Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy
Nội các an ninh Israel đã phê duyệt kế hoạch tiến hành chiếm đóng quân sự toàn diện Thành phố Gaza. Trước khi bỏ phiếu, thủ tướng Binyamin Netanyahu nói Israel cuối cùng sẽ kiểm soát hoàn toàn Gaza và trao quyền quản lý cho các lực lượng Arab chống Hamas. Quân đội Israel, hiện đang kiểm soát khoảng 75% dải đất này, được cho là đã cảnh báo chính phủ rằng việc chiếm đóng toàn bộ sẽ gây nguy hiểm cho con tin Israel đang bị giam giữ.
OpenAI ra mắt GPT-5, mô hình trí tuệ nhân tạo mới được chờ đợi từ lâu. Công ty Mỹ cho biết mô hình này vượt trội hơn GPT-4, ra mắt hơn hai năm trước, trong khả năng lập trình và “nhiệm vụ tác nhân.” Các thử nghiệm cũng cho thấy mô hình mới giảm hiện tượng “ảo giác” (hallucination) và ChatGPT hiện có gần 700 triệu người dùng hoạt động hàng tuần.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho rằng châu Âu cần tham gia vào các nỗ lực chấm dứt chiến tranh với Nga. Ông đã gọi điện cho các nhà lãnh đạo châu Âu sau khi các quan chức Mỹ và Nga gợi ý Donald Trump có thể sớm gặp tổng thống Nga Vladimir Putin. Ông Trump cũng được cho là đã đề xuất tổ chức đàm phán tiếp theo với ông Zelensky và ông Putin, dù sau đó lãnh đạo Nga dường như bác bỏ ý tưởng này.
Ông Trump đã đề cử Stephen Miran, cố vấn kinh tế ủng hộ chính sách thuế quan của ông, tạm thời lấp vào ghế trống trong Hội đồng Thống đốc của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ. Nếu được Thượng viện phê chuẩn, ông Miran sẽ phục vụ đến cuối tháng 1. Tuần trước, hai thành viên do ông Trump bổ nhiệm đã bỏ phiếu giảm lãi suất, tạo nên sự bất đồng hiếm hoi trong ủy ban tiền tệ.
Ông Trump kêu gọi Lip-Bu Tan, giám đốc điều hành Intel, từ chức. Tổng thống nói lãnh đạo mới của hãng sản xuất chip đang gặp khó khăn này “rất MÂU THUẪN LỢI ÍCH,” nhưng không giải thích thêm. Trước đó, một công ty từng do ông Tan lãnh đạo thừa nhận đã vi phạm quy định kiểm soát xuất khẩu chip của Mỹ khi bán thiết kế chip cho một trường đại học Trung Quốc. Cổ phiếu Intel giảm hơn 3% sau bình luận của ông Trump.
Ngân hàng Trung ương Anh cắt giảm lãi suất thêm 0,25 điểm phần trăm xuống còn 4%, mức thấp nhất trong hơn hai năm. Quyết định được đưa ra sau khi giá cả tăng vọt trong tháng 6. Ủy ban chính sách tiền tệ cho biết họ kỳ vọng lạm phát năm sẽ đạt đỉnh 4% vào tháng 9, trước khi tiến gần hơn tới mục tiêu 2%. Cơ quan này cũng nhận định bất ổn thương mại đã “giảm bớt phần nào.”
Con số trong ngày: có tới 53,5 triệu tấn công trình đổ nát nằm rải rác khắp Gaza.
TIÊU ĐIỂM
Ngã rẽ của tình bạn Modi-Trump
Hôm 6 tháng 8, Donald Trump đã tăng gấp đôi mức thuế nhập khẩu của Mỹ đối với hàng hóa Ấn Độ lên 50%. Ông cho biết đây là hình phạt vì Ấn Độ đã “tài trợ cho Cỗ máy chiến tranh của Nga” thông qua việc mua dầu. Nga hiện là nhà cung cấp dầu lớn nhất của Ấn Độ, chiếm 35–40% lượng dầu nhập khẩu, so với chỉ 0,2% trước chiến tranh Ukraine. Ông Trump cũng tức giận về quan hệ thương mại của Ấn Độ với Mỹ, thị trường xuất khẩu lớn nhất của nước này. Với con số gần 46 tỉ USD, “MỸ BỊ THÂM HỤT THƯƠNG MẠI KHỔNG LỒ VỚI ẤN ĐỘ!!!” ông viết trên mạng xã hội.
Trong nhiệm kỳ trước, tổng thống Trump và thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi từng có một “tuần trăng mật” ngoại giao. Giờ đây, mối quan hệ thân thiết đó dường như đã chấm dứt. Đối mặt với “chiến dịch” áp thuế của ông Trump, hôm 7 tháng 8, ông Modi tuyên bố sẽ “không bao giờ thỏa hiệp” về quyền lợi của nông dân và ngư dân, ám chỉ Ấn Độ sẽ không mở cửa ngành nông nghiệp như phía Mỹ mong muốn. Ngay cả những người Ấn Độ từng ủng hộ Trump giờ đây cũng có vẻ chỉ còn hy vọng sống sót qua nhiệm kỳ của ông.
Google khó có thể bị chia tách
Ngay trong tuần này, thẩm phán Amit Mehta — người từng tuyên bố Google là một “tập đoàn độc quyền bất hợp pháp” — sẽ ra quyết định có buộc chia tách gã khổng lồ tìm kiếm hay không. Khả năng cao ông sẽ không đi xa đến mức đó, nhưng có thể cấm Google trả hàng tỉ USD cho Apple và các công ty khác để giữ vị trí công cụ tìm kiếm mặc định trên trình duyệt. Google cũng có thể bị buộc phải chia sẻ dữ liệu người dùng với đối thủ.
Biện pháp mạnh nhất mà bộ tư pháp Mỹ đề xuất là buộc Google bán trình duyệt Chrome, nhưng điều này khó xảy ra. Ngay cả phán quyết lịch sử năm 1999 đối với Microsoft cũng không dẫn đến việc chia tách công ty. Nếu thẩm phán chặn các khoản “trả mặc định” của Google, ông có thể yêu cầu thay bằng danh sách tùy chọn cho người dùng, hoặc cho phép các đối thủ trả tiền. Điều này sẽ không phá vỡ Google — thậm chí còn giúp hãng tiết kiệm tiền — nhưng Apple sẽ mất khoảng 20 tỉ USD mỗi năm từ Google.
Chiến lược bí ẩn của Trump đối với Ukraine
Donald Trump vẫn giữ thói quen khiến cả bạn lẫn thù phải đoán già đoán non, đặc biệt trong cách tiếp cận Nga và Ukraine. Một mặt, ông đe dọa trừng phạt kinh tế Nga và các nước mua dầu của Nga như Ấn Độ, áp thêm 25% thuế. Mặt khác, ông đưa ra đề nghị tổ chức đàm phán hòa bình và cuộc gặp thượng đỉnh đầu tiên với lãnh đạo Nga kể từ khi ông trở lại Nhà Trắng.
Cả hai tín hiệu này xuất hiện chỉ một ngày sau chuyến thăm Moscow của đặc phái viên Steve Witkoff hôm thứ Tư. “Đã đạt được tiến triển lớn!” ông Trump tuyên bố, nhưng không tiết lộ chi tiết. Thứ Sáu là hạn chót ông đưa ra cho Nga để chấm dứt giao tranh, nếu không sẽ áp thuế “thứ cấp” lên các đối tác thương mại của Nga. Ông cho biết ngoài Ấn Độ, các nước khác như Trung Quốc cũng có thể bị ảnh hưởng. Ông còn nói có thể gặp song phương với tổng thống Nga Vladimir Putin và ba bên với tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky ngay trong tuần tới. Nhưng thỏa thuận gì đang được bàn? Không ai biết.
Tấn kịch chính trị ở Texas
Tại bang Texas, tổng chưởng lý Ken Paxton cảnh báo nếu các nhà lập pháp Dân chủ không quay lại Austin trước thứ Sáu, ông sẽ tìm cách yêu cầu tòa án loại họ khỏi cơ quan lập pháp. Ít nhất 50 nghị sĩ Dân chủ đã rời bang sang Illinois, Massachusetts, và New York để ngăn chặn kế hoạch phân chia lại khu vực bầu cử do đảng Cộng hòa thúc đẩy và được ông Trump ủng hộ, mà họ cho là một “chiêu giành quyền lực đảng phái.” Họ dự định ở ngoài bang cho tới khi kỳ họp đặc biệt kết thúc vào tuần tới.
Đảng Cộng hòa cho rằng các nghị sĩ này bỏ bê nhiệm vụ và cần bị trừng phạt. “Không đi làm thì bị đuổi việc,” ông Paxton viết. Vì cảnh sát Texas không có quyền lực ngoài bang, FBI đã đồng ý hỗ trợ theo yêu cầu của thượng nghị sĩ John Cornyn nhằm “tìm hoặc bắt giữ” họ. Ông Trump dường như ủng hộ việc truy đuổi này. Một số nghị sĩ Cộng hòa ở bang còn đặt câu hỏi tại sao các đồng nghiệp Dân chủ được phép rời đi. Phe cứng rắn thì cho rằng đáng lẽ đã ngăn chặn được nếu chủ tịch Hạ viện khóa cửa phòng họp.
Trump làm trung gian hòa giải giữa Armenia và Azerbaijan
Armenia và Azerbaijan đã xung đột suốt nhiều thập kỷ qua. Năm 2023, Azerbaijan giành lại Nagorno-Karabakh — vùng lãnh thổ do phe ly khai thân Armenia kiểm soát từ những năm 1990 — khiến hơn 100.000 người phải rời bỏ nhà cửa. Từ đó đến nay, hai nước đã tìm cách ký hiệp ước hòa bình nhưng không có tiến triển.
Ngày thứ Sáu, Donald Trump sẽ gặp thủ tướng Armenia Nikol Pashinyan và tổng thống Azerbaijan Ilham Aliyev tại Nhà Trắng để phá vỡ thế bế tắc. Một thỏa thuận sẽ mở đường để Armenia bình thường hóa quan hệ với Thổ Nhĩ Kỳ, quốc gia đóng cửa biên giới với Armenia từ năm 1993 để ủng hộ Azerbaijan. Nó cũng sẽ làm suy yếu Nga, nước lâu nay đã lợi dụng mối thù địch giữa hai bên để gia tăng ảnh hưởng.
Nhưng bất đồng vẫn còn: ông Aliyev muốn một hành lang giao thông xuyên Armenia nối với Nakhchivan — vùng lãnh thổ tách biệt của Azerbaijan. Ông Pashinyan, lo ngại sức mạnh quân sự vượt trội của Azerbaijan, cho rằng kế hoạch này xâm phạm chủ quyền của Armenia. Tham vọng “làm trung gian” của ông Trump lại đối mặt với một thử thách khó khăn nữa.
