Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy
Những binh sĩ đầu tiên thuộc lực lượng Vệ binh Quốc gia đã đến Los Angeles sau khi Donald Trump tuyên bố điều động ít nhất 2.000 quân để dập tắt biểu tình. Động thái này diễn ra sau hai ngày đụng độ giữa người biểu tình và các đặc vụ liên bang phụ trách nhập cư; được biết các đặc vụ đã bắt giữ hơn 40 người trong các cuộc truy quét gần đó. Thống đốc bang California, Gavin Newsom, gọi việc sử dụng Vệ binh Quốc gia là “hành động cố tình gây kích động.”
Ông Trump nói Elon Musk sẽ phải chịu “hậu quả nghiêm trọng” nếu tài trợ cho các ứng viên thách thức các nghị sĩ Cộng hòa ủng hộ dự luật ngân sách “To lớn và Tuyệt đẹp” của tổng thống. Tổng thống cũng nói ông cho rằng mối quan hệ với tỷ phú này đã chấm dứt sau cuộc khẩu chiến công khai gần đây. Ông Trump không nói rõ sẽ thực hiện hành động gì, nhưng các công ty của ông Musk đang nắm nhiều hợp đồng chính phủ.
Rwanda tuyên bố sẽ rút khỏi Cộng đồng Kinh tế Trung Phi (ECCAS) giữa lúc căng thẳng leo thang với Congo, một thành viên trong khối. Hôm thứ Bảy, khối này quyết định giữ Guinea Xích đạo ở vị trí chủ tịch thay vì trao cho Rwanda như dự kiến. Rwanda cáo buộc Congo đứng sau hành động này. M23, một lực lượng phiến quân do Rwanda hậu thuẫn, đã chiếm được nhiều thành phố lớn ở miền đông Congo.
Quân đội Israel đã giết bốn người gần một trung tâm viện trợ ở Gaza, theo lời nhân chứng Palestine. Quân đội Israel cho biết họ đã bắn chỉ thiên vào một nhóm người đang tiếp cận binh sĩ. Tổ chức Gaza Humanitarian Foundation — được Mỹ và Israel hậu thuẫn — cho biết sẽ mở lại một số trung tâm phân phối viện trợ sau khi đã chặn các chuyến giao hàng vào thứ Bảy. Họ đổ lỗi cho các mối đe dọa từ Hamas, điều mà nhóm vũ trang này phủ nhận.
Người dân Ý bắt đầu bỏ phiếu trong một cuộc trưng cầu dân ý nhằm đơn giản hóa quy trình cho người nước ngoài xin nhập tịch. Hiện nay, công dân ngoài EU phải sống ở Ý ít nhất mười năm mới đủ điều kiện xin hộ chiếu; cuộc trưng cầu sẽ giảm thời gian này xuống còn năm năm. Thủ tướng cực hữu Giorgia Meloni phản đối đề xuất và tuyên bố sẽ không tham gia bỏ phiếu, vốn được tổ chức sau một chiến dịch kiến nghị.
Miguel Uribe, ứng cử viên tổng thống Colombia, đã bị bắn ở Bogotá. Vợ ông cho biết ông đang “chiến đấu giành giật sự sống.” Thượng nghị sĩ 39 tuổi này bị các “đối tượng có vũ trang” tấn công trong một sự kiện vận động tranh cử, theo thông báo của đảng Trung tâm Dân chủ bảo thủ đối lập, mà ông Uribe là thành viên. Cảnh sát đã bắt giữ một nghi phạm và treo thưởng 730.000 USD để tìm thêm thông tin.
TIÊU ĐIỂM
Mỹ và Trung Quốc dịu giọng về thương mại
Khi bộ trưởng tài chính Mỹ Scott Bessent và đại diện thương mại Jamieson Greer gặp các quan chức kinh tế Trung Quốc tại London vào thứ Hai, họ sẽ có thêm sự hiện diện của bộ trưởng thương mại Mỹ, Howard Lutnick. Đây có lẽ là một điều tốt. Ông Lutnick đã vắng mặt trong các cuộc đàm phán tương tự tại Geneva vào tháng trước, nơi hai bên đạt được một thỏa thuận đình chiến mong manh trong cuộc chiến thương mại. Ngay sau đó, bộ của ông đã vô ý làm hỏng bầu không khí hòa giải khi cảnh báo các công ty trên toàn thế giới không nên sử dụng chip tiên tiến của Trung Quốc.
Hành động khiêu khích này có thể đã khiến Trung Quốc mất thiện chí trong việc đẩy nhanh cấp phép xuất khẩu cho bảy loại đất hiếm và sản phẩm liên quan — những nguyên liệu thiết yếu cho sản xuất ô tô và các ngành khác. Sau cuộc điện đàm với chủ tịch Tập Cận Bình hôm thứ Năm, ông Donald Trump tỏ ra tự tin rằng mọi việc giờ đã được “giải quyết.” Thị trường kỳ vọng hai bên có thể tiếp tục xây dựng động lực hoà giải tại London — và không cơ quan kinh tế nào của Mỹ sẽ làm hỏng bầu không khí một lần nữa.
Ngưỡng hạt nhân của Iran
Hội đồng thống đốc của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) sẽ họp tại Vienna vào thứ Hai, với Iran ở trọng tâm của chương trình nghị sự. Báo cáo mới nhất của IAEA cho thấy Iran đã làm giàu hơn 400kg uranium ở độ tinh khiết 60% — gần đủ để chế tạo mười quả bom hạt nhân nếu tiếp tục tinh chế lên cấp độ vũ khí. Lượng dự trữ này đã tăng gần 50% kể từ tháng 2. Các chính phủ châu Âu và Mỹ dự kiến sẽ kêu gọi hội đồng lên án Iran — điều mà Tehran cảnh báo là “sai lầm.”
Một cuộc đối đầu khác đang đến gần. Đầu năm nay, ông Trump đã đặt ra thời hạn hai tháng cho Iran để đàm phán một hiệp định hạt nhân mới, thay thế thỏa thuận bị ông hủy bỏ vào năm 2018. Theo tính toán của ông Trump, thời hạn này sẽ đến vào ngày 12 tháng 6. Kể từ tháng 4, hai bên đã trải qua năm vòng đàm phán mà không đạt kết quả. Tranh cãi chủ yếu xoay quanh việc liệu Iran có được phép tiếp tục làm giàu uranium trong thỏa thuận mới hay không.
Thời kỳ khó khăn của Apple
Hội nghị thường niên dành cho lập trình viên của Apple (WWDC) khai mạc vào thứ Hai. Đừng kỳ vọng sẽ có đợt tăng giá cổ phiếu ngoạn mục như năm ngoái, khi hãng công bố Apple Intelligence — gói tính năng AI cho các thiết bị. Giám đốc điều hành Tim Cook được cho là sẽ không công bố chiến lược AI táo bạo nào. Sự kiện năm nay có thể chỉ xoay quanh những cập nhật thông thường, như đổi tên các hệ điều hành để phù hợp với năm phát hành tới, tức 2026.
Apple đang gặp nhiều vấn đề. Họ đã hoãn triển khai Siri phiên bản mới, trong khi Apple Intelligence không thúc đẩy được doanh số iPhone. Đồng thời, cuộc chiến thương mại với Trung Quốc dưới thời ông Trump đã làm lộ rõ điểm yếu của Apple tại thị trường này. Công ty còn đối mặt với nguy cơ pháp lý về doanh thu tìm kiếm khổng lồ từ Google và các khoản hoa hồng trên App Store. Apple sở hữu lượng người dùng trung thành lớn, đặc biệt trong các sản phẩm dịch vụ như app. Nhưng khi AI đang cách mạng hóa lĩnh vực này, Apple có nguy cơ bị bỏ lại phía sau.
Lệnh cấm nhập cảnh mới của Trump
Vào thứ Hai, lệnh cấm mới của Donald Trump đối với phần lớn công dân từ 12 quốc gia sẽ có hiệu lực. Công dân từ bảy nước khác cũng sẽ bị áp dụng các hạn chế gia tăng. Hầu hết các nước này nằm ở châu Phi và Trung Đông, và nhiều nước trong số đó có quan hệ lạnh nhạt với Mỹ. Ông Trump cho rằng chính phủ của họ không cung cấp đủ thông tin về công dân để các cơ quan Mỹ đánh giá rủi ro an ninh quốc gia. Ông còn nói thêm rằng một số nhóm từ các nước này thường xuyên ở lại quá hạn visa.
Ông Trump đã từng áp dụng chính sách tương tự. Trong nhiệm kỳ đầu, ông cấm công dân từ bảy quốc gia Hồi giáo nhập cảnh. Các vụ kiện được đưa lên Tòa án Tối cao, và lệnh cấm đã phải điều chỉnh đáng kể. Lần này, tổng thống dường như đã học được bài học — việc tập trung vào yếu tố khủng bố sẽ giúp lệnh cấm khó bị tấn công về mặt pháp lý hơn, mặc dù lập luận về việc lưu trú quá hạn vẫn còn yếu. Dù vậy, chắc chắn sẽ có kiện tụng.
