Nguồn: Nathan Attrill, “How Taipei is fighting back against Beijing’s spies”, The Strategist, 18/07/2025
Biên dịch: Viên Đăng Huy
Đài Loan đang đẩy mạnh đáng kể các nỗ lực nhằm đối phó với thách thức gián điệp ngày càng tăng mà các nhà chức trách cho là có liên quan đến Trung Quốc. Trong năm 2024, 64 cá nhân đã bị buộc tội liên quan đến gián điệp—nhiều hơn tổng số của hai năm trước đó cộng lại. Theo dữ liệu của chính phủ, khoảng hai phần ba số người bị buộc tội có lý lịch quân sự, bao gồm cả quân nhân tại ngũ. Trong một số trường hợp, cá nhân bị quy là đã nhận tiền để làm rò rỉ tài liệu mật hoặc tự quay video bày tỏ sự ủng hộ Bắc Kinh, những nội dung này sau đó được lan truyền trên các nền tảng mạng xã hội Trung Quốc.
Các vụ án gián điệp cũng đã xuất hiện trong lĩnh vực dân sự và chính trị. Vào tháng 6 năm 2025, các công tố viên Đài Loan đã truy tố bốn cựu quan chức thuộc Đảng Dân chủ Tiến bộ (DPP), bao gồm cựu trợ lý của Tổng thống Lại Thanh Đức và cựu bộ trưởng ngoại giao Ngô Chiêu Nhiếp, vì cáo buộc chuyển thông tin ngoại giao cho Trung Quốc. Đầu năm đó, một số thành viên của đội an ninh quân sự Văn phòng Tổng thống đã bị kết tội làm rò rỉ tài liệu sau khi bị các điệp viên Trung Quốc tiếp cận.
Các vụ việc khác cũng gây chú ý vì liên quan đến việc sử dụng các mạng lưới phi nhà nước. Cuối năm 2024, các nhà chức trách đã tiết lộ một nhóm tội phạm có tổ chức bị cáo buộc thực hiện các hành vi gián điệp hoạt động từ một ngôi đền tôn giáo ở Thành phố Tân Bắc, được cho là cũng có liên quan đến quân nhân đã về hưu. Các công tố viên cho biết binh lính đã được tuyển mộ thông qua các sự kiện tại đền thờ và được trả tiền để ghi hình các video cam kết hợp tác với Trung Quốc. Các quan chức chính phủ đã liên kết vụ việc này với cái mà họ mô tả là các chiến thuật tương tự Mặt trận Thống nhất rộng lớn hơn được sử dụng để gây ảnh hưởng lên toàn xã hội Đài Loan.
Để đối phó với sự gia tăng các vụ việc, chính phủ Đài Loan đã đưa ra một loạt các cải cách lập pháp và thể chế. Các sửa đổi đối với luật an ninh quốc gia đã tăng hình phạt đối với việc làm rò rỉ công nghệ cốt lõi hoặc thông tin quốc phòng mật, với mức án tù lên tới 12 năm. Một danh sách mới các công nghệ được bảo vệ—bao gồm nghiên cứu bán dẫn và quốc phòng—đã được đưa ra để hạn chế khả năng chuyển giao cho các tác nhân nước ngoài.
Chính phủ cũng đã triển khai các sáng kiến giáo dục công chúng nhằm giảm thiểu rủi ro bị lôi kéo. Các chiến dịch nâng cao nhận thức nhấn mạnh các phương pháp tiếp cận phổ biến được các đặc vụ Trung Quốc sử dụng—chẳng hạn như khuyến khích tài chính, dụ dỗ trực tuyến và các đề nghị trao đổi học thuật hoặc kinh doanh. Các trường đại học được yêu cầu xem xét kỹ lưỡng hơn các quan hệ đối tác xuyên eo biển, và các đơn vị quân đội đã mở rộng huấn luyện phản gián.
Tổng thống Lại đã mô tả những động thái này là phản ứng của toàn xã hội, đồng thời kêu gọi tăng cường cảnh giác trên mọi lĩnh vực. Các quan chức cho biết số lượng tố giác từ công chúng đã tăng lên, góp phần vào các cuộc điều tra đang diễn ra. Tuy nhiên, một số nhà lập pháp, chuyên gia pháp lý và nhóm nhân quyền cảnh báo rằng các biện pháp này có nguy cơ vượt quá giới hạn. Tương tự, các nhóm vận động đã cảnh báo rằng việc yêu cầu giáo viên, công chức và các nhân vật của công chúng khai báo các mối liên hệ của họ với Trung Quốc có thể xâm phạm quyền riêng tư và tạo ra một bầu không khí nghi ngờ.
Một trong những đề xuất gây tranh cãi hơn là kế hoạch khôi phục các tòa án quân sự để xét xử quân nhân tại ngũ bị buộc tội gián điệp, tội phản quốc hoặc các tội liên quan. Chính phủ lập luận rằng điều này sẽ giúp xử lý các vụ án an ninh quốc gia nhanh hơn và chuyên biệt hơn. Tuy nhiên, các nhóm xã hội dân sự lại lo ngại về quy trình pháp lý và tính minh bạch tư pháp.
Đài Loan cũng đã mở rộng việc thực thi Đạo luật Chống Thâm nhập của mình. Các cá nhân được xác định là quan chức Đảng Cộng sản Trung Quốc hoặc Mặt trận Thống nhất hiện bị cấm nhập cảnh Đài Loan, và tất cả các cấp nhân sự chính phủ—bao gồm cả các quan chức dân cử địa phương—được yêu cầu khai báo bất kỳ tương tác trực tiếp nào với chính quyền Trung Quốc. Các tổ chức xã hội dân sự, chẳng hạn như các nhóm tôn giáo và các tổ chức phi chính phủ, được yêu cầu báo cáo các hoạt động với các thực thể Trung Quốc.
Công chức, sĩ quan quân đội và giáo viên đã được yêu cầu khai báo xem họ có giữ giấy phép cư trú hoặc thẻ căn cước do Trung Quốc cấp hay không. Các tài liệu này không được Đài Bắc công nhận hợp pháp và được các nhà chức trách coi là một phương tiện tiềm năng để khẳng định quyền tài phán của Trung Quốc đối với công dân Đài Loan. Đến giữa năm 2025, hàng trăm nghìn bản khai báo đã được nộp. Chỉ một số ít vi phạm được báo cáo, nhưng các quan chức cho biết chính sách này nhằm mục đích xác định rủi ro sớm hơn là phản ứng sau khi sự việc đã xảy ra.
Các tòa án Đài Loan cũng đã có lập trường kiên quyết hơn trong các vụ án gần đây. Năm 2024, các tòa án đã tuyên án tù nhiều năm đối với hành vi hỗ trợ tình báo Trung Quốc, không chỉ nhắm vào các sĩ quan quân đội tại ngũ và đã nghỉ hưu mà còn cả nhân viên chính trị và dân thường.
Mặc cho các vụ bắt giữ và thay đổi chính sách, các cơ quan an ninh của Đài Loan thừa nhận rằng các mối đe dọa gián điệp vẫn tồn tại. Các cơ quan tình báo Trung Quốc tiếp tục thích nghi, với các quan chức trích dẫn những lo ngại đang diễn ra về các vụ xâm nhập mạng, các kênh tài trợ bí mật và các nỗ lực gây ảnh hưởng thông qua các cuộc trao đổi văn hóa và xã hội. Việc xác định các đặc vụ và ngăn chặn rò rỉ vẫn là một thách thức đáng kể, đặc biệt là với sự cởi mở của hệ thống dân chủ Đài Loan.
Các đối tác quốc tế đã bắt đầu chú ý hơn đến kinh nghiệm của Đài Loan. Các quan chức ở Đài Bắc đã chia sẻ thông tin tình báo với các đối tác nước ngoài và định vị chiến dịch phản gián của họ như một phần của nỗ lực lớn hơn nhằm chống lại ảnh hưởng của các chế độ độc tài. Mặc dù hiệu quả lâu dài của các biện pháp này vẫn còn phải xem xét, cách tiếp cận của Đài Loan ngày càng được coi là một nghiên cứu điển hình về cách các xã hội dân chủ đối phó với sự can thiệp bí mật.
Nathan Attrill là nhà phân tích cấp cao thuộc chương trình An ninh mạng, Công nghệ và An ninh của ASPI.
