Nguồn: Apache chief Cochise dies, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1874, Tù trưởng Cochise, một trong những nhà lãnh đạo vĩ đại của người Apache bản địa trong các cuộc chiến của họ với người Anh-Mỹ, đã qua đời tại Khu định cư Chiricahua ở đông nam Arizona.
Người ta biết rất ít về cuộc sống thời thơ ấu của Cochise. Đến giữa thế kỷ 19, ông đã trở thành một nhà lãnh đạo nổi bật của bộ tộc Apache Chiricahua sống ở phía nam Arizona và phía bắc Mexico. Giống như nhiều người Apache Chiricahua khác, Cochise phẫn nộ trước sự xâm lấn của những người định cư Mexico và Mỹ trên vùng đất truyền thống của người bản địa. Ông đã chỉ huy nhiều cuộc tấn công nhắm vào các nhóm những người định cư sống ở cả hai bên biên giới. Dần dần, cả người Mexico và người Mỹ đã kêu gọi sự bảo vệ và trừng phạt của quân đội.
Tuy nhiên, cuộc chiến giữa người Mỹ và Cochise lại là kết quả của một sự hiểu lầm. Vào tháng 10/1860, một nhóm người Apache đã tấn công trang trại của một người Mỹ gốc Ireland tên là John Ward và bắt cóc con trai nuôi của ông, Felix Telles. Dù Ward đã đi vắng vào thời điểm xảy ra vụ việc, nhưng ông khăng khăng rằng Cochise chính là thủ lĩnh của nhóm người đột kích. Ward yêu cầu Quân đội Mỹ đến giải cứu cậu bé bị bắt cóc và đưa Cochise ra trước công lý. Quân đội đã đáp ứng bằng cách điều động một lực lượng do Trung úy George Bascom chỉ huy. Không biết rằng mình đang gặp nguy hiểm, Cochise và nhiều người đứng đầu bộ tộc của ông đã đáp lại lời mời của Bascom, cùng đến tham gia một đêm giải trí tại một nhà ga gần đó. Khi người Apache đến nơi, lính của Bascom đã bắt giữ họ.
Cochise nói với Bascom rằng ông không chịu trách nhiệm về vụ bắt cóc Felix Telles, nhưng viên trung úy từ chối tin vị tù trưởng và ra lệnh giữ Cochise làm con tin cho đến khi cậu bé được trả lại. Tuy nhiên, Cochise không chịu đựng việc bị giam cầm một cách bất công. Ông đã dùng dao cắt một lỗ trên chiếc lều mà mình bị giam giữ và trốn thoát.
Trong thập kỷ tiếp theo, Cochise và các chiến binh của ông đã tăng cường đột kích vào các khu định cư của người Mỹ và thỉnh thoảng giao tranh với binh lính. Nhiều người định cư hoảng loạn đã phải rời bỏ nhà cửa. Đến năm 1872, người Mỹ bày tỏ mong muốn hòa bình, và chính phủ đề nghị trao cho Cochise và người dân của ông một khu định cư rộng lớn ở góc đông nam của Lãnh thổ Arizona nếu họ chấm dứt chiến sự. Cochise đồng ý, nói rằng, “Người da trắng và người Mỹ bản địa sẽ cùng uống một nguồn nước, cùng ăn một loại bánh mì, và cùng chung sống hòa bình.”
Tiếc thay, vị tù trưởng vĩ đại lại không thể tận hưởng nền hòa bình mà mình đã nỗ lực giành được. Năm 1874, ông lâm bệnh nặng, nhiều khả năng là ung thư dạ dày. Ông qua đời vào ngày này năm 1874. Đêm đó, những chiến binh của bộ tộc đã sơn cơ thể ông màu vàng, đen, và đỏ son, rồi đưa ông vào sâu trong Dãy núi Dragoon. Họ hạ xác và vũ khí của ông xuống một khe đá không rõ vị trí chính xác. Tuy nhiên, ngày nay, khu vực đó của Dãy núi Dragoon được gọi là Pháo đài Cochise.
Khoảng một thập kỷ sau khi Cochise qua đời, Felix Telles – cậu bé bị bắt cóc và trở thành nguyên nhân gây ra cuộc chiến – đã tái xuất với tư cách là một trinh sát nói tiếng Apache cho Quân đội Mỹ. Ông kể lại rằng một nhóm người Apache miền Tây, chứ không phải người của Cochise, đã bắt cóc ông.
