Nguồn: Clare Caldwell, “No jacket required? Power dressing in world politics”, 03/06/2025
Biên dịch: Viên Đăng Huy
Từ áo kurta đến bộ suit ba mảnh, trang phục mà các nhà lãnh đạo thế giới mặc nói lên rất nhiều điều.
Trong chính trị thế giới, mọi cử chỉ đều quan trọng, bao gồm cả trang phục và phụ kiện mà các nhà lãnh đạo thế giới lựa chọn. Một phụ kiện được đặt đúng chỗ hoặc một bộ suit được cắt may tinh xảo không chỉ thể hiện quyền lực mà còn thể hiện hệ tư tưởng – chúng là những tín hiệu trực quan và đôi khi là sự khẳng định không quá tinh tế về tình bạn, sự đoàn kết hoặc thách thức.
Trang phục chính trị chuẩn mực của hầu hết các nhà lãnh đạo phương Tây là bộ suit – và bộ suit màu xanh đậm là lựa chọn phổ biến nhất. Bất kỳ sự khác biệt nào cũng tiềm ẩn rủi ro. Mục đích của nó rất rõ ràng – nhằm thể hiện sự tự tin, ổn định và hiện đại. Vì vậy, khi các nguyên thủ quốc gia đi chệch kịch bản, phản ứng có thể vượt ngoài dự đoán. Đơn cử như bộ suit màu xanh navy của Tổng thống Mỹ Donald Trump tại tang lễ của Giáo hoàng Francis vào tháng trước, khi xung quanh ông là một biển người mặc đồ đen (theo quy định của Vatican). Lựa chọn này ngay lập tức bị coi là một lỗi trang phục tại tang lễ, nhưng không chỉ có vậy: cựu Tổng thống Mỹ Joe Biden và Hoàng tử William cũng mặc màu xanh, chỉ là tối hơn và kín đáo hơn.
Vậy còn sự cố bộ suit màu nâu vàng của Barack Obama vào năm 2014 thì sao? Sự xôn xao của giới truyền thông khi Tổng thống Mỹ bất ngờ thay đổi phong cách thời trang đã cho thấy sức mạnh ẩn dụ của màu sắc lớn đến nhường nào – liệu một tổng thống đang bàn về phản ứng quân sự của Mỹ trước tổ chức Nhà nước Hồi giáo có nên phá vỡ các quy tắc vàng của thời trang không? Thậm chí bộ suit “phá cách” này còn có cả trang Wikipedia riêng.
Nói về màu sắc, thỉnh thoảng lại có một cá nhân với phong cách thời trang xuất chúng làm chủ đạo trong giới chính trị. Trong suốt 16 năm tại vị, cựu Thủ tướng Đức Angela Merkel đã khoác lên mình không dưới 90 chiếc áo khoác blazer với đủ màu sắc, khiến tủ đồ của bà được ví von là “Cầu vồng Merkel” hay “Bộ sưu tập Merkel toàn diện”. Không gì thể hiện sự ổn định rõ ràng bằng một tủ đồ toàn những bộ trang phục giống nhau. Bộ suit nữ của cựu Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton đã trở thành hiện tượng mạng xã hội vào khoảng năm 2015 trong thời gian bà được đề cử làm tổng thống, và từ đó trở thành biểu tượng của quyền lực nữ quyền.
Ở thế giới ngoài phương Tây, các nhà lãnh đạo có xu hướng cân bằng giữa truyền thống và hiện đại khi nói đến những tuyên bố về trang phục. Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi hiếm khi xuất hiện mà không mặc áo kurta hoặc áo khoác Nehru đặc trưng của mình. Khi ông thay đổi trang phục, cả thế giới đều chú ý. Tại cuộc gặp với Barack Obama vào năm 2015, Modi đã mặc một bộ suit kẻ sọc với tên của ông được dệt vào sọc hàng nghìn lần. Lựa chọn này đã gây chia rẽ dư luận. Một số người coi bộ suit trị giá 16.000 USD là kém sang, nhưng sau đó nó đã được bán đấu giá với giá hơn 600.000 USD, với số tiền thu được dùng để làm sạch sông Hằng.
Thường thì, những gì không được mặc lại gây ấn tượng mạnh. Trong lịch sử nổi tiếng của các nhà lãnh đạo thời chiến mặc quân phục để thể hiện tình đoàn kết với người dân của họ, Fidel Castro đã gửi một thông điệp phù hợp khi mặc quân phục trong Cách mạng Cuba. Gần đây hơn, sở thích mặc trang phục quân đội của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy đã gây xôn xao tại cuộc họp tai tiếng ở Nhà Trắng nơi ông bị chỉ trích vì lựa chọn trang phục của mình. Khi Zelenskyy bước ra khỏi xe tại cuộc họp ngày 28 tháng 2, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã chào đón nhà lãnh đạo châu Âu bằng câu: “Hôm nay ông ăn mặc lịch sự thật”, ám chỉ quần túi hộp và áo khoác nỉ đen có hình cây đinh ba Ukraine của ông. Một phóng viên từ đoàn báo chí hỏi: “Tại sao ông không mặc suit? Rất nhiều người Mỹ có vấn đề với việc ông không tôn trọng sự trang trọng của chức vụ này”. Zelenskyy đáp lại: “Tôi sẽ mặc ‘bộ đồ’ ( ‘costume’) sau khi cuộc chiến này kết thúc. Vâng. Có thể giống bộ đồ của ông… Có thể đẹp hơn… Có thể rẻ hơn”. Dù sao đi nữa, từ “kostyum” trong tiếng Ukraine có thể có nghĩa là “bộ suit” hoặc “trang phục”. Thật chí lý.
Vụ việc đã gây ra một cuộc tranh luận trên mạng xã hội về tiêu chuẩn kép của Nhà Trắng, khi Elon Musk, khi đó là giám đốc của DOGE, đã nhiều lần mặc chiếc áo phông và mũ lưỡi trai “hỗ trợ kỹ thuật” đặc trưng của mình đến các cuộc họp tại Phòng Bầu dục. Thư ký báo chí Nhà Trắng đã đưa ra một phản ứng không thuyết phục bất thường về câu hỏi tạo nên một khoảnh khắc “nắm thóp” kinh điển. Cuộc trao đổi này thậm chí còn bị nhại lại trong một tập của Saturday Night Live.
Thường thì chính những điều nhỏ nhặt âm thầm mới có thể tạo dựng hoặc hủy hoại hình ảnh. Trong một cuộc phỏng vấn truyền hình năm 2023, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron bị phát hiện tháo chiếc đồng hồ (được cho là) trị giá 86.000 USD khỏi cổ tay. Đó không phải là hình ảnh đẹp cho một nhà lãnh đạo yêu cầu quốc gia của mình làm việc chăm chỉ hơn và lâu hơn một chút để đạt đến tuổi nghỉ hưu. Ở thái cực đối lập của sự xa hoa, cựu lãnh đạo Uruguay José Mujica được cho là đã có một nhiệm kỳ tổng thống khiêm tốn đáng kể, ăn mặc giản dị, chỉ đi máy bay thương mại và quyên góp phần lớn lương của mình cho các dự án xã hội.
Về việc xây dựng hình ảnh dân túy thông qua lựa chọn trang phục, không ai tài tình hơn Vladimir Putin. Việc xây dựng hình ảnh của ông đã có từ lâu, nhưng không phải là quá yêu nước. Người ta cho rằng bộ suit mà ông chọn không phải của Nga mà là của Ý, với việc tổng thống thường chi trả khoảng 6.000 USD cho một bộ Loro Piana. Và khi thư giãn, ông chọn không mặc áo khi cưỡi ngựa và di chuyển trong những chiếc áo khoác mùa đông có viền lông thú. Hãy gọi đó là xây dựng hình ảnh.
Mặc dù Tổng thống Mỹ Donald Trump thường chọn phong cách an toàn hơn trên “sàn diễn địa chính trị”, nhưng chính những phụ kiện kỳ lạ và độc đáo của ông mới là thứ gây ấn tượng mạnh và khiến người ta bối rối. Tờ The Guardian gần đây đã dành cả một bài báo để nói về sở thích của Trump với những miếng đệm vai to ụ, cà vạt dài quá cỡ và những chiếc mũ MAGA, chưa kể đến việc ông rất chuộng làn da rám nắng kiểu Caribbean. Còn tờ The Independent thì đăng một câu chuyện nói rằng Tổng thống Mỹ đã nổi giận vì những kẻ tinh quái bị cáo buộc đã dùng AI để thêm “bụng bia” vào hình ảnh của ông trên sân golf.
Trong môi trường địa chính trị được hình ảnh hóa tối đa, nơi một bài đăng trên mạng xã hội có thể phá vỡ một hiệp ước, những thành công hay thất bại về trang phục nhắc nhở chúng ta rằng hình ảnh và nội dung là không thể tách rời. Một chiếc áo khoác không bao giờ đơn thuần chỉ là một chiếc áo khoác.
Clare Caldwell là Biên tập viên Nghiên cứu tại Viện Lowy và là biên tập viên của The Interpreter.
