Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy
Ai Cập cho biết sẽ tổ chức một “hội nghị thượng đỉnh hòa bình” với sự tham dự của hơn 20 nhà lãnh đạo thế giới vào thứ Hai. Donald Trump sẽ đồng chủ trì cuộc họp sau chuyến thăm Israel, nơi ông sẽ có bài phát biểu trước quốc hội. Trước đó, Hamas xác nhận họ sẽ trả tự do cho 20 con tin Israel còn sống đang bị giam giữ ở Gaza cũng vào thứ Hai. Hiện các quan chức Palestine cho biết khoảng 500.000 người dân Gaza đã quay trở lại khu vực phía bắc của vùng lãnh thổ kể từ thứ Sáu.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã trao đổi với ông Trump trong hai ngày liên tiếp về việc mua vũ khí tầm xa. Gần đây, chính quyền Trump cho biết có thể cung cấp cho Ukraine tên lửa hành trình Tomahawk. Trước đó, người phát ngôn Điện Kremlin, Dmitry Peskov, đã nói “vấn đề Tomahawk là điều cực kỳ đáng lo ngại” đối với Nga, đồng thời cảnh báo rằng “căng thẳng đang leo thang từ mọi phía.”
Trung Quốc cáo buộc Mỹ là nguyên nhân khiến quan hệ thương mại song phương xấu đi đột ngột, và nói chính quyền Trump đã đưa các công ty Trung Quốc vào danh sách đen. Bắc Kinh cũng bảo vệ quyết định áp đặt kiểm soát xuất khẩu mới đối với đất hiếm — động thái khiến ông Trump đáp trả bằng việc áp thuế 100% lên hàng nhập khẩu từ Trung Quốc kể từ ngày 1 tháng 11, đồng thời hạn chế xuất khẩu phần mềm chiến lược.
Tổng thống Madagascar Andry Rajoelina cảnh báo về “một âm mưu chiếm quyền lực bất hợp pháp và bằng vũ lực” sau khi một đơn vị tinh nhuệ trong quân đội gia nhập phe biểu tình chống chính phủ. Đơn vị CAPSAT tuyên bố các sĩ quan của họ đã giành quyền kiểm soát quân đội Madagascar và kêu gọi binh sĩ không tuân theo lệnh bắn người biểu tình. Ông Rajoelina, người từng được CAPSAT ủng hộ trong cuộc đảo chính năm 2009, đang đối mặt với làn sóng biểu tình bắt đầu từ ngày 25 tháng 9.
Philippines cáo buộc một tàu hải cảnh Trung Quốc đã đâm vào một tàu chính phủ của nước này ở Biển Đông. Thủy thủ đoàn của BRP Datu Pagbuaya, do cục thủy sản Philippines vận hành, may mắn không có ai bị thương. Vụ va chạm xảy ra gần quần đảo Trường Sa, khu vực tranh chấp giữa hai nước. Trung Quốc tuyên bố chủ quyền toàn bộ quần đảo này, trong khi Philippines chỉ tuyên bố phần phía đông bắc. Lực lượng tuần duyên Philippines lên án Trung Quốc “hành xử kiểu bắt nạt.”
Taliban tuyên bố các tay súng của họ đã tiêu diệt 58 binh sĩ Pakistan trong một cuộc đụng độ tại biên giới Afghanistan–Pakistan, đồng thời cho biết 20 chiến binh của họ đã thiệt mạng hoặc bị thương. Afghanistan cáo buộc Pakistan ném bom một khu chợ ở Kabul vào ngày 9 tháng 10. Pakistan chưa nhận trách nhiệm về vụ tấn công, nhưng từ lâu vẫn phàn nàn rằng Afghanistan chứa chấp các phần tử khủng bố chuyên tấn công vào lãnh thổ của họ.
TIÊU ĐIỂM
Donald Trump thăm Israel
Vào thứ Hai, tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ có chuyến thăm ngắn đến Israel để chúc mừng thỏa thuận ngừng bắn đã chấm dứt giao tranh ở Gaza. Trọng tâm của chuyến đi sẽ là bài phát biểu trước Quốc hội Israel (Knesset), nơi tổng thống Mỹ chắc chắn sẽ được ca ngợi nồng nhiệt. Sau đó ông sẽ bay sang Ai Cập để tham dự một hội nghị thượng đỉnh với các nhà lãnh đạo thế giới.
Tính đến thời điểm đó, 20 con tin Israel còn sống bị giam giữ tại Gaza trong suốt 737 ngày dự kiến sẽ được thả về nhà. Biểu tượng của sự kiện này rất đặc biệt: nó diễn ra đúng đêm trước lễ Simchat Torah — ngày lễ của người Do Thái mà hai năm trước, Hamas đã tiến hành vụ bắt cóc.
Song dù bầu không khí là lạc quan, vẫn còn nhiều điều bất định phía trước. Các nhà đàm phán của Israel và Hamas sẽ phải thảo luận về những vấn đề phức tạp trong giai đoạn hai của kế hoạch ngừng bắn của ông Trump: liệu Hamas có bị giải giới hay không, ai sẽ điều hành Gaza, và ai sẽ đảm bảo an ninh cho vùng lãnh thổ này. Hiện hai bên vẫn chưa đạt đồng thuận về bất kỳ vấn đề nào. Mỹ sẽ cần duy trì vai trò trung gian lâu dài sau chuyến thăm chớp nhoáng của ông Trump đến Jerusalem.
Mặt trái của sức mạnh công nghiệp Trung Quốc
Cỗ máy công nghiệp của Trung Quốc từ lâu đã là niềm tự hào và biểu tượng của sức mạnh quốc gia. Tờ Nhân Dân Nhật Báo, cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản, gần đây tự hào tuyên bố Trung Quốc là quốc gia duy nhất trên thế giới có mặt trong tất cả các ngành công nghiệp được liệt kê trong hệ thống thống kê của Liên Hợp Quốc. Đặc biệt, Trung Quốc thống trị hai lĩnh vực then chốt — tinh luyện đất hiếm và pin công nghệ cao — tạo nên một vũ khí kinh tế lợi hại, như được minh chứng qua việc Bắc Kinh áp đặt kiểm soát xuất khẩu mới vào ngày 9 tháng 10.
Song sản xuất công nghiệp mạnh của Trung Quốc lại đang đối mặt với nhu cầu nội địa yếu, khiến các doanh nghiệp phải hạ giá bán và đẩy mạnh xuất khẩu ra thị trường quốc tế. Dữ liệu công bố vào thứ Hai dự kiến cho thấy kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc trong tháng 9 tăng ít nhất 5% so với tháng trước, bất chấp cơn bão Ragasa tàn phá bờ biển phía nam vào ngày 24 tháng 9. Các số liệu khác công bố vào thứ Tư nhiều khả năng cũng cho thấy giá xuất xưởng tại nhà máy đã giảm trong tháng 9 — tháng thứ 36 liên tiếp. Trung Quốc sản xuất hầu như mọi loại hàng hóa công nghiệp, nhưng phần thưởng mà họ nhận về lại là… giảm phát.
Cựu tổng thống Pháp đối mặt án tù
Ngày 25 tháng 9, một tòa án ở Paris đã tuyên Nicolas Sarkozy phạm tội “liên hệ với tội phạm” trong vụ án tài trợ bất hợp pháp cho chiến dịch tranh cử tổng thống năm 2007 bằng tiền của Muammar Qaddafi, cựu lãnh đạo Libya. Ông Sarkozy bị kết án năm năm tù giam. Sau khi được phép hoãn vài tuần để “thu xếp công việc cá nhân,” vào thứ Hai ông sẽ biết ngày chính xác bắt đầu thi hành án, trở thành cựu tổng thống Pháp đầu tiên trong thời hiện đại phải ngồi tù.
Phán quyết này gây chấn động nước Pháp. Ông Sarkozy được tuyên trắng án với ba tội danh khác, bao gồm tham nhũng. Bản án của ông có hiệu lực ngay lập tức, nghĩa là ông phải thi hành án kể cả trong quá trình kháng cáo. Sau khi nghe phán quyết, vị cựu tổng thống 70 tuổi tuyên bố: “Nếu tôi phải ngủ trong tù, tôi sẽ ngủ trong tù, nhưng tôi sẽ ngẩng cao đầu. Tôi vô tội.” Tổng thống Emmanuel Macron kêu gọi công chúng tôn trọng quyền kháng cáo của ông Sarkozy cũng như sự vô tư của tòa án.
Khi giới kinh tế học “chải chuốt” hơn thường lệ
Một số sinh viên kinh tế có thể nhận ra các giáo sư của họ trông bảnh bao hơn bình thường. Giới học thuật thường không mấy chú trọng ngoại hình, nhưng đến tháng 10 mỗi năm, những ai còn hy vọng nhỏ nhoi về giải Nobel Kinh tế thường tranh thủ… đi cắt tóc trước khi ủy ban công bố kết quả.
Vào thứ Hai, Ủy ban Nobel sẽ công bố người chiến thắng Giải thưởng Khoa học Kinh tế của Ngân hàng Trung ương Thụy Điển nhằm tưởng niệm Alfred Nobel. (Giải này ra đời muộn hơn các giải khác hàng chục năm.) Như mọi năm, việc dự đoán người thắng giải là điều gần như bất khả thi. Danh sách ứng viên tiềm năng rất dài — bao gồm Edward Glaeser (Đại học Harvard) với các công trình về kinh tế học đô thị, và Samuel Kortum (Đại học Yale) với các mô hình về thương mại quốc tế. Dù vậy, ngay cả giới cá cược — vốn rất nhiệt tình với giải Văn học hay Hòa bình — năm nay cũng tỏ ra dè dặt trước giải Kinh tế, bởi lẽ chẳng ai dám đoán chắc được điều gì.
