Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy
Tòa án tối cao Brazil kết án cựu tổng thống Jair Bolsonaro hơn 27 năm tù vì âm mưu đảo chính sau khi thất bại trong cuộc bầu cử năm 2022. Bốn trong số năm thẩm phán bỏ phiếu kết tội ông. Thẩm phán Alexandre de Moraes, chủ tọa phiên tòa, cáo buộc ông Bolsonaro đứng đầu một “tổ chức tội phạm” sẽ đưa Brazil trở lại chế độ độc tài.
FBI cho biết đã thu hồi được khẩu súng trường dùng để giết Charlie Kirk, một nhà hoạt động cánh hữu bị bắn chết tại một sự kiện đại học ở Utah hôm thứ Tư. Họ nói rằng nghi phạm, hiện đang bỏ trốn, “có vẻ ở độ tuổi đại học” và đã công bố một bức ảnh của “nghi phạm.” Tổng thống Mỹ Donald Trump đổ lỗi cho lời lẽ “cực tả” đã dẫn đến cái chết của ông Kirk.
Thủ tướng Anh, Keir Starmer, đã rút Peter Mandelson khỏi vị trí đại sứ tại Mỹ. James Roscoe, phó đại sứ của Mandelson, sẽ thay ông làm quyền đại sứ. Ông Mandelson chịu áp lực từ chức sau khi email riêng tư cho thấy ông vẫn tiếp tục mối quan hệ bạn bè với Jeffrey Epstein sau khi ông này đã bị truy tố vào năm 2008 vì dụ dỗ trẻ vị thành niên quan hệ tình dục. Việc sa thải diễn ra chỉ vài ngày trước chuyến thăm cấp nhà nước của ông Trump tới Anh.
Paramount Skydance, công ty sở hữu CBS News, được cho là đang chuẩn bị một đề nghị mua lại Warner Bros Discovery, công ty mẹ của CNN, HBO, và một hãng phim, chủ yếu bằng tiền mặt. David Ellison, giám đốc mới của Paramount, là con trai của tỷ phú Larry Ellison, người có thể đứng sau thương vụ này. WBD trước đó đã có kế hoạch tách làm hai công ty. Một Paramount và WBD hợp nhất sẽ định hình lại ngành công nghiệp truyền thông.
Belarus đã thả hơn 50 tù nhân chính trị, thuộc nhiều quốc tịch khác nhau, sau lời kêu gọi của ông Trump. Đây là số lượng tù nhân được ân xá nhiều nhất từ trước đến nay bởi Alexander Lukashenko, nhà độc tài của Belarus. Đổi lại, Mỹ sẽ dỡ bỏ các lệnh trừng phạt đối với hãng hàng không quốc gia Belarus, cho phép mua linh kiện máy bay Boeing. Tháng trước ông Trump đã thúc giục Belarus thả hơn 1.000 tù nhân.
Ít nhất 13.000 tù nhân đã vượt ngục khỏi các nhà tù trên khắp Nepal giữa lúc các cuộc biểu tình bạo lực tiếp diễn. Kể từ khi biểu tình chống chính phủ bùng nổ hôm thứ Hai, ít nhất tám phạm nhân đã chết trong các cuộc đụng độ với lực lượng an ninh. Thủ tướng Nepal đã từ chức hồi đầu tuần do làn sóng phản đối bùng phát từ một lệnh cấm mạng xã hội ngắn ngủi.
Albania bổ nhiệm một mô hình trí tuệ nhân tạo để xử lý công tác mua sắm công. “Thành viên nội các” mới, Diella, nghĩa là “mặt trời” trong tiếng Albania, sẽ quản lý và phân bổ tất cả các gói thầu công. Thủ tướng Edi Rama nói rằng Diella sẽ biến Albania thành “một quốc gia nơi đấu thầu công 100% không có tham nhũng.” Hồi tháng 7 ông thậm chí từng nói về việc một ngày nào đó có một thủ tướng AI.
Con số trong ngày: 40%, là tỷ lệ trẻ em ở Niue và Quần đảo Cook bị béo phì — cao nhất thế giới.
TIÊU ĐIỂM
Nhật Bản và Philippines tìm cách ngăn chặn Trung Quốc
Một thỏa thuận giữa Nhật Bản và Philippines sẽ có hiệu lực từ thứ Năm. Hiệp định Tiếp cận Lẫn nhau (RAA) cho phép lực lượng vũ trang của mỗi nước vào lãnh thổ của nước kia. Đây là bước mới nhất trong mạng lưới các thỏa thuận tương tự giúp kết nối lực lượng của họ với Mỹ và Úc. Mục đích là để ngăn chặn Trung Quốc tiến hành chiến tranh khẳng định chủ quyền với các khu vực tranh chấp ở Thái Bình Dương và Đài Loan.
Trung Quốc từ lâu đã tham gia vào các cuộc đối đầu “vùng xám”, không sử dụng vũ khí sát thương, với Nhật Bản và Philippines ở vùng biển tranh chấp. Lực lượng Trung Quốc dùng đe dọa thay vì vũ lực để xua đuổi tàu nước ngoài. RAA có thể đóng vai trò răn đe bằng cách tổ chức tuần tra chung Nhật-Philippines. Các sĩ quan Philippines nhận thấy rằng bất cứ khi nào có sự hiện diện kết hợp của Mỹ, Úc, Nhật, Philippines hoặc các đồng minh khác ở vùng tranh chấp, lực lượng Trung Quốc ở gần đó thường hành xử ít hung hăng hơn.
Thuế quan làm tăng lạm phát ở Mỹ
Năm tháng sau khi Donald Trump công bố kế hoạch tăng mạnh thuế quan, chúng đã bắt đầu đẩy giá hàng hóa mà người Mỹ phải trả lên cao. Dữ liệu công bố hôm thứ Năm cho thấy tỷ lệ lạm phát năm ở mức 2,9% trong tháng 8, tăng từ 2,7% của tháng 7. Nếu không tính giá thực phẩm và năng lượng biến động, lạm phát cơ bản giữ nguyên ở mức 3,1%.
Trong vài tháng đầu nhiệm kỳ hai của ông Trump, lạm phát đã tiến gần mục tiêu 2% của Cục Dự trữ Liên bang, vốn ngoài tầm với từ năm 2021. Giờ đây có vẻ như doanh nghiệp đã chuyển chi phí thuế quan sang người tiêu dùng. Những con số mới đặt ra bài toán khó cho Cục Dự trữ Liên bang khi họ cân nhắc cắt giảm lãi suất trong cuộc họp chính sách tiền tệ vào tuần tới. Họ phải cân bằng giữa lạm phát tăng và thị trường việc làm suy yếu.
ECB giữ nguyên lãi suất
Cuộc họp đầu tiên sau kỳ nghỉ hè hứa hẹn sẽ dễ dàng cho Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB). Hôm thứ Năm, các lãnh đạo ECB đã nhóm họp để đánh giá tình hình kinh tế, tài chính và lạm phát, đồng thời quyết định có nên hạ lãi suất chính từ 2% xuống 1,75% hay không. Họ quyết định giữ nguyên lãi suất.
Mục tiêu chính của ECB — duy trì lạm phát ổn định ở mức 2% — đang trong tầm tay. Tỷ lệ hàng năm đạt 2,1% trong tháng 8 và 2% trong hai tháng trước đó, đủ thấp để các nhà hoạch định chính sách chuyển chú ý sang tăng trưởng kinh tế. Có một số dấu hiệu cải thiện. Niềm tin kinh doanh trong lĩnh vực sản xuất cuối cùng cũng báo hiệu tăng trưởng trở lại, bất chấp thuế quan của Mỹ. Nhưng các cam kết chi tiêu lớn của chính phủ cho quốc phòng và hạ tầng, đặc biệt ở Đức, sẽ cần thời gian để phát huy tác dụng. Trong lúc đó, ECB có thể cần cắt giảm lãi suất thêm một lần nữa để hỗ trợ nền kinh tế.
Nước Mỹ mắc kẹt với hiến pháp
Trong nỗ lực tái định hình nước Mỹ, Donald Trump vẫn chưa thử sửa đổi hiến pháp. Có lẽ đó là một lựa chọn khôn ngoan. Trong gần 12.000 đề xuất sửa đổi kể từ năm 1789, chỉ có 27 được phê chuẩn và trở thành tu chính án. Trong cuốn sách “We the People” (Chúng ta, nhân dân) ra mắt hôm thứ Năm, Jill Lepore lập luận rằng hiến pháp Mỹ đã trở nên quá khó thay đổi. Nhà sử học lưu ý rằng Thomas Jefferson từng muốn tổ chức hội nghị 19 năm một lần, vì nghi ngờ một thế hệ có “quyền ràng buộc thế hệ sau.” Nhưng các nhà lập hiến đã chọn phương án đối nghịch của James Madison, khiến việc sửa đổi trở nên khó khăn hơn. Theo Điều V của Hiến pháp, mọi đề xuất cần được hai phần ba quốc hội thông qua và ba phần tư các bang phê chuẩn.
Sự thay đổi có ý nghĩa cuối cùng, vào năm 1971, đã hạ độ tuổi được đi bầu. Với chỉ một cái nhìn thoáng qua về tình trạng bế tắc hiến pháp và ảnh hưởng của nó lên cuộc khủng hoảng chính trị hiện tại, “We the People” không nhằm vạch ra một lộ trình cải cách. Song nó mang lại một biên niên sử cuốn hút về nỗ lực — dù đôi khi thất bại — của người Mỹ nhằm tái thiết nền cộng hòa của mình.
