Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy
Nhà Trắng cho biết cuộc tấn công của Israel nhằm vào các lãnh đạo Hamas ở Qatar “không phục vụ mục tiêu của Israel hay Mỹ,” và rằng “chuyện như vậy sẽ không tái diễn” ở quốc gia vùng Vịnh này. Chính quyền Trump tuyên bố đã thông báo cho Qatar trước về vụ tấn công; song một người phát ngôn Qatar nói thông tin đến “trong lúc đã có tiếng nổ.” Hamas cho biết ban lãnh đạo của họ sống sót nhưng sáu người, bao gồm một sĩ quan Qatar, đã thiệt mạng. Nhóm này nói rằng Mỹ “cùng chịu trách nhiệm.”
Emmanuel Macron, tổng thống trung dung của Pháp, đã bổ nhiệm Sébastien Lecornu làm thủ tướng mới — người thứ năm trong hai năm qua. Trước đó François Bayrou đã từ chức, một ngày sau khi thất bại trong cuộc bỏ phiếu tín nhiệm tại Hạ viện với tỷ lệ 364-194. Ông Lecornu được bổ nhiệm làm bộ trưởng quốc phòng vào năm 2022. Ông sẽ đối mặt với một quốc hội tương đối thù địch, vốn đang muốn tổ chức bầu cử lại.
Cục Thống kê Lao động Mỹ cho biết nền kinh tế đã tạo ra ít hơn 911.000 việc làm trong 12 tháng tính đến tháng 3 so với ước tính trước đó. Cơ quan này trước đây cho rằng các doanh nghiệp Mỹ đã tạo ra 1,8 triệu việc làm trong giai đoạn trên. Việc điều chỉnh giảm mạnh càng gây thêm áp lực buộc Cục Dự trữ Liên bang cắt giảm lãi suất khi họp vào tuần tới.
Những người biểu tình chống tham nhũng ở Kathmandu, thủ đô Nepal, đã tràn vào và phóng hỏa tòa nhà quốc hội. Bất ổn vẫn gia tăng dù thủ tướng KP Sharma Oli đã từ chức. Nỗ lực ngắn ngủi của chính phủ nhằm cấm 26 nền tảng mạng xã hội, bao gồm Facebook và YouTube, đã châm ngòi cho các cuộc biểu tình. Ít nhất 22 người đã thiệt mạng kể từ thứ Hai.
Một cuộc tấn công của Nga ở miền đông Ukraine đã giết ít nhất 24 người và làm bị thương 19 người khác. Quả bom rơi trúng một đám đông người cao tuổi đang nhận lương hưu. Ukrposhta, dịch vụ bưu chính của Ukraine, cho biết họ sẽ xem xét lại cách phân phát lương hưu và các dịch vụ khác cho các khu vực tiền tuyến. Tổng thống Ukraine, Volodymyr Zelensky, nói cuộc tấn công “man rợ tàn bạo” này phải khiến Mỹ và các đồng minh khác phẫn nộ.
Tòa án Tối cao Thái Lan tuyên bố cựu thủ tướng Thaksin Shinawatra phải thụ án một năm tù giam. Tòa cho rằng ông đã né tránh bản án tù trước đó bằng cách nhập viện không cần thiết. Đây là đòn giáng mới đối với gia tộc Shinawatra; Paetongtarn, con gái ông Thaksin, đã bị phế truất chức thủ tướng hồi tháng 8. Anutin Charnvirakul, một đại gia xây dựng theo đường lối dân túy, lên thay bà từ tuần trước.
Ethiopia khánh thành đập thủy điện lớn nhất châu Phi. Con đập trị giá 5 tỷ USD trên sông Nile Xanh bắt đầu chạy từ năm 2022, nhưng chỉ mới đạt công suất tối đa vào thứ Ba. Nó sẽ tạo ra gần 6.000 megawatt điện, gấp đôi sản lượng điện của cả nước trước dự án. Con đập đã gây căng thẳng với Ai Cập và Sudan về việc phân chia nguồn nước của nhánh sông Nile này.
Con số trong ngày: 95%, là tỷ lệ các tổ chức “không thu được lợi nhuận nào” từ các khoản đầu tư vào AI tạo sinh, theo các nhà nghiên cứu tại Viện Công nghệ Massachusetts.
TIÊU ĐIỂM
Lãnh đạo Trung Quốc và cơn đau đầu mang tên giảm phát
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình từng hỏi các cố vấn rằng, “Giảm phát thì có gì xấu?” theo tường thuật của Wall Street Journal. “Chẳng phải người ta thích khi mọi thứ rẻ hơn sao?” Giá cả ở Trung Quốc đã giảm hơn hai năm nay, theo một số thước đo. Các số liệu công bố hôm thứ Tư được dự báo sẽ cho thấy giá xuất xưởng lại giảm so với cùng kỳ năm ngoái, nối dài chuỗi 34 tháng liên tiếp giảm.
Các nhà lãnh đạo Trung Quốc dường như cuối cùng cũng đã kết luận rằng xu hướng giảm phát là không tốt. Trong những tháng gần đây họ đã cảnh báo về nguy cơ cạnh tranh “quá mức” và “nội cuộn,” vốn đẩy giá xuống dưới chi phí. Họ tăng cường giám sát giấy phép khai thác mỏ, khiển trách các hãng xe điện vì khuyến mãi quá sâu, và thúc giục các nền tảng giao đồ ăn đối xử tốt hơn với tài xế. Nhưng những nỗ lực kiềm chế nguồn cung khó có thể chiến thắng giảm phát nếu không có biện pháp mạnh hơn để kích cầu thông qua chi tiêu công. Giảm phát làm mọi thứ rẻ đi. Nhưng phương thuốc tài khóa cho giảm phát thường rất tốn kém.
Hành động mạo hiểm của Israel
Vẫn chưa rõ thiệt hại do không kích của Israel gây ra cho ban lãnh đạo Hamas ở Qatar hôm thứ Ba. Nhóm vũ trang tuyên bố lãnh đạo cấp cao của họ sống sót. Ngay cả khi điều đó đúng, các cuộc đàm phán ngừng bắn ở Gaza gần như chắc chắn đã chấm dứt, ít nhất tại Qatar, quốc gia có thể sẽ từ bỏ vai trò trung gian. Nếu đàm phán nối lại, họ có lẽ sẽ chuyển sang Ai Cập.
Qatar trước đây tin rằng Mỹ sẽ kiềm chế Israel không tấn công trên lãnh thổ của mình. Chính quyền Trump chỉ trích vụ tấn công, nhưng hoặc là không thể, hoặc không muốn ngăn chặn. Nó có thể củng cố vị thế trong nước của thủ tướng Israel, Binyamin Netanyahu, nhưng cũng sẽ làm gia tăng cuộc tranh luận gay gắt về chiến tranh Gaza, mà đa số người Israel muốn chấm dứt. Ông Netanyahu đã kháng cự những lời kêu gọi này theo yêu cầu của các đồng minh cực hữu, những người muốn tái chiếm Gaza và di dời dân cư. Với các nước khác trong khu vực, nỗi lo chiến tranh lan sang biên giới của mình sẽ càng gia tăng.
Trung Quốc và nỗ lực gây ảnh hưởng ở Thái Bình Dương
Các nhà lãnh đạo của 18 quốc đảo Thái Bình Dương, bao gồm Úc và New Zealand, sẽ tổ chức hội nghị thường niên tại Quần đảo Solomon vào thứ Tư. Trung Quốc không được mời, nhưng các nhà ngoại giao của nước này vẫn có kế hoạch hiện diện tại thủ đô Honiara của nước chủ nhà để công bố các gói viện trợ và thỏa thuận kinh doanh mới.
Trung Quốc đang tìm cách tiếp cận các cảng và sân bay khắp khu vực Thái Bình Dương. Một chỗ đứng lâu dài tại đây sẽ cho phép họ làm phức tạp kế hoạch của Mỹ và các đồng minh trong trường hợp xảy ra xung đột về Đài Loan. Để ngăn chặn nỗ lực của Trung Quốc, Mỹ và Úc đã ký các thỏa thuận trị giá hàng tỷ USD với các quốc đảo Thái Bình Dương với điều kiện không cho Trung Quốc thâm nhập. Thay vào đó, trong những năm gần đây Trung Quốc đã đi đường vòng bằng cách ký thỏa thuận triển khai cảnh sát tới ba quốc gia trong khu vực, bao gồm Quần đảo Solomon. Nếu các đặc phái viên của Trung Quốc cố gắng chen chân vào hội nghị hôm thứ Tư, họ sẽ có lực lượng hỗ trợ trong tay.
Bài phát biểu thường niên của chủ tịch châu Âu
Vào thứ Tư, chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen sẽ có bài phát biểu thường niên “Tình trạng Liên minh” trước các nghị sĩ châu Âu tại Strasbourg. Bài phát biểu này theo truyền thống đánh dấu kết thúc kỳ nghỉ hè dài của giới chính trị EU. Song đối với năm nay đó lại là vài tháng đáng quên, khi khối này đã chấp nhận một thỏa thuận thương mại tương đối bất công với Mỹ.
Bà von der Leyen sẽ cố gắng thuyết phục các nghị sĩ thông qua thỏa thuận, cũng như một hiệp định thương mại khác với khối Nam Mỹ Mercosur. Bà chắc chắn sẽ nói nhiều về sự ủng hộ lâu dài dành cho Ukraine, nhu cầu thúc đẩy đổi mới, tăng chi tiêu quốc phòng, và tiến hành một hiệp ước ngăn chặn di cư bất hợp pháp. Người đứng đầu EU đang chịu áp lực. Bà có thể phải đối mặt với hai cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm do các đối thủ cánh tả và cánh hữu thúc đẩy. Song nhìn chung thì họ không có đủ ủng hộ để lật đổ bà.
Nhiệm vụ đầu tiên của tân thủ tướng Pháp
Pháp đang chuẩn bị cho một ngày phong tỏa vào thứ Tư. Phong trào biểu tình với khẩu hiệu “Bloquons tout,” hay “Hãy chặn hết mọi thứ”, xuất phát từ mạng xã hội, cũng là nguồn gốc phát sinh của phong trào áo vàng (gilets jaunes) hồi năm 2018. Các công đoàn cứng rắn hơn nay đã gia nhập phong trào mới, cùng với đảng cực tả Nước Pháp Bất Khuất của Jean-Luc Mélenchon. Các công đoàn cũng đang tổ chức đình công vào ngày 18 tháng 9.
Phong trào còn rời rạc và các yêu sách chưa rõ ràng, ngoài lời kêu gọi tổng thống Emmanuel Macron từ chức. Hôm thứ Hai, các nhóm nhỏ đã ngồi lỳ và ăn mừng sau khi quốc hội lật đổ thủ tướng François Bayrou. Một số người hô vang “tạm biệt Bayrou.” Đến thứ Ba, ông Macron đã bổ nhiệm cựu bộ trưởng quốc phòng, Sébastien Lecornu, làm thủ tướng kế nhiệm. Bất ổn sẽ là lời nhắc nhở rằng ông thừa hưởng một đất nước bất mãn và thiếu ổn định.
