữ nguyên phán quyết của tòa cấp dưới, vốn bác bỏ mô hình trường công nhưng do Giáo hội Công giáo điều hành. Dù không tạo ra tiền lệ toàn quốc, phán quyết cho thấy sự bất định pháp lý liên quan đến tài trợ công cho các trường tôn giáo.
Một thẩm phán đã dỡ bỏ lệnh cấm phút chót, mở đường cho thỏa thuận chủ quyền giữa Anh và Mauritius. Thỏa thuận cho phép Anh chuyển quyền sở hữu Quần đảo Chagos nhưng vẫn giữ quyền kiểm soát căn cứ quân sự Diego Garcia, hòn đảo lớn nhất trong quần đảo Ấn Độ Dương này. Có tiếng nói cho rằng cộng đồng người Chagos đã bị loại khỏi quá trình đàm phán.
Các tổ chức từ thiện đã có thể phân phát một số hàng viện trợ tại Gaza vào thứ Năm. Song Liên Hợp Quốc cảnh báo khối lượng hàng vẫn thấp hơn nhiều so với nhu cầu sau 11 tuần phong tỏa của Israel — chỉ 90 xe tải vào được Gaza, so với trung bình 600 xe mỗi ngày trong thời gian ngừng bắn từ tháng 1 đến tháng 3. Trong khi đó, không kích của Israel tiếp tục khiến ít nhất 50 người thiệt mạng.
Di cư ròng vào Anh đã giảm gần một nửa trong năm 2024, xuống còn 431.000 người, khi các quy định visa nghiêm ngặt hơn của chính phủ Bảo thủ trước đây bắt đầu phát huy hiệu quả. Số người đến theo visa lao động và du học giảm mạnh; trong khi số đơn xin tị nạn tăng lên 109.000 trong vòng 12 tháng đến tháng 3 năm 2025. Diễn biến này giúp giảm áp lực cho chính phủ Lao động, vốn cam kết sẽ tiếp tục thắt chặt chính sách nhập cư.
Cơ quan Hàng không Liên bang Mỹ (FAA) đã cho phép Starship — tên lửa khổng lồ do công ty SpaceX của Elon Musk phát triển — tiếp tục bay thử sau vụ phóng thất bại hồi tháng 3. FAA cho biết chuyến bay thử tiếp theo có thể diễn ra sớm nhất vào tuần tới. Cơ quan này đang phối hợp với các quốc gia dọc theo quỹ đạo bay của tên lửa — bao gồm Anh, Mexico và Bahamas — vì mảnh vỡ có thể rơi vào lãnh thổ của họ nếu vụ thử thất bại.
Con số trong ngày: năm qua Việt Nam xuất khẩu 385 tỉ đô, tăng tám lần so với năm 2007.
TIÊU ĐIỂM
Mỹ chủ trì họp Hội đồng Nghị viện NATO
Hội đồng Nghị viện NATO sẽ nhóm họp vào thứ Sáu tại Dayton, Ohio, Mỹ. Đây là lần đầu tiên các nhà lập pháp từ các nước thành viên họp tại Mỹ kể từ năm 2003. Một tháng trước hội nghị thượng đỉnh NATO tại Hà Lan, các thành viên châu Âu sẽ tìm kiếm sự đảm bảo rằng Donald Trump không có ý định chấm dứt cam kết 76 năm của Mỹ đối với NATO.
Một trong các diễn giả sẽ là đại sứ Mỹ tại NATO, Matt Whitaker, cựu quyền bộ trưởng tư pháp và được cho là có ảnh hưởng với ông Trump. Gần đây ông cho biết Mỹ chưa quyết định liệu quân đội nước này có rút khỏi châu Âu hay không, nhưng khẳng định sẽ “không có khoảng trống an ninh.” Ông nói thêm rằng sẽ có những “cuộc đối thoại” với các đồng minh.
Hội đồng cũng sẽ thảo luận về yêu cầu của ông Trump đối với việc tăng chi tiêu quốc phòng châu Âu. Tổng thư ký NATO, Mark Rutte, được cho là đã kêu gọi các thành viên đạt mức 3,5% GDP cho chi tiêu quân sự “cứng” và 1,5% cho các khoản liên quan như hạ tầng và an ninh mạng trong bảy năm tới.
Cuộc chiến giành bầu trời Sudan
Theo tuyên bố của quân đội quốc gia Sudan, Khartoum đã hoàn toàn được giải phóng khỏi Lực lượng Hỗ trợ Nhanh (RSF). Phần lớn thủ đô Sudan đã rơi vào tay lực lượng bán quân sự nổi loạn này, vốn bị cáo buộc diệt chủng và tội ác chiến tranh, từ ngay sau khi nội chiến bùng nổ đầu năm 2023. Nhưng sự trở lại của Lực lượng Vũ trang Sudan (SAF) vào tháng 3 đã mở ra giai đoạn mới cho cuộc xung đột. Từ đó đến nay, họ đã dọn sạch các ổ kháng cự còn lại tại quận Omdurman, phía tây thủ đô.
Giờ đây, SAF quyết tâm chứng minh rằng bằng việc tái chiếm thủ đô, họ đã hoàn toàn kiểm soát đất nước. Hôm 19 tháng 5, giới lãnh đạo quân đội đã bổ nhiệm một thủ tướng dân sự. Nhưng chỉ mới đầu tháng này, RSF đã tiến hành tấn công bằng drone vào Port Sudan, một căn cứ ở phía đông của SAF, lần đầu tiên kể từ đầu chiến sự. Thông điệp rất rõ ràng: cuộc nội chiến vẫn chưa chấm dứt, và thậm chí còn đang mở rộng lên bầu trời.
Chuyện gì tiếp theo với dự luật ngân sách của Mỹ?
Phe Cộng hòa tại Hạ viện Mỹ bắt đầu kỳ nghỉ Memorial Day với một chiến thắng lớn. Sau phiên họp suốt đêm, vào thứ Năm họ đã thông qua “Một Dự luật To và Đẹp” nhằm tài trợ cho các ưu tiên của Donald Trump. Để xoa dịu các phe phái trong đảng, dự luật cần nhiều điều chỉnh phút chót, thỏa hiệp sâu rộng, và cả vài lời đe dọa từ ông Trump. Kết quả cuối cùng: dự luật được thông qua với tỷ lệ 215–214, không có phiếu ủng hộ nào từ đảng Dân chủ, hai nghị sĩ Cộng hòa bỏ phiếu chống và một người bỏ phiếu trắng.
Giờ đây dự luật sẽ được chuyển lên Thượng viện, nơi các nghị sĩ có thể sẽ chỉnh sửa mạnh tay. Các khoản cắt giảm đối với mạng lưới an sinh xã hội đang gây tranh cãi lớn. Phiên bản được Thượng viện thông qua sẽ quay lại Hạ viện để bỏ phiếu lần nữa — có thể rất khó khăn. Mike Johnson, chủ tịch Hạ viện từ đảng Cộng hòa, muốn toàn bộ quá trình hoàn tất trước ngày 4 tháng 7. Để thông qua “Một Dự luật To và Đẹp” đúng hạn, ông sẽ phải trải qua một cuộc chiến không mấy đẹp đẽ.
Thuế quan đè nặng lên thị trường nhà ở Mỹ
Dữ liệu doanh số bán nhà mới trong tháng 4, công bố vào thứ Sáu, sẽ cho thấy liệu chương trình kinh tế của Donald Trump đang định hình lại thị trường nhà ở Mỹ như thế nào. Doanh số trong tháng 3 tăng 7,4% so với cùng kỳ năm trước, nhưng các nhà kinh tế kỳ vọng đà tăng sẽ chậm lại. Mùa xuân là mùa cao điểm mua nhà, song năm nay người mua phải đối mặt với nhiều khó khăn. Thuế quan mà ông Trump áp lên hàng hóa Trung Quốc đã đẩy chi phí xây dựng tăng cao. Hiệp hội Các nhà xây dựng quốc gia Mỹ (NAHB) ước tính mỗi ngôi nhà mới phải gánh thêm hơn 10.000 USD vì thuế. Thuế áp lên đồ nội thất và trang trí cũng khiến chi phí nội thất tăng.
Người mua phải cân nhắc giữa những chi phí này cùng với lãi suất thế chấp — đang tăng trở lại kể từ đầu tháng 4. Nhiều người chọn hoãn mua: số đơn xin vay thế chấp giảm, và doanh số nhà hiện hữu trong tháng 3 giảm gần 6% so với cùng kỳ — mức giảm mạnh nhất kể từ năm 2022. Số liệu tháng 4 sẽ cho thấy liệu thị trường nhà mới có bắt đầu chững lại hay không.
