Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy
Các nước châu Âu tiếp tục vật lộn với làn sóng coronavirus mới. Lệnh giới nghiêm ban đêm kéo dài một tháng đã có hiệu lực ở nhiều thành phố Pháp, trong khi chính phủ Ý chuẩn bị công bố những hạn chế mới. Hôm Chủ nhật, Ý ghi nhận 11.705 trường hợp mới, một kỷ lục trong ngày của nước này. Trong khi đó, các lãnh đạo địa phương ở phía bắc nước Anh bác bỏ kế hoạch của chính phủ London về việc áp đặt các hạn chế tiếp xúc xã hội khắt khe hơn nếu không cải thiện hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp.
Armenia tuyên bố Azerbaijan vi phạm thỏa thuận ngừng bắn chỉ 4 phút sau khi nó có hiệu lực hôm Chủ nhật, bằng việc bắn rocket và đạn pháo vào khu vực tranh chấp Nagorno-Karabakh. Azerbaijan sau đó cáo buộc Armenia phá vỡ thỏa thuận ngừng bắn chỉ sau hai phút. Giao tranh ở Nagorno-Karabakh, nơi có đa số người Armenia sinh sống nhưng được công nhận là một phần của Azerbaijan, đã khiến hàng trăm người thiệt mạng trong tháng qua.
Hàng chục nghìn người biểu tình đã xuống đường ở Bangkok bất chấp lệnh cấm biểu tình của chính phủ Thái Lan. Các nhà hoạt động dân chủ muốn chính phủ từ chức và kiềm chế quyền lực hoàng gia. Xúc phạm nhà vua có thể dẫn tới án tù 15 năm. Theo các tổ chức nhân quyền, ít nhất 80 người biểu tình đã bị bắt trong tuần qua.
Cảnh sát Pháp đã bắt giữ kẻ thứ 11 liên quan đến vụ sát hại Samuel Paty, một giáo viên bị chặt đầu hôm thứ Sáu ở ngoại ô Paris. Kẻ tấn công ông, một thanh niên 18 tuổi gốc Chechnya, sau đó đã bị cảnh sát bắn hạ. Ông Paty trước đó cho các học sinh xem các biếm họa về Nhà tiên tri Muhammad trong một bài học về quyền tự do ngôn luận; tổng thống Pháp Emmanuel Macron gọi vụ giết người là một “cuộc tấn công khủng bố Hồi giáo”.
Bộ trưởng Ngoại giao Iran tuyên bố “ngày trọng đại” vào Chủ nhật sau khi lệnh cấm vận vũ khí của Liên hợp quốc hết hiệu lực. Việc lệnh cấm hết hiệu lực là một phần của thỏa thuận hạt nhân được ký giữa Iran và các cường quốc, nhưng Mỹ đã rút khỏi thỏa thuận hồi năm 2018. Những nỗ lực của chính quyền Trump trong việc gia hạn lệnh cấm vận tại LHQ đã thất bại vào tháng 8. Tình hình tài chính tồi tệ của Iran đồng nghĩa không mấy ai dự đoán nước này sẽ sớm mua vũ khí.
American Airlines dự kiến mở lại chuyến bay trên máy bay Boeing 737 MAX vào cuối tháng này. Tất cả các máy bay dòng này đã bị cấm bay vào năm ngoái sau hai vụ tai nạn, nguyên nhân một phần do lỗi phần mềm, khiến 346 người thiệt mạng. Cục Hàng không Liên bang dự kiến sẽ cấp lại chứng nhận an toàn vào đầu tháng tới.
Israel đã chính thức hóa quan hệ ngoại giao với Bahrain theo thỏa thuận do chính phủ Mỹ làm trung gian hồi tháng trước. Steven Mnuchin, bộ trưởng tài chính Mỹ, đã tham gia một phái đoàn của Israel tới thăm Manama, thủ đô Bahrain. Bahrain chỉ là quốc gia thứ hai trong vùng Vịnh thiết lập quan hệ ngoại giao với Israel, sau khi UAE làm vậy hồi tháng 8 trong một thỏa thuận cũng do Nhà Trắng làm trung gian.
TIÊU ĐIỂM
Trung Quốc tăng trưởng kinh tế sau đại dịch
Phục hồi sau đại dịch trông như một giấc mơ xa vời đối với phần lớn thế giới. Trung Quốc là một ngoại lệ lớn. Nền kinh tế của họ không chỉ đang tăng trưởng, mà còn gần như đã bắt kịp tốc độ tiền covid. Dữ liệu công bố hôm nay sẽ cho thấy GDP trong quý 3 có thể tăng khoảng 5% so với một năm trước đó. Cho đến khi có vắc-xin, các nước khác phải vật lộn nếu muốn được như Trung Quốc.
Trung Quốc đã đúng ở một điểm quan trọng: bằng cách tiêu diệt gần như hoàn toàn virus, họ có thể cho phép hoạt động kinh tế tiếp tục chỉ với một số hạn chế tại chỗ. Trường học mở cửa hoàn toàn, nhà máy hoạt động hết công suất và trung tâm mua sắm nhộn nhịp. Trung Quốc cũng may mắn ở một khía cạnh quan trọng: vì là một nền kinh tế lớn ngang một châu lục, nước này miễn dịch tốt hơn trước nhu cầu toàn cầu yếu so với các nước nhỏ như New Zealand, bên cũng đã kiềm chế thành công covid-19.
Biểu tình lan rộng ở Bangladesh xoay quanh vấn nạn hiếp dâm
Các bộ trưởng kì vọng một thay đổi nhỏ trong luật – thêm án tử hình cho tất cả những kẻ hiếp dâm một mình hay tập thể – sẽ giúp xoa dịu sự phẫn nộ của công chúng. Không dễ vậy. Các cuộc biểu tình trên toàn quốc hôm nay bước sang tuần thứ ba, kể từ khi bùng nổ vào ngày 5 tháng 10 sau khi một video hiếp dâm tập thể lan truyền trên mạng.
Hôm thứ Bảy, cảnh sát địa phương đã đánh những người biểu tình đi bộ 160 km từ thủ đô Dhaka đến Noakhali, nơi vụ tấn công xảy ra. Những người biểu tình mình đẫm máu vẫn tiếp tục tuần hành. Thái độ thách thức của họ, điều hiếm gặp ở một Bangladesh chuyên chế, xuất phát từ nỗi tức giận đối với không chỉ bạo lực tình dục mà còn trước phản ứng của chính phủ, vốn bị các tổ chức quyền phụ nữ cáo buộc là không đủ và sai lầm. Ở bên kia biên giới, Ấn Độ cũng đang tranh luận về án tử hình cho tội hiếp dâm, sau vụ cưỡng hiếp tập thể và cái chết sau đó của một phụ nữ Ấn giáo thuộc đẳng cấp thấp ở bang Uttar Pradesh, miền bắc nước này. Theo các nhà hoạt động, tử hình những kẻ hiếp dâm giúp các chính phủ trông như có vẻ đang hành động để giải quyết vấn đề. Nhưng nó sẽ không ngăn được hãm hiếp.
Thủ tướng Nhật thăm Việt Nam và Indonesia
Thủ tướng Nhật Bản Suga Yoshihide sẽ đến Việt Nam và Indonesia trong tuần này, chuyến thăm nước ngoài đầu tiên của ông kể từ khi nhậm chức hôm 16 tháng 9. Chuyến đi giúp ông tạm lánh khỏi chính trị trong nước. Tranh cãi về việc chặn bổ nhiệm ban cố vấn của chính phủ đã khiến tỉ lệ ủng hộ nội các của ông giảm sáu điểm xuống còn 60,5%. Ông Suga đã cam kết tiếp tục chính sách đối ngoại của người tiền nhiệm Abe Shinzo, bao gồm cả việc xây dựng mối quan hệ với các quốc gia Đông Nam Á đang cảnh giác với thái độ quyết liệt ngày càng tăng của Trung Quốc.
Tuần này, ông sẽ thảo luận về các khoản đầu tư của Nhật Bản vào cơ sở hạ tầng và sản xuất, ứng phó covid-19 và khả năng xuất khẩu quốc phòng sang Việt Nam. Cuối tuần qua, ông Suga tiếp nối một truyền thống khác của ông Abe bằng cách gửi lễ vật đến lễ hội mùa thu của ngôi đền Yasukuni gây tranh cãi, nơi thờ cúng những người chết trong chiến tranh của Nhật Bản, bao gồm 14 tội phạm chiến tranh cấp cao. Song, ông Suga không đích thân đến viếng ngôi đền này như ông Abe đã làm vào năm 2013.
Hai đảng Dân chủ và Cộng hòa tranh giành bang Georgia
Ứng viên tổng thống đảng Dân chủ gần đây nhất giành chiến thắng ở Georgia là Bill Clinton vào năm 1992. Năm nay, đảng Dân chủ đặt nhiều hy vọng vào bang này, không chỉ vì 16 phiếu đại cử tri đoàn mà còn vì hai ghế Thượng viện. Trong 30 năm qua, dân số Georgia đã đa dạng hơn về chủng tộc và trẻ hơn. Donald Trump thắng bang này với cách biệt năm điểm vào năm 2016; dự báo của The Economist cho rằng Trump chỉ dẫn trước Joe Biden một chút vào hôm nay.
Các cuộc đua vào Thượng viện cũng sít sao. Một trong hai ứng viên của đảng Dân chủ đang bị dẫn. Chiếc ghế còn lại thì chứng kiến phiếu của đảng Cộng hòa bị chia rẽ giữa hai ứng viên, giúp ứng viên Dân chủ Raphael Warnock dẫn trước — mặc dù vẫn chưa đủ mức hơn 50% số phiếu cần thiết để tránh bỏ phiếu vòng hai. Hôm nay các ứng viên của một trong hai ghế sẽ đối mặt trong một cuộc tranh luận trên truyền hình. Tại Macon, Georgia hôm thứ Sáu, Donald Trump có vẻ tự tin về chiến thắng. Các ứng viên đảng Cộng hòa trong tiểu bang, những người đã đánh cược sinh mạng chính trị của mình vào mức độ ủng hộ dành cho tổng thống, kì vọng ông ấy đúng.
New York cấm túi nhựa, nhưng túi giấy cũng gây ô nhiễm
Kể từ hôm nay các nhà bán lẻ ở bang New York bị bắt quả tang phát túi ni lông cho khách sẽ bị phạt, trừ khi các túi chỉ chứa thịt, cá, rau củ hoặc thực phẩm thái lát. Túi nhựa cũng được phép sử dụng cho thuốc, quần áo và báo chí. Không tính các miễn trừ, hiệu quả của các lệnh cấm như vậy vẫn còn gây bàn cãi. Tác động môi trường của tất cả các loại túi —nhựa, giấy, bông hoặc vật liệu tái chế — phụ thuộc vào các yếu tố bao gồm độ dày của vật liệu và liệu túi cuối cùng sẽ nằm trong bãi rác, lò đốt hay dưới đại dương.
Tại các bãi rác, nơi chứa hầu hết rác thải của New York, túi giấy phân hủy tạo ra nhiều khí thải nhà kính hơn túi nhựa. Nhưng túi nhựa làm xấu cảnh quan và làm ô nhiễm môi trường sống hoang dã. Giải pháp duy nhất là ngừng sử dụng chúng. Tác động của lệnh cấm sẽ phụ thuộc vào việc người dân New York có tuân theo điều đang nhanh chóng trở thành câu cửa miệng hay không: chiếc túi tốt nhất là chiếc túi bạn đã có sẵn ở nhà.
