Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Kim Jong Un turns Beijing military parade into a diplomatic victory,” Nikkei Asia, 04/09/2025
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Lãnh đạo Triều Tiên được xếp ngang hàng với Vladimir Putin, người đã khiến Kim Jong Un thất vọng 4 tháng trước.
Trong một diễn biến bất ngờ, Kim Jong Un, nhà lãnh đạo ẩn dật của Triều Tiên, đã trở thành tâm điểm chú ý về ngoại giao trong cuộc diễu binh quân sự hoành tráng ở Bắc Kinh vào thứ Tư ngày 03/09.
Tại sự kiện quan trọng kỷ niệm 80 năm chiến thắng trong “cuộc kháng chiến chống quân Nhật xâm lược của nhân dân Trung Quốc,” Kim Jong Un đã đứng cạnh Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trên bục Thiên An Môn, còn Tổng thống Nga Vladimir Putin đứng bên cạnh Tập.
Bằng cách xuất hiện cùng nhau, bộ ba này đã tạo ra cảm giác rằng họ đang lãnh đạo ba quốc gia hùng mạnh nhất trên Trái Đất.
Việc Tập và Putin xuất hiện chung trước công chúng không phải là hiếm; hai người thường gặp nhau bên lề các hội nghị quốc tế hoặc khi đến thăm quốc gia của nhau.
Nhưng chuyến thăm Trung Quốc của Kim là chuyến thăm đầu tiên của ông sau sáu năm rưỡi. Việc tham dự lễ diễu binh, nơi quy tụ lãnh đạo từ hơn 20 quốc gia, cũng là màn ra mắt ngoại giao đa phương của ông.
Kim Jong Un thu hút sự chú ý của quốc tế một phần là bởi Trung Quốc đã quyết định tiếp đón ông như một vị khách đặc biệt, bên cạnh Putin. Trong số các nhà lãnh đạo tham dự lễ diễu binh, chỉ có Kim Jong Un và Putin được đối xử đặc biệt.
Và đó là một chiến thắng ngoại giao lớn cho nước láng giềng mà đến gần đây vẫn chỉ là một nhân tố nhỏ trong mắt Trung Quốc và Nga.
Bất cứ khi nào người cha quá cố của Kim, Kim Jong Il, đến thăm Trung Quốc, lịch trình của ông đều được giữ kín vì lý do an ninh.
Trên thực tế, vào tháng 04/2004, đã xảy ra một vụ nổ lớn tại Ga Long Xuyên (Ryongchon) của Triều Tiên, mà truyền thông Trung Quốc đưa tin có thể là một âm mưu ám sát Kim Jong Il. Vụ nổ xảy ra vài giờ sau khi đoàn tàu đặc biệt chở Kim Jong Il trên đường trở về từ Trung Quốc đi qua ga này, vốn nằm gần biên giới. Thảm kịch đã khiến hàng chục người chết và bị thương.
Nhưng lần này Kim Jong Un lại cực kỳ tự tin, bằng chứng là các phương tiện truyền thông nhà nước Triều Tiên – trong một hành động hiếm hoi – đã đưa tin về chuyến đi tàu dài của ông từ Bình Nhưỡng đến Bắc Kinh.
Hãng Thông tấn Trung ương Triều Tiên KCNA đã công bố một bức ảnh được chụp vào thứ Hai ngày 01/09, trong đó Kim mỉm cười rạng rỡ khi nói chuyện với các phụ tá thân cận trên chuyến tàu đặc biệt của ông từ thủ đô Triều Tiên.
Hôm thứ Ba ngày 02/09, tờ Lao động Tân văn (Rodong Sinmun), cơ quan ngôn luận của Đảng Lao động Triều Tiên, đưa tin đoàn tàu đặc biệt của Kim đã đi qua biên giới vào Trung Quốc từ sáng sớm.
Chuyến đi này cho phép Kim trút bỏ phần nào nỗi thất vọng dồn nén sau khi ông vắng mặt trong một cuộc diễu binh quân sự lớn khác vào ngày 09/05. Đó là cuộc diễu binh được tổ chức tại Moscow để kỷ niệm 80 năm chiến thắng của Liên Xô trước Đức Quốc xã trong Thế chiến II.
Trong lúc Kim vắng mặt tại cuộc diễu binh ở Moscow, Tập đã được xem là vị khách quan trọng nhất của Nga.
Chỉ trong vòng chưa đầy bốn tháng, Kim đã từ một nhân vật ‘vô danh’ trở thành nhà lãnh đạo của một trong ba quốc gia hùng mạnh nhất Trái Đất.
Từng có tin đồn rằng quân đội Triều Tiên sẽ tham gia cuộc diễu binh ở Moscow. Nhưng điều đó đã không xảy ra. Tuy nhiên, quân đội Trung Quốc, Việt Nam, Lào, và Myanmar đã tham gia.
Quay trở lại tháng 06/2024, Putin đã đến thăm Triều Tiên và ký một hiệp ước đối tác chiến lược toàn diện. Sau khi thỏa thuận được ký, Triều Tiên liền điều quân đến khu vực Kursk, tây nam nước Nga.
Chiến tranh Ukraine đã bắt đầu hơn hai năm trước đó với cuộc xâm lược toàn diện của Nga. Sau đó, khi Ukraine bất ngờ tấn công xuyên biên giới vào Nga, quân đội Triều Tiên đã được điều động đến giúp Nga giành lại quyền kiểm soát Kursk.
Nhưng phải đến ngay trước cuộc diễu binh ở Moscow vào tháng 5, truyền thông Triều Tiên lần đầu tiên mới chính thức xác nhận rằng nước này đã cử quân tới hỗ trợ cuộc chiến của Nga chống lại Ukraine.
Vào thời điểm nước này từ bỏ ý định để Kim Jong Un tham dự cuộc diễu binh ở Moscow, Triều Tiên đã bắt đầu chuẩn bị toàn diện cho chuyến thăm Trung Quốc của nhà lãnh đạo nước này vào tháng 9, chuyến đi mà họ đã cân nhắc tham dự từ trước.
Theo các nguồn tin quen thuộc với quan hệ Trung-Triều, công tác chuẩn bị kỹ lưỡng bắt đầu vào đầu hoặc giữa tháng 7 để đoàn tàu đặc biệt của Kim có chuyến đi đầu tiên tới Bắc Kinh sau một thời gian dài gián đoạn.
Đối với Kim, việc xuất hiện trên trường quốc tế với tư cách khách mời đặc biệt của Trung Quốc mang ý nghĩa ngoại giao lớn. Nếu Kim chỉ đơn thuần đến Trung Quốc để hội đàm với Tập, ông sẽ bị xem là “em trai” nhận viện trợ từ “anh cả.”
Từ góc nhìn của Trung Quốc, cuộc diễu binh khiến sự tham dự của Kim ít có khả năng thu hút sự chú ý đến chương trình phát triển hạt nhân của Bình Nhưỡng – vốn là vấn đề tế nhị đối với Trung Quốc.
Chương trình này cũng là vấn đề tế nhị đối với Moscow. Khi Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov đến thăm Triều Tiên vào tháng 7, ông đã phát biểu như thể ông đang dung túng cho chương trình phát triển hạt nhân của nước này.
Theo hãng thông tấn Tass của Nga, Lavrov tuyên bố “Chúng tôi tôn trọng nguyện vọng của Triều Tiên và hiểu lý do tại sao nước này theo đuổi chương trình phát triển hạt nhân.”
Trong khi đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump vẫn tiếp tục theo đuổi các cuộc đàm phán với Kim Jong Un. Ông bày tỏ mong muốn gặp nhà lãnh đạo Triều Tiên ngay trong năm nay, cuộc gặp đầu tiên kể từ khi Trump trở lại Nhà Trắng vào tháng 1. Nếu một cuộc gặp như vậy trở thành hiện thực, vị thế ngoại giao mới có thể củng cố uy tín của nhà lãnh đạo Triều Tiên.
Bầu không khí trên lễ đài tại cổng Thiên An Môn trong cuộc diễu binh dường như chịu ảnh hưởng nặng nề từ cuộc chiến ở Ukraine.
Trước cuộc diễu hành hôm thứ Tư, truyền thông Trung Quốc đưa tin các nhà lãnh đạo Mỹ, Anh, Pháp, Đức, Nhật Bản, Hàn Quốc, Canada, và Australia sẽ không đến Bắc Kinh. Theo một nghĩa nào đó, họ đã thừa nhận sự chia rẽ giữa Trung Quốc và phương Tây.
Hồi năm 2015, Trung Quốc cũng tổ chức một cuộc diễu binh hoành tráng tại Bắc Kinh để kỷ niệm 70 năm chiến thắng trước quân xâm lược Nhật Bản.
Khi đó, Tổng thống Hàn Quốc Park Geun-hye đã đến thăm Trung Quốc để tham dự sự kiện này, đóng vai trò xoa dịu sự chia rẽ giữa Trung Quốc và phương Tây.
Tại Trung Quốc, đang xuất hiện một số phân tích thẳng thắn về tình hình quốc tế hiện nay.
“Cuộc chiến ở Ukraine đã thay đổi mọi thứ,” một người nói. “Các nước phương Tây không hài lòng với sự ủng hộ của Trung Quốc dành cho Nga. Đại diện của họ không muốn xem lễ diễu binh cùng Putin. Khi cuộc cạnh tranh giữa Trung Quốc và Mỹ ngày càng trở nên nghiêm trọng, quan hệ giữa Nhóm Bảy nước Công nghiệp Phát triển (G7) và Trung Quốc rõ ràng đang xấu đi.”
G7 bao gồm Mỹ, Anh, Pháp, Đức, Ý, Canada, và Nhật Bản.
Nếu Kim Jong Un của Triều Tiên không có mặt vào thứ Tư, cuộc diễu binh sẽ là một sự kiện ngoại giao thiếu sức hút.
Nhưng ông đã có mặt, và sau khi điều quân sang chiến đấu cùng lực lượng Nga, ông đã được mời đứng bên cạnh Tập, cùng với Putin, trong cuộc diễu binh ở Bắc Kinh. Đây cũng là quyết định của Bắc Kinh.
Dù rất nhiều lính Triều Tiên được cử đi chiến đấu chống lại Ukraine đã thiệt mạng, nhưng Kim vẫn sử dụng việc triển khai họ để đạt được lợi ích ngoại giao tại cuộc diễu binh.
Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian cũng tham gia cùng các nhà lãnh đạo Trung Quốc, Nga, và Triều Tiên tại cuộc diễu binh. Trên thực tế, việc các nhà lãnh đạo chọn tham dự sự kiện này đã phản ánh rạn nứt giữa các quốc gia liên kết với Trung Quốc và với G7. Một số nhân vật trong nội bộ Trung Quốc lo ngại rằng việc tỏ ra đối đầu với phương Tây có thể làm tổn hại nghiêm trọng đến hình ảnh quốc tế của Bắc Kinh.
Tuy nhiên, chính quyền Tập đã phớt lờ những lo ngại này. Màn trình diễn quân sự được tổ chức nhằm tưởng niệm nền hòa bình mà chiến thắng của Trung Quốc cách đây 80 năm đã góp phần mang lại. Tuy nhiên, giờ đây, thành quả phải khó khăn mới đạt được lại trở nên giống một cuộc đối đầu toàn cầu mới hơn.
Katsuji Nakazawa là nhà báo và biên tập viên cấp cao của Nikkei, hiện sinh sống tại Tokyo. Ông đã dành bảy năm làm phóng viên thường trú ở Trung Quốc và sau đó trở thành trưởng văn phòng Trung Quốc. Ông đã nhận Giải Nhà báo Quốc tế Vaughn-Ueda năm 2014.
