Nguồn: “Japan grows an island to check China’s territorial ambitions“, The Financial Times, 26/12/2015.
Biên dịch: Phan Nguyên
Các hòn đảo nhân tạo của Trung Quốc đang thổi bùng một cuộc cạnh tranh mới để giành quyền kiểm soát các đại dương của châu Á, nhưng trong khi cường quốc của khu vực (chỉ Trung Quốc) đang nạo vét đại dương để tạo nên các căn cứ quân sự thì Nhật Bản lại đang phát triển một hòn đảo trong một bồn tắm.
Hòn đảo này được gọi là Okinotorishima, hay “đảo chim xa”; một đảo san hô vòng xa xôi bị bão tàn phá trên Biển Philippines, nơi chỉ hai mỏm nhỏ nhô ra khi thủy triều lên. Nhật coi đảo san hô vòng này là điểm cực Nam của mình, trong khi Trung Quốc nói rằng đó không phải là đảo mà chỉ là đá.
Qua hàng nghìn năm, khi nền đất bên dưới bị chìm xuống, các lớp san hô dần mọc lên phía trên và giữ cho đỉnh của đảo san hô này vẫn nổi trên mặt nước. Nhưng bây giờ Okinotorishima đang chết dần. Biến đổi khí hậu đang làm mực nước biển dâng lên và giết chết san hô. Các cơn bão tàn phá nốt những gì còn lại. Do đó, Nhật Bản đang thực hiện một nhiệm vụ hết sức khó khăn là tái tạo lại các rạn san hô. Kết quả của quá trình này sẽ quyết định số phận của một tiền đồn chiến lược, với những hậu quả pháp lý cho Biển Đông, và có thể mang lại hy vọng cho các đảo san hô khác đang bị đe dọa bởi biến đổi khí hậu.
Bồn tắm chứa đầy san hô con đang phát triển trên các tấm sắt, được đặt trong một nhà kính tại Viện Nghiên cứu Nước biển sâu trên đảo Kumejima. Các công nhân giải thích cách họ đã mang san hô từ Okinotorishima về và thu hoạch trứng. Họ sẽ nuôi các loài san hô bé này trong phòng thí nghiệm trong vòng một năm, sau đó sẽ ghép chúng lại với các đảo san hô.
Đối với các nhà khoa học làm việc cho dự án, đó là một trận chiến với đại dương. Họ đã trồng thành công san hô được lấy từ các rạn san hô và cấy nó trở lại hòn đảo này, nhưng vẫn chưa đủ. “Công nghệ tiếp theo … là nhằm đuổi kịp mực nước biển dâng bằng cách nuôi san hô và tích tụ sỏi và cát san hô”, ông Hajime Kayanne, một giáo sư tại Đại học Tokyo cho biết.
“Các thí nghiệm của chúng tôi với việc trồng san hô trên Okinotorishima đang được tiến hành”, ông Makoto Omori, giáo sư danh dự tại Đại học Khoa học và Công nghệ biển Tokyo, nói. “Chúng tôi đã đạt được tiến bộ trong việc mở rộng diện tích trồng san hô, nhưng tỷ lệ tử vong của san hô cấy là rất cao, vì vậy chúng tôi chưa thể khẳng định số lượng san hô trên đảo ngày càng tăng.”
Ông Omori nói rằng chỉ cấy ghép thôi không thể tự nó làm sống lại một rạn san hô. Thay vào đó, mục đích là để số san hô được cấy ghép lan ra trên khắp đảo san hô. Làm việc ở một nơi xa xôi như vậy là rất khó khăn bởi rất khó để theo dõi san hô ở đó.
Đối với các nhà khoa học, cứu Okinotorishima nghĩa là cứu san hô của thế giới, và nhiều hòn đảo mà sự tồn tại phụ thuộc vào chúng. Trong bốn thập niên qua, 40 phần trăm của các rạn san hô trên thế giới đã biến mất. “Các công nghệ môi sinh được tiến hành ở Okinotorishima có thể được áp dụng cho tất cả các đảo đảo nhỏ ở Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương,” ông Kayanne nói. “Chúng ta có gần 500 đảo san hô trên thế giới, và một số đảo quốc như Marshalls, Tuvalu, Kiribati và Maldives được hình thành hoàn toàn nhờ các đảo san hô.”
Tuy nhiên, sự tài trợ hào phóng của Nhật Bản cho Dự án này có động cơ thực dụng hơn khi những rạn san hô nhỏ này đóng vai trò lớn trong tâm trí của các nhà hoạch định quân sự. Các chiến lược gia đã nói tới hai chuỗi đảo nằm giữa Trung Quốc và Thái Bình Dương: Chuỗi đầu tiên chạy qua các hòn đảo chính của Nhật Bản, Okinawa và Đài Loan; chuỗi thứ hai chạy từ đảo Ogasawara của Nhật Bản tới quần đảo Marianas và căn cứ tàu ngầm của Hoa Kỳ tại Guam.
Có ý nghĩa đối với yêu sách biển theo luật quốc tế
Trong một cuộc xung đột giả định trong tương lai giữa Mỹ và Trung Quốc, lực lượng hải quân của hai nước sẽ chạm trán nhau tại vùng biển nằm giữa hai chuỗi đảo – và Okinotorishima chỉ là một dải đất nhỏ bé nằm trong vùng biển này.
Ông Hideaki Kaneda, một Phó đô đốc đã nghỉ hưu tại Viện Okazaki, chỉ ra ba khía cạnh mà Okinotorishima có ý nghĩa quan trọng đối với an ninh của Nhật Bản. Đầu tiên, ông nói, nó sẽ là một chiến trường rất quan trọng giúp “Trung Quốc chống quân tiếp viện đến từ phía đông tiếp cận vào”.
Thứ hai, Okinotorishima nằm trên các tuyến đường tàu ngầm hạt nhân của Trung Quốc đi ra Thái Bình Dương, hướng tới các vị trí tuần tra chống lại Mỹ. Thứ ba, nó nằm gần các tuyến đường biển mà qua đó nguyên liệu thô được chuyên chở tới Nhật Bản từ các cảng phía bắc và tây Australia. Điều đó khiến cho một khu vực đặc quyền kinh tế rộng 200 dặm xung quanh Okinotorishima, và đi kèm theo đó là quyền kiểm soát lớn hơn đối với những vùng biển này, trở thành một tài sản chiến lược vượt ra ngoài những tài nguyên thiên nhiên có thể nằm dưới mặt nước.
Tuy nhiên, chỉ một hòn đảo chứ không phải đá mới có thể tạo ra một vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) – đó là lý do giải thích tại sao Nhật Bản đang cố gắng để tái tạo lại các rạn san hô thay vì học theo Trung Quốc sử dụng hàng ngàn tấn cát và bê tông. Điều 121 của Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) định nghĩa một hòn đảo là một “khu vực đất được hình thành một cách tự nhiên” và “nổi trên mặt nước khi thủy triều cao”. Định nghĩa này loại trừ các “đá không thể duy trì sự sống của con người hay đời sống kinh tế riêng của chúng”.
Các đảo mới của Trung Quốc ở Biển Đông là đảo nhân tạo. Nếu Nhật Bản hồi sinh được san hô trên Okinotorishima, nước này có thể lập luận rằng nó được “hình thành một cách tự nhiên”. Đồng thời, các hoạt động nuôi san hô là một phần nỗ lực của Nhật Bản nhằm chứng minh rằng đảo san hô này có đời sống kinh tế riêng, và hỗ trợ cho lập luận rõ ràng hơn của mình rằng Okinotorishima không phải là một “đá”.
“Không có định nghĩa rõ ràng về đá trong UNCLOS – đây là lập trường của chính phủ Nhật Bản,” ông Kaneda nói. “Trong lịch sử, Nhật Bản đã duy trì ‘đời sống kinh tế của hòn đảo này.”
Bằng cách lựa chọn lập trường này, Nhật Bản hy vọng có thể khẳng định Okinotorishima là một hòn đảo có EEZ riêng của mình, trong khi vẫn có thể chống lại việc bồi đắp đảo nhân tạo của Trung Quốc ở Biển Đông. Một số học giả cho rằng sẽ là khôn ngoan hơn nếu Nhật từ bỏ yêu sách về EEZ của Okinotorishima- vốn là một cách tốt hơn để khẳng định việc xây đảo nhân tạo của Trung Quốc là bất hợp pháp – nhưng giá trị quân sự của Okinotorishima làm cho khả năng này khó xảy ra.
Tuy nhiên, các tranh cãi pháp lý sẽ không còn ý nghĩa gì nếu các đảo san hô này xói mòn và biến mất. “Chúng tôi đã gặp phải các vấn đề khác nhau và đã gặp các thất bại trong quá trình thực hiện, nhưng năm tới chúng tôi hi vọng trồng được ba hectare san hô,” ông Omori nói. “Việc trồng được ba hectare san hô sẽ là điều xảy ra lần đầu tiên trên thế giới.”
[efb_likebox fanpage_url=”DAnghiencuuquocte” box_width=”620″ box_height=”” locale=”en_US” responsive=”0″ show_faces=”1″ show_stream=”0″ hide_cover=”0″ small_header=”0″ hide_cta=”0″ ]
