Nguồn: Jane Rickards, “As Taiwanese finally begin imagining war, a TV series depicts it for them”, The Strategist, 26/08/2025
Biên dịch: Viên Đăng Huy
Thật kỳ lạ khi hầu hết người dân Đài Loan, những người đã phải sống chung với mối đe dọa chiến tranh từ Trung Quốc trong nhiều thập kỷ để giành lấy họ và hòn đảo của họ, lại không mấy bận tâm đến khả năng đó. Trong nhiều thập kỷ, đây dường như chỉ là điều không thể tưởng tượng được.
Tuy nhiên, vài năm gần đây, một số người đã bắt đầu nghĩ về viễn cảnh đó và thảo luận với bạn bè. Và giữa chuyển biến văn hóa này, một bộ phim truyền hình đã xuất hiện, khắc họa chính những điều họ đang tưởng tượng.
Đó là Zero Day Attack (tạm dịch: Tấn công chớp nhoáng), bộ phim truyền hình hoặc điện ảnh chính thống đầu tiên của Đài Loan về chủ đề này.
Trước đây, việc khắc họa một cuộc tấn công của Trung Quốc được xem là quá nhạy cảm, và chính phủ đã không khuyến khích các phương tiện truyền thông làm điều đó. Quyết định của Đài Truyền hình Công cộng Đài Loan (Taiwan Public Television Service) chiếu Zero Day Attack chắc chắn sẽ khiến nhiều người Đài Loan phải suy nghĩ.
Ra mắt vào ngày 2 tháng 8, bộ phim cũng xuất hiện trong bối cảnh các chính sách quốc phòng mới cho thấy chính phủ đang bắt đầu nhìn nhận một cách nghiêm túc hơn về nguy cơ chiến tranh, dù rất chậm. Năm 2024, thời gian thực hiện nghĩa vụ quân sự được kéo dài từ 4 tháng lên một năm. Vào tháng 3, Tổng thống Lại Thanh Đức đã công bố tăng chi tiêu quốc phòng từ 2,45% lên hơn 3% GDP. Ông Lại cũng đã có những động thái chưa từng có để củng cố phòng vệ dân sự, chẳng hạn như thành lập Ủy ban Khả năng phục hồi Quốc phòng Toàn xã hội vào tháng 6 năm 2024.
Vậy, Zero Day Attack đã vẽ ra cảnh tượng Trung Quốc sẽ chiếm Đài Loan như thế nào? Trong loạt phim gồm 10 tập, do nhiều đạo diễn Đài Loan nổi tiếng đạo diễn, một máy bay trinh sát của Trung Quốc đã rơi xuống Thái Bình Dương ngoài khơi bờ biển phía đông Đài Loan. Với danh nghĩa tìm kiếm và cứu hộ, Trung Quốc đã triển khai một lực lượng hải quân và không quân khổng lồ, cuối cùng thực hiện phong tỏa Đài Loan. Câu chuyện được kể qua con mắt của nhiều nhân vật đa dạng, chẳng hạn như một tổng thống đắc cử, các nhà báo truyền hình và những người dân trong đền thờ Đạo giáo. Xe tăng xuất hiện trên đường phố Đài Loan, máy bay phản lực thường xuyên bay rít trên bầu trời, và chúng ta thấy nhiều người Đài Loan phải chạy trốn khỏi đảo.
Tổng thống đắc cử lo lắng rằng bà sẽ rơi vào bẫy của Trung Quốc nếu Đài Loan phản ứng bằng cách yêu cầu Mỹ hỗ trợ quân sự. Các quan chức trong chính phủ của ông Lại cũng có những lo lắng tương tự về việc bị coi là kẻ khiêu khích trên toàn cầu nếu Đài Loan đáp trả bằng vũ lực trước các hành động quấy rối quân sự vùng xám của Trung Quốc.
Trong phim, một số chính trị gia và người biểu tình trên đường phố gây áp lực buộc tổng thống đắc cử phải ký một thỏa thuận hòa bình với Trung Quốc và chấp nhận mô hình quản lý mà Bắc Kinh được cho là đã sử dụng cho Hồng Kông: một quốc gia, hai chế độ. Bà đã từ chối đề nghị của Bắc Kinh.
Bộ phim cũng có các kịch bản liên quan đến chiến tranh nhận thức, theo ông Puma Shen, một chuyên gia về chiến tranh thông tin và là đồng sáng lập của Học viện Kuma, một tổ chức phòng vệ dân sự giúp người dân Đài Loan chuẩn bị cho một cuộc xâm lược của Trung Quốc. Ông Shen, hiện là một nhà lập pháp của Đảng Dân chủ Tiến bộ của ông Lai, là cố vấn cho loạt phim này. Ông cũng đã bị Bắc Kinh đưa vào danh sách đen – cùng với ông trùm bán dẫn Robert Tsao, một trong những nhà đầu tư của bộ phim – vì tội kích động ‘ly khai’. Điều này ngăn cản ông nhập cảnh vào Trung Quốc, Hồng Kông hoặc Ma Cao, và cũng cấm các thực thể liên quan đến ông kiếm lợi nhuận ở Trung Quốc.
Trong Zero Day Attack, chúng ta thấy mất điện. Tín hiệu điện thoại trở nên chập chờn. Đài Loan phải chịu đựng sự cố mất internet lớn nhất từ trước đến nay, kéo dài hơn 24 giờ. Mục đích của Bắc Kinh là gieo rắc hoảng loạn. Các nhà báo truyền hình trong một phòng tin tức tranh luận về việc có nên chiếu trên mạng xã hội đoạn phim về một tên lửa bay qua Đài Loan hay không. Một nữ nhà báo cho rằng điều quan trọng là phải đợi cho đến khi chính phủ xác nhận video đó là thật. Sếp của cô ta nổi nóng, nói rằng các đài truyền hình Đài Loan khác đang phát sóng câu chuyện, và ông ta quyết định chiếu nó. Cuối cùng, Bộ Quốc phòng Đài Loan cho biết đó thực sự là một video giả, cho thấy sự dễ bị tổn thương của truyền thông Đài Loan trước những chiêu trò tin đảo.
Trong một tập khác, một phụ nữ trẻ là một người có ảnh hưởng đang chật vật tìm kiếm lượt click. Giữa cuộc khủng hoảng quân sự, cô bị một bot AI do Bắc Kinh tài trợ quyến rũ. Nó tặng cho cô những chuyến đi đến khách sạn đắt tiền và những đôi giày hàng hiệu, và nói với cô rằng nếu cô thay đổi nội dung và tung tin sai lệch dưới vỏ bọc tin tức, cô sẽ có được rất nhiều người đăng ký. Một báo cáo của chính phủ Đài Loan sau đó phát hiện ra rằng nhiều người trong số những người đăng ký này là giả. Điều này tạo ra một ấn tượng về sự ủng hộ chính trị trực tuyến dành cho Bắc Kinh mà thực tế không hề tồn tại.
Trong suốt loạt phim, chính phủ Trung Quốc cũng đã thâm nhập vào các băng nhóm tội phạm, sử dụng chúng để gây ra hỗn loạn trên đường phố. Một tay xã hội đen Hồng Kông được Bắc Kinh hậu thuẫn đã chiêu mộ những thanh niên Đài Loan được trả lương thấp, làm nổi bật một lỗ hổng khác trong xã hội Đài Loan. Tình trạng lương trì trệ ở Đài Loan được nhiều người dân Đài Loan coi là một vấn đề lâu năm, đặc biệt là khi họ so sánh hòn đảo của mình với các nền kinh tế đối thủ, chẳng hạn như Hàn Quốc.
Sau hậu trường, một số công ty quản lý nghệ sĩ đã không cho phép các diễn viên của họ tham gia bộ phim, vì lo sợ họ sẽ bị đưa vào danh sách đen và bị cấm phân phối nội dung ở Trung Quốc. Tuy nhiên, tay xã hội đen Hồng Kông được Bắc Kinh hậu thuẫn, Big John, được thủ vai bởi Chapman To, một diễn viên nổi tiếng đến từ Hồng Kông đã di cư đến Đài Loan. Ông là một người ủng hộ nhiệt thành phong trào dân chủ Hồng Kông năm 2014, điều này đã khiến khán giả Trung Quốc tẩy chay phim của ông và các công ty sản xuất từ chối làm việc với ông.
Một điều thú vị về Zero Day Attack là đoạn giới thiệu dài 17 phút, được phát hành năm ngoái, có một kịch bản khải huyền hơn nhiều so với những gì bộ phim thực sự mang lại. Đoạn giới thiệu có cảnh mất hoàn toàn nước, điện và viễn thông. Trong bộ phim, điều này đã không xảy ra. Chúng ta cũng không thấy Trung Quốc xâm chiếm Đài Loan, với quân đội trên bộ, mặc dù có giao tranh dữ dội trên một hòn đảo xa xôi. Trịnh Tâm Mị, người sản xuất loạt phim, cho biết đây là một quyết định sáng tạo. Bà nói rằng sự hư vô trong đoạn giới thiệu năm ngoái là một bí kíp để thu hút mọi người quan tâm đến việc xem bộ phim.
Đoạn giới thiệu năm ngoái vẫn khiến các chính trị gia đối lập của Đài Loan chỉ trích bộ phim là tuyên truyền cho Đảng Dân Tiến, vốn ủng hộ độc lập về chính trị và kinh tế với Trung Quốc. Họ lưu ý rằng Bộ Văn hóa đã đầu tư vào bộ phim, mặc dù bộ này đã làm tương tự cho nhiều ấn phẩm khác.
Các quan chức Trung Quốc cũng không có khả năng đánh giá cao Zero Day Attack. Tờ báo nhà nước China Daily đã có một bài chỉ trích dài về ông Lại vào năm ngoái. Một trong nhiều tuyên bố của họ là chính phủ của ông đang kích động tình cảm ‘chống đại lục’ và tạo ra ‘sự hoảng loạn xã hội’ và ‘cuồng loạn chiến tranh’ bằng cách tài trợ cho bộ phim ‘tuyên truyền’ Zero Day Attack.
Jane Rickards là một nhà báo và là cộng tác viên thường xuyên của tờ The Economist.
