Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Retired generals return to spotlight at military’s birthday bash,” Nikkei Asia, 07/08/2025
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Áp lực đang gia tăng đối với Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc trong bối cảnh hỗn loạn trong Hải quân.
Bộ trưởng Quốc phòng Đổng Quân hẳn đã cảm thấy như đang ngồi trên đống lửa khi ông có bài phát biểu tại một buổi tiệc chiêu đãi lớn của quân đội.
Sự kiện này được tổ chức tại Đại lễ đường Nhân dân ở Bắc Kinh vào ngày 31/07 vừa qua, để kỷ niệm 98 năm ngày thành lập Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc.
Nhiều quan chức cấp cao đã tham dự buổi tiệc, nhưng hai lãnh đạo cấp cao nhất của Hải quân Quân Giải phóng Nhân dân lại vắng mặt. Họ có lẽ đã bị cuốn vào cơn bão chống tham nhũng do Chủ tịch kiêm Tổng bí thư Tập Cận Bình phát động.
Cả hai đều là đồng nghiệp cũ của Đổng Quân, người vào tháng 12/2023 đã trở thành cựu sĩ quan Hải quân đầu tiên đảm nhận chức vụ Bộ trưởng Quốc phòng.
Với tư cách là Chủ tịch Quân ủy Trung ương, Tập cũng là Tổng tư lệnh Quân Giải phóng Nhân dân. Còn Quân ủy Trung ương là cơ quan quân sự cao nhất giám sát Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc.
Miêu Hoa, cựu ủy viên Quân ủy Trung ương, cũng vắng mặt tại buổi lễ kỷ niệm vì ông vừa bị thanh trừng. Đổng là cấp dưới cũ của Miêu trong Hải quân.
Hồi cuối tháng 6, Tham mưu trưởng Hải quân Quân Giải phóng Nhân dân cũng bị khai trừ khỏi Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc, tức Quốc hội Trung Quốc.
Tham nhũng được cho là đã xảy ra tràn lan trong Hải quân Trung Quốc. Đổng, người từng là Tư lệnh Hải quân trước khi trở thành Bộ trưởng Quốc phòng, hiện vẫn chưa được thăng chức thành Ủy viên Quân ủy Trung ương do tình hình bất ổn trong lực lượng hải quân.
Trong một cảnh tượng chưa từng thấy, chỉ có khoảng 10 vị tướng đang tại chức tham dự tiệc chiêu đãi ngày 31/07, một ngày trước lễ kỷ niệm chính thức, trong khi năm ngoái con số này lên tới gần 20.
Và sự vắng mặt của các vị tướng và đô đốc không chỉ giới hạn ở Hải quân.
Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc có nhiều nhánh, bao gồm Lục quân, Hải quân, Không quân, và Quân chủng Tên lửa, một quân chủng tương đối mới phụ trách các tên lửa chiến lược của Trung Quốc.
Lực lượng Cảnh sát Vũ trang Nhân dân, vốn đóng vai trò trung tâm trong việc duy trì an ninh trong nước, cũng nằm dưới sự chỉ huy của Quân ủy Trung ương. Lực lượng này do các tư lệnh cấp cao nhất của Quân ủy Trung ương lãnh đạo.
Các chỉ huy của Lục quân, Hải quân, Quân chủng Tên lửa, và Lực lượng Cảnh sát Vũ trang Nhân dân đều đã vắng mặt trong buổi tiệc của Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc. Chỉ có sự hiện diện của Tư lệnh Không quân là có thể được xác nhận qua video sự kiện.
Buổi tiệc thường niên mừng kỷ niệm ngày thành lập Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc thường không có sự tham dự của Chủ tịch và Phó Chủ tịch Quân ủy Trung ương, trừ khi đó là một năm kỷ niệm đặc biệt. Do đó, năm nay Trương Hựu Hiệp đã không xuất hiện.
Trương, một thành viên của Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Trung Quốc, trên thực tế đang là Phó Chủ tịch Quân ủy Trung ương duy nhất, vì Hà Vệ Đông, vị phó chủ tịch còn lại, đồng thời cũng là phụ tá thân cận của Tập Cận Bình, đã mất tích kể từ tháng 3.
Việc một số vị tướng và đô đốc đang tại chức vắng mặt trong buổi tiệc không nhất thiết có nghĩa là họ đã bị thanh trừng. Vẫn có khả năng họ chỉ đang bị điều tra bí mật hoặc bằng cách nào đó đã rời bỏ chức vụ của mình.
Quân ủy Trung ương bao gồm một số cơ quan, trong đó có Bộ Công tác Chính trị, chịu trách nhiệm về giáo dục chính trị và công tác nhân sự trong quân đội.
Hiện không thể xác nhận liệu có quan chức cấp cao nào của Bộ Công tác Chính trị Quân ủy Trung ương đã xuất hiện tại buổi tiệc ngày 31/07. Nếu quả thật không có ai tham dự, thì điều này sẽ đi ngược lại truyền thống.
Vì cho đến năm ngoái, ít nhất một quan chức từ mỗi cơ quan của Quân ủy Trung ương sẽ đến tham dự sự kiện thường niên này.
Việc Hải quân Quân Giải phóng Nhân dân và Bộ Công tác Chính trị của Quân ủy Trung ương bị đối xử khắc nghiệt dường như có liên quan đến những ồn ào xung quanh Miêu Hoa, cựu ủy viên Quân ủy Trung ương kiêm Chủ nhiệm Bộ Công tác Chính trị Quân ủy Trung ương. Miêu, nguyên là quân nhân Lục quân, đã được điều chuyển tạm thời sang Hải quân trong quá trình tái tổ chức quân đội.
Bất chấp việc Hải quân đang trong tình trạng hỗn loạn, vào ngày 03/08, Trung Quốc vẫn bắt đầu cuộc tập trận hải quân ba ngày với Nga trên Biển Nhật Bản, gần thành phố cảng Vladivostok của Nga. Cuộc tập trận này được cho là một phần trong nỗ lực chung nhằm tăng cường hợp tác quân sự để đối phó với Mỹ.
Bộ trưởng Quốc phòng Đổng Quân hẳn đã phải chịu áp lực lớn từ các vị tướng về hưu, những người đã có mặt đông đảo hơn thường lệ tại buổi lễ kỷ niệm, ngồi ở những chiếc bàn lớn ở hàng ghế đầu.
Áp lực này thậm chí có thể ảnh hưởng đến tương lai của nền chính trị Trung Quốc dưới thời Tập.
Vì nhiều vị tướng và đô đốc đang tại chức đã vắng mặt tại buổi lễ, nên vị trí của họ được các tướng về hưu thay thế nhằm duy trì không khí lễ hội của sự kiện.
Ba nhân vật nổi bật trong số đó là Lưu Nguyên, Vương Quán Trung, và Thái Anh Đĩnh.
Lưu Nguyên là con trai của cố Chủ tịch Lưu Thiếu Kỳ, còn Vương Quán Trung từng giữ chức Chủ nhiệm Văn phòng Quân ủy Trung ương dưới thời cựu lãnh đạo tối cao Hồ Cẩm Đào.
Trong khi đó, Thái Anh Đĩnh từng là thư ký cho một Phó Chủ tịch Quân ủy Trung ương dưới thời người tiền nhiệm của Hồ Cẩm Đào là Giang Trạch Dân, và sau đó được thăng chức làm Tư lệnh Quân khu Nam Kinh cũ.
Những gì từng là bảy quân khu của Trung Quốc đã được tổ chức lại thành năm chiến khu như một phần trong chiến dịch cải cách quân sự của Tập, với Quân khu Nam Kinh được thay thế bằng Chiến khu Đông Bộ.
Trong buổi tiệc chiêu đãi, năm chiếc bàn tròn lớn được xếp ở phía trước Đại lễ đường Nhân dân, với nhiều bàn nhỏ hơn được xếp phía sau mỗi chiếc bàn lớn.
Các vị tướng về hưu Lưu, Vương, và Thái đã ngồi ở một trong những chiếc bàn lớn, dù không phải ở bàn chính giữa. Trước đây, họ thường ngồi ở những chiếc bàn nhỏ hơn.
Cần nhớ rằng Lưu và Thái có quan hệ cực kỳ thân thiết với Tập.
Tập và Lưu đều là thành viên của “thế hệ đỏ thứ hai,” tức con cháu của các nhà lãnh đạo đảng thời kỳ cách mạng. Người cha quá cố của Tập Cận Bình, Tập Trọng Huân, từng là phó thủ tướng. Trong những ngày đầu khi Tập Cận Bình lên nắm quyền, bắt đầu từ tháng 11/2012, Lưu Nguyên đã hỗ trợ nhà lãnh đạo tối cao triển khai chiến dịch chống tham nhũng trong quân đội hùng mạnh.
Quan hệ giữa Tập Cận Bình và Thái Anh Đĩnh cũng bắt nguồn từ tỉnh Phúc Kiến. Tập đã dành gần 17 năm công tác tại tỉnh ven biển Đông Nam này, từ giữa những năm 1980 đến năm 2002.
Lưu Nguyên, Thái Anh Đĩnh, và các tướng về hưu khác đã trở thành tâm điểm chú ý tại buổi tiệc của Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc, một động thái dường như nhằm thể hiện sự ủng hộ của họ đối với Tập trong bối cảnh quân đội đang hỗn loạn.
Nhưng nó đồng thời cũng gây áp lực lên Bộ trưởng Quốc phòng Đổng Quân và các quan chức quân đội đang tại ngũ khác.
Vào ngày 03/08, Đài truyền hình trung ương Trung Quốc đưa tin rằng Thái Kỳ, một ủy viên Ban Thường vụ Bộ Chính trị, người đứng thứ năm trong hệ thống đảng, đã gặp gỡ các chuyên gia trong nhiều lĩnh vực tại khu nghỉ mát ven biển Bắc Đới Hà ở tỉnh Hà Bắc vào cùng ngày.
Ban Thường vụ Bộ Chính trị gồm bảy thành viên là cơ quan ra quyết định cao nhất tại Trung Quốc và hiện do Tập lãnh đạo.
Thạch Thái Phong, một ủy viên Bộ Chính trị kiêm Trưởng ban Tổ chức Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc, cũng có mặt tại cuộc họp.
Cuộc gặp của Thái với nhiều chuyên gia cho thấy cuộc họp không chính thức của đảng tại Bắc Đới Hà giữa các nhà lãnh đạo đương nhiệm và các cựu lãnh đạo đã nghỉ hưu đã khai mạc.
Cuộc họp thường niên này có từ thời Mao Trạch Đông. Nhưng nó đã không còn quy tụ nhiều nhân vật quan trọng trong một bối cảnh lớn nữa.
Giờ đây, người ta chuyển sang tổ chức nhiều cuộc thảo luận nhóm nhỏ đằng sau hậu trường.
Các sĩ quan quân đội đã nghỉ hưu có ảnh hưởng cũng thường tham gia các cuộc họp ở Bắc Đới Hà, trao đổi quan điểm với các nhân vật lão thành khác trong đảng.
Xét đến hoàn cảnh hiện tại, sự trở lại của một số vị tướng về hưu trong buổi tiệc của Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc là điều đáng chú ý.
Đảng đã nhóm họp Bộ Chính trị vào ngày 30/07 và quyết định tổ chức hội nghị trung ương bốn của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa 20 vào tháng 10 tới. Kỳ họp sẽ thảo luận dự thảo Kế hoạch 5 năm lần thứ 15 giai đoạn 2026-2030.
Dù khôi phục nền kinh tế bị trì trệ kéo dài là việc quan trọng, nhưng hội nghị trung ương bốn cũng sẽ là khúc dạo đầu của cuộc chiến chính trị xoay quanh Ban Thường vụ Bộ Chính trị, dự kiến sẽ được bầu tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 21 vào năm 2027.
Liệu hội nghị trung ương bốn năm nay có phải là nơi diễn ra những thay đổi về nhân sự chủ chốt, bao gồm cả những thay đổi trong quân đội vẫn còn đang bất ổn hay không?
Katsuji Nakazawa là nhà báo và biên tập viên cấp cao của Nikkei, hiện sinh sống tại Tokyo. Ông đã dành bảy năm làm phóng viên thường trú ở Trung Quốc và sau đó trở thành trưởng văn phòng Trung Quốc. Ông đã nhận Giải Nhà báo Quốc tế Vaughn-Ueda năm 2014.
