Nguồn: Thompson Chau, “Taiwan chip tycoon warns China has ‘Trojan horse’ that must be voted out,” Nikkei Asia, 18/06/2025
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Nhà sáng lập UMC Tào Hưng Thành (Robert Tsao) kêu gọi bãi nhiệm các nhà lập pháp Quốc Dân Đảng đối lập nhằm tăng cường phòng thủ cho Đài Loan.
Cuộc đối đầu kéo dài một năm qua giữa Tổng thống và Lập pháp viện Đài Loan đã dẫn đến một chiến dịch ngày càng lớn mạnh nhằm yêu cầu bãi nhiệm các nhà lập pháp từ đảng đối lập chính là Quốc Dân Đảng (KMT). Và người dẫn đầu chiến dịch này chính là một trong những nhà sáng lập ngành công nghiệp chip Đài Loan.
Trả lời phỏng vấn của Nikkei Asia, Tào Hưng Thành, ông trùm 78 tuổi đứng sau đế chế United Microelectronics Corp. (UMC), nói rằng việc bỏ phiếu bãi nhiệm các nhà lập pháp KMT là rất quan trọng đối với sự tồn vong và an ninh của Đài Loan.
“Bắc Kinh muốn sử dụng KMT để sáp nhập Đài Loan,” Tào tuyên bố tại văn phòng của ông ở Đài Bắc. “Chiến dịch bãi nhiệm hàng loạt này thể hiện sự phản kháng đối với KMT, con ngựa thành Troy của Trung Quốc ở Đài Loan. Trung Cộng đã nuôi dưỡng con ngựa này suốt 20 năm qua. Nhưng giờ tôi đang thiêu cháy nó bằng cách ủng hộ nỗ lực bỏ phiếu bãi nhiệm các nhà lập pháp KMT.”
Cuộc bầu cử năm ngoái đã đưa Lại Thanh Đức của Đảng Dân Tiến (DPP), người kiên định bảo vệ chủ quyền của Đài Loan, lên làm tổng thống. Nhưng KMT, đảng muốn có quan hệ gần gũi hơn với Bắc Kinh, đã tìm cách ngăn cản chương trình nghị sự của Lại, làm ảnh hưởng đến ngân sách chính phủ, các kế hoạch quốc phòng, các hoạt động của tòa án tối cao, và các sáng kiến chính sách đối ngoại. Động thái của phe đối lập đã gây ra phản ứng dữ dội và kích động làn sóng biểu tình từ người trẻ, luật sư, học giả, và nhiều nhóm khác – những người tin rằng việc xây dựng năng lực phòng thủ của Đài Loan là cấp thiết để ứng phó với các cuộc tập trận quân sự và mối đe dọa liên tục từ Trung Quốc.
Các chính trị gia KMT khẳng định rằng họ đang tìm cách củng cố nền dân chủ và giữ đúng bản sắc Trung Hoa của mình. Nhưng Tào lại nhìn nhận sự việc theo cách khác. “Đây là lựa chọn giữa việc bãi nhiệm thành công các nhà lập pháp này để mang lại sự ổn định và an ninh cho đất nước chúng tôi, hoặc cho phép họ ở lại Lập pháp viện, và theo đó dẫn đến sự hỗn loạn và ngăn cản chúng tôi tăng cường khả năng tự vệ.”
Trong một diễn biến có lợi cho chính phủ, chiến dịch đã thành công trong việc kích hoạt các cuộc bỏ phiếu bãi nhiệm đối với 37 nhà lập pháp KMT vào mùa hè này. Trong khi đó, chiến dịch nhắm vào các nhà lập pháp DPP lại không thể dẫn đến cuộc bỏ phiếu bãi nhiệm nào.
Trong số 37 cuộc bỏ phiếu sắp tới, Tào cho biết ông hy vọng có thể hạ bệ từ 8 đến 20 nhà lập pháp KMT.
KMT hiện đang nắm 54 ghế so với 51 ghế của DPP. Đối tác của KMT, Đảng Nhân dân Đài Loan (TPP), nắm 8 ghế dựa trên cơ chế đại diện theo tỷ lệ và không thể bị bãi nhiệm, ngoài ra còn có 2 ghế độc lập.
Dù các cuộc bãi nhiệm thành công sẽ kích hoạt các cuộc bầu cử bổ sung để lấp đầy các ghế trống – nhiều trong số các khu vực bầu cử được cho là khu vực an toàn của KMT – nhưng những người vận động hy vọng rằng việc giáng một đòn vào KMT sẽ chấm dứt sự cản trở của cơ quan lập pháp đối với các cải cách quốc phòng và an ninh quốc gia, đồng thời mở ra một nền chính trị ít đối đầu hơn. Điều này rất quan trọng vì, trong những tháng tới, Lập pháp viện Đài Loan dự kiến sẽ bỏ phiếu về kế hoạch tăng ngân sách quốc phòng của chính phủ, vốn được nhiều chuyên gia ở Đài Bắc và Mỹ cho là cần thiết.
Tào đổ lỗi cho KMT và TPP về tình trạng rối loạn chính trị. “Điều gây bất lợi là những nỗ lực của phe đối lập nhằm mở rộng đáng kể quyền lực của Lập pháp viện, bằng cách gây tổn hại cho Hành chính viện, và đình chỉ hoạt động của Tư pháp viện, vốn là cơ chế kiềm chế đối trọng duy nhất đối với quốc hội.”
Đề cập đến việc cắt giảm ngân sách ảnh hưởng đến nhiều bộ phận, Tào cho biết “phe đối lập đang làm tê liệt chức năng của chính phủ một cách có hệ thống.” Gần như tất cả các chương trình quốc phòng quan trọng đều bị đóng băng một phần ngân sách, bao gồm các dự án chế tạo tàu ngầm và phát triển chuỗi cung ứng máy bay không người lái nhằm tăng cường năng lực bất đối xứng của Đài Loan, ông nói thêm.
Nikkei Asia đã yêu cầu phỏng vấn Chủ tịch KMT Chu Lập Luân (Eric Chu), người cáo buộc Tổng thống Lại Thanh Đức là kẻ độc tài và so sánh ông với Adolf Hitler – những bình luận bị các phái đoàn nước ngoài ở Đài Bắc chỉ trích mạnh mẽ. Hoàng Quốc Xương, người đứng đầu đảng TPP vừa vướng bê bối hồi đầu năm nay, thì cáo buộc DPP cố gắng áp đặt “chế độ độc đảng” trong một cuộc phỏng vấn.
Đô đốc đã nghỉ hưu và nhà lập pháp KMT Trần Vĩnh Khang gần đây tuyên bố rằng các khoản chi tiêu bị đóng băng sẽ dễ được giải ngân hơn nếu chính quyền chịu đưa ra các kế hoạch chi tiết. Phát biểu trước Câu lạc bộ Phóng viên Nước ngoài Đài Loan, ông gợi ý rằng DPP đang tập trung vào các chiến dịch bãi nhiệm để hạ bệ các nhà lập pháp KMT thay vì giải quyết vấn đề.
“Hãy bãi nhiệm tất cả mọi người, rồi cải tổ Lập pháp viện. Đó mới là cơn đau đầu mà chúng ta đang phải đối mặt,” Trần nói.
Tào phản pháo “Đà bãi nhiệm đang nóng lên, đó là lý do tại sao KMT cứ liên tục nói rằng ngân sách có thể được giải ngân. Họ lo sợ phản ứng dữ dội của công chúng.”
Vị doanh nhân ngành chip, người sinh ra tại Trung Quốc trước khi gia đình ông chuyển đến Đài Bắc vào năm ông lên 1 tuổi, có lẽ không phải là gương mặt mà người ta mong đợi xuất hiện trong phong trào này.
“Kể từ năm 2000, tôi đã hy vọng tìm ra cách ngăn Trung Quốc thực hiện hành động quân sự chống lại Đài Loan. Vào thời điểm đó, tôi đã đề xuất rằng Trung Quốc có thể đàm phán với Đài Loan, đồng thời đưa ra đề nghị về một liên minh chính trị, và Đài Loan có thể tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý trên toàn quốc,” Tào nhớ lại.
Ông bắt đầu thay đổi suy nghĩ vào năm 2019, khi ông từ bỏ quốc tịch Singapore và trở về Đài Loan.
“Tôi đã theo dõi phong trào phản đối dẫn độ ở Hong Kong,” ông nói, nhấn mạnh đến cuộc đàn áp bạo lực đối với những người biểu tình ở thuộc địa cũ của Anh và việc Bắc Kinh áp đặt luật an ninh hà khắc sau đó. “Lúc ấy, tôi nhận ra rằng nói chuyện với Trung Cộng về bất kỳ hình thức liên minh nào cũng sẽ không hiệu quả. Bất kể hai bên có đồng ý về điều gì, Trung Quốc cũng sẽ không giữ lời.”
Sau khi Trung Quốc tiến hành một cuộc tập trận quân sự lớn bao vây Đài Loan vào năm 2022, được cho là để đáp trả chuyến thăm Đài Bắc của Chủ tịch Hạ viện Mỹ lúc bấy giờ là Nancy Pelosi, Tào đã quyết định hành động. Trong những năm gần đây, ông đã quyên góp hàng triệu đô la cho trường phòng thủ dân sự Kuma Academy và tài trợ cho hội nghị an ninh quốc tế Diễn đàn Halifax được tổ chức tại Đài Bắc năm nay. Ông đã bị Bắc Kinh trừng phạt vào tháng 10/2024 vì ủng hộ “Đài Loan độc lập,” một cụm từ thường được Trung Quốc sử dụng để chống lại những người Đài Loan ủng hộ chủ quyền của chính họ.
Nhưng vị tỷ phú không chỉ chỉ trích cách tiếp cận của phe đối lập với Trung Quốc mà còn cả với Mỹ. “Các chính sách đối ngoại và quốc phòng giữa Tổng thống Lại và phe đối lập thực sự khác nhau hoàn toàn,” ông nói khi được hỏi về cách các nhân vật đối lập nổi bật phản ứng với thuế quan của Tổng thống Mỹ Donald Trump.
Triệu Thiếu Khang, ứng viên phó tổng thống của KMT trong cuộc bầu cử năm ngoái, đã thúc giục Đài Loan trả đũa ngay sau khi Trump công bố mức thuế “đối ứng” 32% đối với nền kinh tế của hòn đảo này như một phần của đợt đánh thuế “Ngày giải phóng” ngày 02/04.
“Trước khi vấn đề thuế quan được làm rõ, hãy ra lệnh ngừng tất cả các khoản đầu tư của Đài Loan vào Mỹ, bao gồm cả của TSMC và UMC, cũng như tất cả các chuỗi công nghiệp liên quan, bất kể chúng đã được hứa hẹn hay lên kế hoạch trong tương lai hay chưa,” Triệu nói vào thời điểm đó.
Triệu ủng hộ việc thúc đẩy du lịch Trung Quốc tại Đài Loan và chuyển hướng sang thị trường Trung Quốc. “Nếu đại lục là một thế lực thù địch, còn Mỹ thì cướp bóc tài nguyên và lấy đi tất cả những điều tốt đẹp của chúng ta, vậy có nên xem họ cũng là một thế lực thù địch nước ngoài không?” ông nói.
Phát biểu của Triệu đã đặt ra câu hỏi về những gì một chính quyền KMT sẽ làm nếu giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống, hoặc những gì họ sẽ làm nếu thắng thế trong tương lai.
“Thật nực cười,” Tào nói về những đề xuất của KMT. “Ông Triệu đang muốn kéo Đài Loan vào quỹ đạo của Trung Quốc. Thật ra thì không chỉ riêng ông ta mà là toàn bộ KMT đều muốn vậy.” Ông chỉ ra rằng các nhân vật cấp cao của KMT thường xuyên đến thăm Trung Quốc, tổ chức các cuộc họp với các quan chức Trung Quốc, và ủng hộ quan điểm rằng Đài Loan thuộc về một chính thể Trung Quốc lớn hơn theo cách làm suy yếu chủ quyền của Đài Loan.
Chủ nhật ngày 15/06 vừa qua, cựu Tổng thống KMT Mã Anh Cửu đã có cuộc gặp với Vương Hỗ Ninh, quan chức cấp cao của Trung Quốc. Trong cuộc gặp, Mã đã có nhận xét tích cực về nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình và tuyên bố rằng người dân Đài Loan “mong muốn hai bờ Eo biển Đài Loan tiến tới ‘hòa hợp’ và ‘thống nhất’.” Tuy nhiên, theo các cuộc thăm dò ý kiến và kết quả của ba cuộc bầu cử tổng thống gần đây nhất, người dân Đài Loan đã kiên quyết bác bỏ lập trường của Mã.
Tào lập luận rằng Đài Loan cần phải tự lo cho chính mình.
“Bất kể người Mỹ có khó đoán đến mức nào, thì anh cũng phải tự giúp mình trước khi người khác giúp anh,” ông nói. “Đứng trước những mối đe dọa từ Trung Quốc, lựa chọn duy nhất của đất nước chúng tôi là răn đe bằng cách tăng cường quốc phòng. Mọi người ở Đài Loan nên đoàn kết và chiến đấu vì sự sống còn của chúng ta.”
