Nguồn: Khang Vu, “Will North Korea defend China in a Taiwan war?”, The Interpreter, 12/11/2025
Biên dịch: Viên Đăng Huy
Trong chuyến thăm Hàn Quốc gần đây, Bộ trưởng Chiến tranh Mỹ Pete Hegseth đã khẳng định rằng các binh sĩ Mỹ đồn trú tại Hàn Quốc có thể được huy động để ngăn chặn các mối đe dọa trong khu vực, đặc biệt là trong kịch bản xung đột Đài Loan. Mặc dù Hàn Quốc đã tỏ ra chần chừ trước đề xuất này của Mỹ, nhưng với việc Washington đang chuyển hướng chiến lược sang phòng thủ trong nước, áp lực buộc Seoul phải đóng góp nhiều hơn vào nỗ lực răn đe khu vực của Mỹ sẽ chắc chắn gia tăng.
Việc đề xuất mở rộng nhiệm vụ của Lực lượng Mỹ tại Hàn Quốc (USFK) để bao gồm cả Trung Quốc sẽ tạo ra những hệ quả sâu rộng đối với quan hệ Trung Quốc-Triều Tiên. Trước đây, câu hỏi thường được đặt ra là: Nếu Triều Tiên tấn công Hàn Quốc, liệu Trung Quốc có can thiệp không? Giờ đây, chúng ta cần phải đảo ngược lại câu hỏi đó: Liệu Triều Tiên có bảo vệ Trung Quốc nếu việc Bắc Kinh tấn công Đài Loan dẫn đến Mỹ can thiệp quân sự? Việc Triều Tiên gần đây đã thể hiện sự nghiêm túc trong các cam kết hiệp ước khi giúp Nga chống lại cuộc tấn công của Ukraine ở Kursk cho thấy câu hỏi này về liên minh Trung-Triều không phải là điều xa vời. Câu trả lời sẽ phụ thuộc vào cách Trung Quốc và Triều Tiên diễn giải và áp dụng Điều II, tức điều khoản phòng thủ chung, trong Hiệp ước Hữu nghị, Hợp tác và Tương trợ năm 1961 của hai nước.
Điều II ghi rõ:
“Trong trường hợp một trong hai Bên ký kết bị bất kỳ quốc gia nào hoặc nhiều quốc gia cùng tấn công vũ trang và do đó bị kéo vào tình trạng chiến tranh, Bên ký kết còn lại sẽ ngay lập tức cung cấp hỗ trợ quân sự và các hỗ trợ khác bằng mọi phương tiện có thể sử dụng”.
Điều còn thiếu trong điều khoản là bên nào nổ súng trước. Sự mơ hồ này mở ra khả năng Trung Quốc sẽ bảo vệ Triều Tiên nếu một cuộc xâm lược của Triều Tiên vào Hàn Quốc trở nên tồi tệ do sự trả đũa của liên minh Mỹ-Hàn.
Thực tế, điều khoản mơ hồ này đã từng được vận dụng vào năm 1950, khi Trung Quốc can thiệp để giải cứu Triều Tiên sau khi cuộc xâm lược của nước này đã dẫn đến việc quân đội Mỹ và Hàn Quốc tiến quân sâu về phía Bắc. Sự mơ hồ đó xuất phát từ bối cảnh chia rẽ Trung-Xô. Trung Quốc, với tham vọng kéo Triều Tiên ra khỏi ảnh hưởng của Liên Xô, đã cố tình không đưa vào một điều khoản thoát hiểm rõ ràng nhằm ngăn chặn Triều Tiên thực hiện một cuộc tấn công phủ đầu.
Sau sự sụp đổ của Liên Xô, Trung Quốc đã có cơ hội giảm bớt một phần cam kết an ninh của mình đối với Triều Tiên. Năm 2017, trong bối cảnh cuộc đối đầu hạt nhân căng thẳng giữa Mỹ và Triều Tiên, Trung Quốc đã hạn chế sự mơ hồ của Điều II bằng cách thông báo rõ ràng với Bình Nhưỡng rằng Bắc Kinh sẽ không can thiệp giải cứu nếu Triều Tiên là bên tấn công Mỹ trước. Tuy nhiên, Triều Tiên chưa bao giờ đưa ra tuyên bố công khai nào về việc chấp nhận cách diễn giải mới này. Hơn nữa, việc gia hạn Hiệp ước vào năm 2021 cũng không phản ánh sự diễn giải này trong cam kết của Trung Quốc.
Nếu Mỹ can thiệp để ngăn chặn Trung Quốc xâm lược Đài Loan, về mặt kỹ thuật, hành động đó được coi là một cuộc tấn công vũ trang chống lại Trung Quốc theo phạm vi của hiệp ước 1961. Triều Tiên sẽ khó có thể rút lui khỏi nghĩa vụ này, bởi vì Bình Nhưỡng công nhận Đài Loan là một phần của Trung Quốc và phạm vi áp dụng của Hiệp ước bao gồm toàn bộ “Viễn Đông”. Hơn nữa, ngay cả khi Trung Quốc là bên nổ súng trước, Triều Tiên vẫn có nghĩa vụ phải bảo vệ nước này, vì văn bản của Điều II không thay đổi. Trường hợp Nga khởi xướng chiến dịch quân sự ở Ukraine nhưng Triều Tiên vẫn hỗ trợ đã chứng minh cho nguyên tắc này.
Tuy nhiên, Bình Nhưỡng không thể điều chuyển lượng lớn lực lượng quân sự của mình khỏi Bán đảo Triều Tiên. Lý do này cũng tương tự như lý do giải thích cho phản ứng do dự của Seoul trước việc mở rộng nhiệm vụ của USFK. Cụ thể, Hải quân Triều Tiên quá yếu so với khối liên minh Mỹ-Hàn-Nhật, và nước này thiếu khả năng triển khai sức mạnh hàng hải để có thể hỗ trợ hiệu quả cho một cuộc tấn công Đài Loan của Trung Quốc. Hơn nữa, Bình Nhưỡng cũng không muốn liều lĩnh phóng tên lửa tấn công các căn cứ khu vực của Mỹ ở Hàn Quốc, Nhật Bản, Philippines hay Guam vì lo sợ bị trả đũa. Việc Triều Tiên không theo đuổi thống nhất cũng có nghĩa là nước này sẽ không lợi dụng sự phân tâm của USFK để cưỡng chiếm Seoul, bởi quân đội Hàn Quốc vẫn vượt trội hơn quân đội Triều Tiên. Cụm từ “bằng mọi phương tiện có thể sử dụng” không có nghĩa là Triều Tiên sẽ tái phát động Chiến tranh Triều Tiên.
Phương án hiệu quả về chi phí nhất để Bình Nhưỡng thực hiện nghĩa vụ hiệp ước mà không bị cuốn vào một cuộc chiến tranh khu vực là tiến hành các hành động khiêu khích cấp thấp chống lại Seoul nhằm giam chân Lực lượng USFK. Các hành động khiêu khích này có thể bao gồm: phát sóng tuyên truyền dọc biên giới, xâm nhập bằng drone, xâm phạm vùng biển Hàn Quốc gần Đường giới hạn phía Bắc, thả truyền đơn, hoặc thử nghiệm tên lửa. Những hành vi khiêu khích nhỏ này có thể làm quá tải các cơ sở của Hàn Quốc và USFK, đồng thời làm căng thẳng khả năng trinh sát của liên minh. Trong khi đó, Mỹ, đang bận tâm đến tình hình Đài Loan, sẽ không phát động xâm lược hay khuyến khích Seoul đáp trả mạnh mẽ trước các hành động cấp thấp của Bình Nhưỡng.
Trung Quốc có khả năng sẽ ủng hộ các hành động khiêu khích cấp thấp của Triều Tiên vì chúng giúp phân tán sự chú ý của Washington mà không gây ra một cuộc xung đột toàn diện nào liên lụy đến Trung Quốc ở Bán đảo Triều Tiên. Với sự chấp thuận của Bắc Kinh, quân đội Triều Tiên có thể vừa hỗ trợ bình định Đài Loan, vừa có cơ hội tìm hiểu về cách thức tác chiến của Mỹ ở Thái Bình Dương. Những hành động khiêu khích này không chỉ quan trọng về mặt quân sự mà còn giúp Triều Tiên có thêm lợi thế mặc cả cứng rắn với Washington, Seoul và ngay cả với Bắc Kinh, tương tự như cách nước này đang làm với Moscow nhờ sự hiện diện quân sự ở Kursk.
Điều quan trọng cần nhấn mạnh là mức độ khiêu khích của Triều Tiên có thể sẽ được phối hợp từ trước khi cuộc tấn công xảy ra. Việc này nhằm đảm bảo cả Trung Quốc và Triều Tiên tránh được sự hiểu lầm về nghĩa vụ của nhau hoặc tính toán sai lầm về nguy cơ leo thang căng thẳng. Ngoài ra, Trung Quốc và Triều Tiên cũng sẽ theo dõi xem liệu quân đội Hàn Quốc có tham gia vào tình huống bất ngờ ở Đài Loan hay không để từ đó xác định mức độ leo thang phù hợp. Cuộc chiến của Nga ở Ukraine đã mang lại lợi ích lớn cho Triều Tiên. Bình Nhưỡng cũng sẽ tìm cách tận dụng cơ hội tương tự từ một cuộc tấn công Đài Loan của Trung Quốc.
Khang Vũ là học giả thỉnh giảng tại Khoa Khoa học Chính trị thuộc Đại học Boston.
