Nguồn: James Palmer, “A Bad Week for Washington’s China Hawks”, Foreign Policy, 09/12/2025
Biên dịch: Tạ Kiều Trang
Những động thái nhượng bộ của Trump trước Bắc Kinh giáng một đòn mạnh vào phe theo đường lối cứng rắn của Mỹ.
Tiêu điểm tuần này: Chính quyền Trump tiếp tục động thái nhượng bộ Trung Quốc thông qua thỏa thuận xuất khẩu Nvidia; Đàn áp trực tuyến ở Hồng Kông gia tăng sau vụ hỏa hoạn chết người; Trung Quốc đạt thặng dư thương mại kỷ lục.
Trump đang thay đổi chiến lược đối với Trung Quốc
Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm thứ Hai tuyên bố sẽ cho phép gã khổng lồ bán dẫn Nvidia xuất khẩu dòng chip cao cấp H200 sang Trung Quốc, điều này có thể mang lại lợi thế cho Bắc Kinh trong cuộc chiến giành vị thế thống trị lĩnh vực trí tuệ nhân tạo. Theo phong cách đặc trưng của mình, ông Trump đòi hỏi chính phủ Mỹ phải được hưởng 25% doanh thu.
H200 không phải là dòng chip tiên tiến nhất của Nvidia, nhưng vẫn vượt trội hơn so với những mẫu chip rút gọn mà Nvidia đã thiết kế riêng cho thị trường Trung Quốc. Thỏa thuận này chắc chắn là kết quả của hoạt động vận động hành lang của Giám đốc điều hành Nvidia Jensen Huang tại Washington, nhưng thoả thuận cũng có vẻ nhằm mục đích lấy lòng Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, người mà Trump hy vọng sẽ đạt được một thỏa thuận thương mại quan trọng với ông.
Động thái này diễn ra trong bối cảnh diễn ra hàng loạt hành vi hòa giải với Trung Quốc. Stephen Miller, Phó Chánh Văn phòng Nhà Trắng phụ trách chính sách, được cho có nhiệm vụ ngăn chặn bất kỳ hành động nào của chính phủ Mỹ có thể gây nguy hại đến một thỏa thuận thương mại tiềm năng với Bắc Kinh. Phó Tổng thống J.D. Vance đã lặp lại luận điệu của Trung Quốc, và chính quyền đã âm thầm bác bỏ dự luật yêu cầu các công ty phải dành cho chính phủ quyền mua trước các loại chip quan trọng.
Tuy nhiên, Trung Quốc không đáp lại thiện ý của Trump. Dù các tranh chấp về thuế quan và phí cảng giảm leo thang nhẹ, nhưng thỏa thuận bắt tay hồi tháng 10 giữa ông Tập và ông Trump trên thực tế hầu như không mang lại kết quả gì. Chẳng hạn, Trung Quốc chỉ mua 20% lượng đậu nành mà họ đã hứa sẽ mua từ Mỹ trong năm nay, khiến nông dân Mỹ rơi vào cảnh khó khăn.
Nhìn tổng thể, những sự kiện tuần qua đã giáng một đòn mạnh vào nhóm diều hâu chống Trung Quốc còn lại trong chính quyền Trump. Dĩ nhiên, ông Trump có thể thay đổi chiều hướng bất cứ lúc nào. Nhưng tình thế khó khăn của phe diều hâu còn khó lường hơn thế, như đã được nhấn mạnh trong bản Chiến lược An ninh Quốc gia mới của Mỹ công bố hồi tuần trước.
Tài liệu chiến lược chỉ đề cập đến Trung Quốc một cách qua loa, phần lớn là để ca ngợi thuế quan của Trump. Không giống các chiến lược dưới thời cựu Tổng thống Joe Biden và chính Trump trước đây, [tài liệu lần này] không hề bàn đến việc Trung Quốc là thách thức chính sách đối ngoại hàng đầu của Mỹ.
Chiến lược An ninh Quốc gia cũng cho thấy đội ngũ của Trump đã từ bỏ cam kết thực chất đối với nhân quyền – một sự chuyển hướng so với nhiệm kỳ đầu, khi giới chức từng kêu gọi hành động trước những hành vi tàn bạo của Trung Quốc ở Tân Cương và những nơi khác, dẫu cho là hành động có chọn lọc. Trên thực tế, thế giới quan được nêu trong chiến lược phần nào phù hợp với Trung Quốc, khẳng định rằng các cường quốc có thể hành động tự do trong phạm vi ảnh hưởng của mình và không bị ràng buộc bởi các chuẩn mực quốc tế.
Khó có khả năng chính quyền Trump nhiệm kỳ hai sẽ duy trì cách đối xử với Trung Quốc như nhiệm kỳ đầu. Dù vậy, một số nhân vật diều hâu vẫn chọn cách phớt lờ yếu tố chính trị, tính khí và các lựa chọn nhân sự của Trump với hy vọng ngây thơ rằng ông sẽ trao cho họ quyền hành để theo đuổi một chính sách mang tính đối đầu hơn với Trung Quốc.
Dù thế, chính quyền Trump sẽ gặp khó khăn nếu muốn xoay trục hoàn toàn. Bộ máy quan liêu Washington suốt nhiều năm qua được tổ chức dựa trên tiền đề rằng Trung Quốc là đối thủ cạnh tranh chiến lược chính yếu của Mỹ; cán bộ tại các cơ quan then chốt nhiều khả năng sẽ tiếp tục vận hành dựa trên giả định đó. Quốc hội cũng vậy, nơi mà việc phản đối Trung Quốc là một điểm hiếm hoi nhận được sự đồng thuận từ cả hai đảng.
Ông Trump có lẽ cũng sẽ đạt được một thỏa thuận hoành tráng với ông Tập, nhưng với định hướng toàn cục hơn của Washington, thỏa thuận đó khó mà bền vững được – bất kể Tổng thống Mỹ sẵn sàng nhượng bộ đến đâu để đạt được nó.
Tin tức được quan tâm
Xung đột Thái Lan – Campuchia. Hôm thứ Hai, Thái Lan đã tiến hành các cuộc không kích vào Campuchia, làm leo thang một vòng giao tranh mới dọc theo biên giới tranh chấp và phá vỡ thỏa thuận ngừng bắn mong manh được ký kết chưa đầy hai tháng trước. Trung Quốc, quốc gia đã cùng Mỹ làm trung gian cho thỏa thuận ngừng bắn hồi tháng 7, nhiều khả năng sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc giảm leo thang xung đột.
Trung Quốc là đồng minh quan trọng nhất của Campuchia, nhưng đồng thời duy trì mối quan hệ chặt chẽ với Thái Lan. Tuy nhiên, mối quan tâm trước mắt của Bắc Kinh có lẽ là số phận của các trung tâm lừa đảo dọc theo biên giới căng thẳng. Những hoạt động sinh lợi này, được điều hành bởi các mạng lưới tội phạm có liên hệ với các thành phần trong quân đội Trung Quốc, thường nhắm đến công dân Trung Quốc và chiếm một phần đáng kể trong GDP của Campuchia.
Đàn áp ở Hồng Kông. Những người dân Hồng Kông chia sẻ thông tin quan trọng trên mạng về vụ cháy chung cư khiến ít nhất 159 người thiệt mạng hồi tháng trước đã bắt đầu ngừng làm việc đó, do lo ngại của chính quyền về “các thế lực nước ngoài” thù địch, hay nói giảm nói tránh là “vì những lý do rõ ràng”. Cách diễn đạt như vậy là tín hiệu cho thấy ai đó đã bị cảnh sát đe dọa – một trải nghiệm quá quen thuộc ở Trung Quốc đại lục và là dấu hiệu khác cho thấy tự do ở Hong Kong đang ngày càng thu hẹp.
Trong khi đó, sự chú ý của công chúng ở Trung Quốc đại lục lại tập trung vào vụ tai nạn tàu hỏa khiến 11 người thiệt mạng ở thành phố Côn Minh, xảy ra gần cùng thời điểm với vụ cháy ở Hồng Kông. Một tuyên bố ngắn gọn từ giới chức ngành đường sắt đã vấp phải chỉ trích gay gắt trên mạng, nhiều người coi đây là điển hình của một chính quyền thờ ơ với an toàn công cộng.
Công nghệ và Kinh doanh
Thặng dư thương mại tăng vọt. Bất chấp thuế quan của Trump, thặng dư thương mại của Trung Quốc đạt mức kỷ lục 1 nghìn tỷ USD trong năm nay, khi mà các doanh nghiệp Trung Quốc chuyển hướng xuất khẩu sang các thị trường mới và mở rộng mạnh mẽ khắp các nước đang phát triển, và thường gây thiệt hại cho việc làm tại địa phương.
Điều trớ trêu là sự tăng vọt này không hẳn là tín hiệu tốt cho nền kinh tế Trung Quốc. Sản xuất dư thừa, giảm phát và các cuộc chiến giá cả khốc liệt đang đè nén các nhà sản xuất Trung Quốc và làm bất ổn các ngành công nghiệp chủ chốt. Đồng nhân dân tệ xuống giá một cách gán ép giúp thúc đẩy ưu thế xuất khẩu của Trung Quốc, nhưng lại gây gánh nặng lớn cho người tiêu dùng Trung Quốc.
Các biện pháp hạn chế VPN. Phương thức phổ biến nhất để vượt qua “Vạn Lý Trường Thành trên mạng” của Trung Quốc là sử dụng mạng riêng ảo (VPN), định tuyến kết nối của người dùng thông qua máy chủ bên ngoài quốc gia. Việc thiết lập VPN ở Trung Quốc trước đây tương đối dễ dàng, nhưng việc chính quyền ngày càng gia tăng trấn áp có nghĩa là người dùng giờ đây phải rời Trung Quốc mới có thể cài phần mềm VPN.
Các bản nâng cấp liên tục của “Vạn Lý Trường Thành trên mạng”, hay như một báo cáo gần đây gọi là “Locknet”, thường khiến các VPN riêng lẻ bị vô hiệu hoá cho đến khi nhà cung cấp cập nhật chúng.
VPN là một thứ bất hợp pháp đối với người dân Trung Quốc bình thường, mặc dù các cơ quan chính phủ và doanh nghiệp nhà nước vẫn thường sử dụng chúng. Tại các khu vực được kiểm soát nghiêm ngặt như Tân Cương và Tây Tạng, cảnh sát đôi khi đã chặn người đi bộ để kiểm tra điện thoại của họ xem có ứng dụng VPN hay không.
Một chiến dịch tuyên truyền gần đây cho thấy đợt hạn chế mới đây nhất có lẽ sẽ có phạm vi rộng hơn, đồng thời cảnh báo rằng các cơ quan tình báo nước ngoài sử dụng VPN để theo dõi công dân Trung Quốc và việc truy cập các trang web nước ngoài có thể khiến người Trung Quốc phản bội đất nước của họ.
