07/01/1789: Cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ đầu tiên

Print Friendly, PDF & Email

Nguồn: First U.S. presidential election, History.com

Biên dịch: Lê Hồng Loan | Biên tập: Lê Hồng Hiệp

Vào ngày này năm 1789, cuộc bầu cử tổng thống đầu tiên của Hoa Kỳ đã được tổ chức. Cử tri bỏ phiếu để chọn đại cử tri của bang; chỉ những người đàn ông da trắng sở hữu tài sản mới được phép bỏ phiếu. Đúng như dự đoán, George Washington đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử và tuyên thệ nhậm chức vào ngày 30 tháng 04 năm 1789.

Như được thực hiện vào năm 1789, Hoa Kỳ vẫn sử dụng hệ thống bầu cử Đại cử tri đoàn, được thành lập bởi Hiến pháp Hoa Kỳ. Hiến pháp Hoa Kỳ ngày nay trao cho tất cả công dân Mỹ trên 18 tuổi quyền bầu cử để chọn đại cử tri, đến lượt những người này lại bỏ phiếu bầu tổng thống. Tổng thống và phó tổng thống là những chức danh liên bang duy nhất được bầu bởi Đại cử tri đoàn thay vì bầu trực tiếp qua phổ thông đầu phiếu.

Ngày nay, các đảng chính trị thường đề cử danh sách đại cử tri của mình tại các hội nghị đảng cấp tiểu bang hoặc bằng một cuộc bỏ phiếu của ủy ban trung ương cấp tiểu bang của đảng đó, và thường những người trung thành với đảng sẽ được chọn cho vị trí này. Tuy nhiên, các thành viên của Quốc hội Hoa Kỳ không thể là đại cử tri. Mỗi tiểu bang được phép chọn số đại cử tri bằng với số thượng nghị sĩ và hạ nghị sĩ của tiếng bang đó trong Quốc hội. Quận Columbia (D.C.) có 3 đại cử tri. Trong năm bầu cử tổng thống, vào Ngày bầu cử (thứ Ba đầu tiên sau ngày thứ Hai đầu tiên của tháng 11), đảng giành được lượng phổ thông đầu phiếu cao nhất tại mỗi bang sẽ giành được toàn bộ số đại cử tri của bang đó, ngoại trừ tại Maine và Nebraska, nơi số đại cử tri được phân bổ theo tỷ lệ phiếu bầu giành được. Để giành được chức tổng thống, ứng cử viên cần đạt số lượng đa số là 270 phiếu đại cử tri trong tổng số 538 phiếu.

Vào ngày thứ Hai đầu tiên sau ngày thứ Tư thứ hai của tháng 12 trong năm bầu cử tổng thống, các đại cử tri của mỗi tiểu bang sẽ gặp nhau, thường là ở tòa nhà nghị viện bang của mình, và cùng lúc bỏ phiếu trên toàn quốc. Điều này chủ yếu mang tính nghi lễ bởi các đại cử tri gần như luôn bỏ phiếu cho đảng của mình nên cuộc bầu cử tổng thống về cơ bản đã được quyết định vào Ngày bầu cử. Mặc dù các đại cử tri không bị bắt buộc theo hiến pháp phải bỏ phiếu cho người thắng phổ thông đầu phiếu tại bang của họ, nhưng đó là điều được yêu cầu theo truyền thống và bắt buộc theo luật của 26 tiểu bang và Quận Columbia (ở một số bang, hành vi vi phạm quy tắc này sẽ bị phạt 1.000 đô la). Trong lịch sử, hơn 99 phần trăm tất cả các đại cử tri đã bỏ phiếu theo ý chí của cử tri phổ thông. Về mặt thủ tục, vào ngày 6 tháng 01, phiếu bầu sẽ được kiểm đếm trước Quốc hội và vào ngày 20 tháng 01, tổng thống mới sẽ tuyên thệ nhậm chức.

Các nhà phê bình đối với hệ thống Đại cử tri đoàn cho rằng hệ thống người–thắng-được-tất-cả này khiến một ứng viên có thể được bầu làm tổng thống ngay cả khi người đó nhận được ít số phiếu phổ thông hơn so với đối thủ. Điều này đã xảy ra trong các cuộc bầu cử năm 1876, 1888 và 2000. Tuy nhiên, những người ủng hộ cho rằng nếu hệ thống Đại cử tri đoàn bị loại bỏ, các bang đông dân như California và Texas có thể quyết định kết quả của mọi cuộc bầu cử và các vấn đề quan trọng đối với cử tri của các bang nhỏ hơn sẽ bị bỏ qua.