Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Xi’s ‘common prosperity’ puts cake debate back in oven”, Nikkei Asia, 04/11/2021.
Biên dịch: Phan Nguyên
Trong bối cảnh nền kinh tế Trung Quốc ngày càng có dấu hiệu suy yếu, các chính sách của Chủ tịch Tập Cận Bình đang gặp phải những trở ngại khi ông theo đuổi mục tiêu “thịnh vượng chung”, hay nói cách khác là chia sẻ thành quả của sự phát triển.
Một nguồn tin Trung Quốc quen thuộc với các chính sách kinh tế của nước này nhận định rằng một bài báo đăng ngày 24/10 của Tân Hoa xã cho thấy sự lo lắng đó.
Nguồn tin cho biết: “Chúng ta cần nghĩ xem tại sao ‘cuộc tranh luận về chiếc bánh’ lại tái xuất hiện sau 10 năm. Đó là bằng chứng cho thấy đã có cuộc tranh luận nội bộ sôi nổi về việc làm thế nào để tiến tới thịnh vượng chung.”
Tiêu đề của phiên bản tiếng Trung của bài báo là: “10 câu hỏi về nền kinh tế Trung Quốc” và lưu ý rằng “các cơ quan chính phủ có thẩm quyền” và một “người có thẩm quyền” đã được phỏng vấn cho bài báo này.
Một trong 10 câu hỏi là: “Nên nhìn nhận vấn đề ‘làm chiếc bánh lớn hơn’ và ‘chia bánh tốt’ như thế nào, và chúng ta dựa vào đâu để đạt được thịnh vượng chung?”
“Người có thẩm quyền” bí ẩn này đã từng xuất hiện từ trước. Năm 2016, người này thu hút sự chú ý của quốc tế khi đăng một bài báo trên trang nhất của Nhân dân Nhật báo, cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Trung Quốc, chỉ trích thẳng thừng các chính sách kinh tế của Quốc vụ viện, tức chính phủ Trung Quốc do Thủ tướng Lý Khắc Cường đứng đầu.
Tác giả ẩn danh đã tuyên bố rằng sự phục hồi hình chữ L, chứ không phải hình chữ U hoặc hình chữ V, sẽ là hiện tượng bình thường mới. Người này viết rằng không thể phục hồi kinh tế thông qua một lượng lớn đầu tư vào cơ sở hạ tầng, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của cải cách cơ cấu.
“Người có thẩm quyền” được nhiều người cho là Phó Thủ tướng Lưu Hạc, phụ tá thân cận và là cố vấn kinh tế của ông Tập.
Bài báo ngày 24 tháng 10 cho biết thịnh vượng chung không phải là việc tất cả mọi người đều “ăn từ một nồi cơm lớn”. Cũng sẽ là một sự hiểu lầm khi xem đây là việc “cướp của người giàu để giúp đỡ người nghèo,” bài báo nói thêm.
Bài báo nói rằng thay vào đó, đây là việc “từng bước hiện thực hóa sự thịnh vượng chung cho tất cả mọi người”. Đó là một thông điệp được thiết kế để mang lại cảm giác trấn an cho giới kinh doanh cũng như cho các thị trường đang lo sợ trước triển vọng sụt giảm kinh tế do chính sách này gây ra.
Tổng sản phẩm quốc nội của Trung Quốc trong quý 3 tăng trưởng với tốc độ chậm hơn dự kiến là 4,9% tính theo giá trị thực, theo công bố của chính phủ hôm 18 tháng 10.
Hơn nữa, chỉ số nhà quản lý mua hàng sản xuất (PMI) chính thức đứng ở mức 49,2 trong tháng 10, theo công bố của chính phủ hôm Chủ nhật. Đây là con số thấp nhất kể từ tháng 2 năm 2020, khi nền kinh tế Trung Quốc bị ảnh hưởng trực tiếp bởi coronavirus.
Đây là những dấu hiệu nghiêm trọng cho thấy sự suy yếu của nền kinh tế Trung Quốc.
Thông thường, các dữ liệu kinh tế như thế này được báo cáo cho chính phủ Trung Quốc khoảng 10 ngày trước khi chúng được công bố rộng rãi.
Theo các nguồn thạo tin, giới lãnh đạo cấp cao, bị sốc trước sự suy thoái nhanh chóng của nền kinh tế, đã tổ chức một cuộc họp khẩn bí mật để thảo luận cách đối phó với tình hình.
Mỗi nhà lãnh đạo có thể đã nhận thấy sự bất thường trong các lĩnh vực mà họ phụ trách: Thủ tướng Lý Khắc Cường là thông qua việc xử lý tình trạng thiếu điện trên toàn quốc và tìm cách giúp đỡ các công ty vừa và nhỏ đang gặp khó khăn, và Phó Thủ tướng Hàn Chính, người phụ trách cải cách thuế tài sản, là thông qua giá bất động sản.
Ngay cả Phó Thủ tướng Lưu Hạc, người thực thi chính của chính sách thịnh vượng chung, cũng không thể phớt lờ các xu hướng kinh tế gần đây. Là cánh tay phải của ông Tập, ông không thể cho phép ông Tập phải chịu trách nhiệm về một nền kinh tế đang suy yếu trong khi đảng tiến tới đại hội toàn quốc quan trọng vào mùa thu năm sau, khi ông Tập sẽ tìm cách gia hạn nhiệm kỳ của mình.
Bài báo của Tân Hoa xã phản ánh những thỏa hiệp đạt được trong nhiều giới khác nhau sau một loạt các cuộc thảo luận.
Thay vì chỉ ghi nhận ý kiến của “người có thẩm quyền”, bài báo cũng đã thể hiện ý kiến của các bộ ngành có thẩm quyền, báo hiệu rằng nội dung của nó cũng nhận được sự đồng tình từ các bộ phận khác nhau của Quốc vụ viện do Thủ tướng Lý Khắc Cường quản lý.
Với việc trợ lý đáng tin cậy Lưu Hạc đã đưa ra cách giải thích mới cho thịnh vượng chung, ông Tập không còn lựa chọn nào khác ngoài việc chấp nhận các thỏa hiệp.
Nhưng không giống như năm năm trước, ông Lưu đang ở thế phòng thủ.
Cuộc tranh luận về “chiếc bánh” đã gây tiếng vang lớn trước thềm đại hội toàn quốc năm 2012 của đảng. Bánh ở đây có nghĩa là thành quả của tăng trưởng kinh tế. Cuộc tranh luận về cách phân chia nó có liên quan sâu sắc đến cuộc tranh giành quyền lực tại Trung Quốc.
Nó diễn ra giữa Bạc Hy Lai, bí thư Trùng Khánh, và Uông Dương, bí thư Quảng Đông. Bạc hiện đang thụ án chung thân, trong khi Uông hiện đang giữ chức chủ tịch Hội nghị Hiệp thương Chính trị Nhân dân Trung Quốc.
Thể hiện đồng cảm với sự bất bình của công chúng về một xã hội bất bình đẳng và việc tôn thờ đồng tiền, Bạc nhấn mạnh rằng chiếc bánh phải được chia ngay lập tức và chia một cách công bằng. Uông không đồng ý và nhấn mạnh sự cần thiết phải tạo ra một chiếc bánh lớn hơn trước khi nâng cao thu nhập cho người nghèo.
Bạc bực tức phản bác rằng mục tiêu của chính sách “cải cách và mở cửa” không phải là làm giàu cho một số ít người, và rằng nếu chiếc bánh phải đợi cho đến khi lớn hơn mới được chia thì công chúng sẽ đánh mất sự nhiệt tình để làm việc chăm chỉ.
Thành ủy Trùng Khánh đã thông qua một nghị quyết về “thúc đẩy thịnh vượng chung” phù hợp với lập luận của Bạc. Thật trớ trêu khi thông điệp đó lại giống với thông điệp của ông Tập ngày hôm nay.
Cuộc tranh luận về chiếc bánh diễn ra vào năm 2011 trước thềm đại hội toàn quốc lần thứ 18 của đảng, nơi ông Tập trở thành tổng bí thư.
Trước thềm đại hội toàn quốc lần thứ 20 của đảng vào năm 2022, khi ông Tập nhắm đến nhiệm kỳ thứ ba bất thường với tư cách là nhà lãnh đạo cao nhất của Trung Quốc, đất nước này nhận thấy mình cũng đang ở trong một môi trường chính trị căng thẳng tương tự.
Những thỏa hiệp chính sách nào đã được thực hiện và thể hiện trong bài báo của Tân Hoa xã?
Bài báo viết: “Để đạt được thịnh vượng chung, ‘làm chiếc bánh to ra’ thông qua phát triển chất lượng cao là tiền đề, nền tảng và điều kiện cần thiết. Trong quá trình ‘chia bánh’, chúng ta nên mở rộng tỷ trọng của nhóm thu nhập trung bình, tăng thu nhập của nhóm thu nhập thấp và điều chỉnh hợp lý nhóm thu nhập cao”.
Những cách diễn đạt này rất mơ hồ và khó hiểu. Dường như chúng gợi ý rằng việc làm chiếc bánh lớn hơn và chia nó đồng đều sẽ diễn ra đồng thời.
Khi nào phân chia thành quả của tăng trưởng kinh tế sẽ do ông Tập quyết định.
Không giống như Bạc Hy Lai, Uông Dương vẫn sống sót về mặt chính trị và đang giữ chức Ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị.
Việc lập luận “làm chiếc bánh to hơn” của Uông được nêu bật có thể có ý nghĩa chính trị nào đó.
Một số người trong giới chính trị Trung Quốc suy đoán rằng bằng cách giữ Uông làm Ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị vào năm tới và xa hơn nữa, đồng thời đặt ông vào một vị trí phù hợp, ông Tập có thể gửi một thông điệp trấn an tới các công ty, thị trường và cộng đồng quốc tế. Về mặt nào đó, lý thuyết chiếc bánh lớn là một phần mở rộng của tư duy “để một số người làm giàu trước” của Đặng Tiểu Bình.
Suy đoán này đang được thúc đẩy một phần bởi thực tế rằng mối quan hệ giữa Uông và Tập không xấu mặc dù họ đến từ hai phe đối địch. Họ thường nói chuyện lâu với nhau khi cùng có mặt tại Đại lễ đường Nhân dân ở Bắc Kinh.
Đáng chú ý là chính quyền ông Tập gần đây cũng đã gửi một tín hiệu khác tới giới kinh doanh.
Người sáng lập Tập đoàn Alibaba, Jack Ma, vào nửa cuối tháng 10 đã đột ngột tiến hành một chuyến đi mà Trung Quốc gọi là một chuyến thị sát nước ngoài đến Tây Ban Nha và Hà Lan, theo một tờ báo Hồng Kông có liên quan tới Alibaba.
Một số người cho rằng Ma đã bị hạn chế ra nước ngoài sau khi Ant Group, công ty con về tài chính của Alibaba, bị buộc hủy việc niêm yết kép tại Thượng Hải và Hồng Kông một năm trước.
Nếu quan điểm đó là đúng, thì các hạn chế đã được dỡ bỏ.
Một nguồn tin trong khu vực tư nhân cho biết: “Đó là tín hiệu xoa dịu căng thẳng gửi đến giới kinh doanh bởi giới lãnh đạo, những người đã nhận thức được tác động tiêu cực của các cuộc đàn áp đối với các doanh nghiệp.”
Liệu Trung Quốc có tiếp tục gửi đi các thông điệp ủng hộ doanh nghiệp? Hay họ sẽ lại siết chặt kiểm soát? Chỉ mình ông Tập mới biết.
