Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy
Người Mỹ bắt đầu đi bỏ phiếu để quyết định hàng trăm ghế ở Thượng viện và Hạ viện, với hầu hết kết quả sẽ được công bố vào tối thứ Ba. Cũng như năm 2020, Joe Biden và Donald Trump tiếp tục công kích lẫn nhau cho đến thời điểm cuối cùng. Ông Biden cảnh báo cử tri rằng một chiến thắng của đảng Cộng hòa (như được mong đợi) sẽ làm suy yếu các thể chế dân chủ của đất nước. Ở phía bên kia, ông Trump hứa đưa ra một thông báo lớn vào ngày 15 tháng 11, có lẽ là tuyên bố ra tranh cử trong năm 2024.
Một nhóm chuyên gia do Liên Hợp Quốc thành lập đã nói với các đại biểu dự COP27 là phải có quy định chặt chẽ hơn để ngăn các công ty thiếu trung thực về cam kết khí hậu của mình. Tổng thư ký LHQ António Guterres đã chỉ trích “sự gian dối” của các công ty nhiên liệu hóa thạch khi cam kết giảm lượng khí thải nhưng lại lợi dụng các lỗ hổng như “bù trừ carbon” (carbon offsetting) để tiếp tục đầu tư vào sản xuất dầu, than và khí đốt mới.
Sàn giao dịch tiền điện tử Binance sẽ mua FTX, một đối thủ cạnh tranh do tỷ phú Sam Bankman-Fried điều hành, sau khi công ty này gặp khó khăn tài chính và bị thiếu thanh khoản. Changpeng Zhao, giám đốc điều hành của Binance, tweet rằng FTX đã yêu cầu công ty của ông giúp đỡ đi qua giai đoạn khó khăn hiện tại. Trước đó vào thứ Ba đồng FTT của FTX đã giảm 30%; Bitcoin và Ethereum cũng giảm khi có tin FTX gặp rắc rối.
Những người biểu tình ủng hộ cựu thủ tướng Pakistan Imran Khan đã chặn đường ô tô quanh thủ đô Islamabad, dường như với nỗ lực lật đổ chính phủ. Hôm thứ Năm, ông Khan đã bị bắn vào chân trong một vụ ám sát hụt; ông cáo buộc thủ tướng Shehbaz Sharif và các quan chức dân sự lẫn quân sự âm mưu giết ông. Cảnh sát Pakistan đã mở cuộc điều tra về vụ tấn công.
Hôm thứ Ba, Cao ủy Nhân quyền LHQ đã yêu cầu trả tự do ngay lập tức cho Alaa Abd el-Fattah, một nhà hoạt động người Anh gốc Ai Cập đang bị bỏ tù. Ông Abd el-Fattah bắt đầu tuyệt thực từ tháng 4 và bắt đầu ngừng uống nước khi COP27 khai mạc vào Chủ nhật. Gia đình đã cầu xin thủ tướng Anh Rishi Sunak tìm hiểu xem ông Abd el-Fattah còn sống hay không.
Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Jake Sullivan xác nhận rằng các kênh liên lạc với Nga vẫn mở. Có thông tin cho thấy ông đã hội đàm với Nikolai Patrushev, người đồng cấp Nga, về vấn đề leo thang hạt nhân ở Ukraine. Mykhailo Podalyak, cố vấn của tổng thống Ukraine, đã bác bỏ tin đồn Ukraine được Mỹ yêu cầu mở đàm phán với Nga, đồng thời khẳng định đàm phán chỉ có thể bắt đầu một khi Nga rút khỏi lãnh thổ Ukraine.
Nvidia, công ty bán dẫn giá trị nhất của Mỹ, bắt đầu bán một dòng chip xử lý đồ họa thay thế ở Trung Quốc có thể đáp ứng được quy định mới của chính quyền Biden. Trước đó chính phủ Mỹ đã cấm bán chip công nghệ mới nhất cho Trung Quốc để làm chậm tiến trình phát triển quân sự của đối thủ. Chip A800 mới của Nvidia kém hiệu quả hơn so với người tiền nhiệm A100 trong việc huấn luyện mô hình trí tuệ nhân tạo lớn.
TIÊU ĐIỂM
Phe Cộng hòa có lợi thế trong bầu cử giữa kỳ ở Mỹ
Màu đỏ nguyệt thực của bầu trời sáng nay ở Mỹ dường như là dấu hiệu tốt lành cho đảng Cộng hòa, những người nhiều khả năng sẽ thắng Hạ viện và có thể chiếm được Thượng viện. “Tôi rất lo lắng,” một đảng viên Dân chủ bỏ phiếu ở Brooklyn thú nhận. “Tôi nghĩ đây sẽ là một thất bại.”
Mô hình thống kê của The Economist cho thấy đảng Cộng hòa nhiều khả năng sẽ thắng nhẹ. Song họ cũng chỉ cần thắng một trong hai viện Quốc hội là có thể chặn đứng chương trình nghị sự lập pháp của tổng thống Joe Biden.
Đây là kết quả bình thường cho một cuộc bầu cử giữa kỳ, nơi cử tri thường trừng phạt đảng nắm Nhà Trắng. Song cuộc bầu cử này tiềm ẩn nhiều rủi ro sâu sắc cho tiến trình dân chủ ở Mỹ. Hơn 180 ứng viên Cộng hòa – cho Hạ viện và Thượng viện cũng như các vị trí quản lý cấp bang – không tin Donald Trump đã thua trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2020. Và họ có cơ hội chiến thắng khá cao.
Ấn Độ có chánh án tòa tối cao mới
Vào thứ Tư, Dhananjaya Y. Chandrachud sẽ được bổ nhiệm làm chánh án thứ 50 của Tòa án Tối cao Ấn Độ. Là một trong những thẩm phán có khuynh hướng tự do của tòa, ông Chandrachud đóng vai trò quan trọng trong các phán quyết tự do nhất của tòa trong những năm gần đây, bao gồm phán quyết coi quyền riêng tư như một quyền cơ bản và phán quyết phi hình sự hóa đồng tính luyến ái.
Giờ đây trên vị thế chánh án, ông Chandrachud sẽ toàn quyền quyết định khi nào các vụ án được xét xử và ai trong số 28 thẩm phán của tòa được cầm cân nảy mực. Với gần 70.000 vụ kiện đang chờ giải quyết trong chỉ hai năm trước khi ông phải nghỉ hưu ở tuổi 65, ông có rất nhiều việc phải làm. Nhưng thách thức lớn hơn của ông là đối phó với chính phủ ngày càng lộng quyền của Ấn Độ.
Nhiều người dân Ấn Độ kỳ vọng ông Chandrachud có thể biến tòa án thành đối trọng hiệu quả hơn với sự thái quá của chủ nghĩa dân tộc-Hindu trong Đảng Bharatiya Janata cầm quyền của thủ tướng Narendra Modi. Câu trả lời sẽ sớm có. Các vụ kiện sắp tới bao gồm tình trạng của Kashmir và luật quốc tịch mà nhiều người cho rằng phân biệt đối xử người Hồi giáo.
Các khó khăn kinh tế từ bên trong lẫn bên ngoài của Trung Quốc
Thị trường tài chính đang đồn đoán về thời điểm chính phủ Trung Quốc có thể nới lỏng chính sách zero-covid. Trong đó một bài đăng mạng xã hội đề cập các tin đồn đã được mệnh danh là “dòng tweet nghìn tỷ đô” sau khi nó khiến giá cổ phiếu Trung Quốc tăng mạnh.
Nhưng dù thế nào, nền kinh tế Trung Quốc vẫn đang chịu đựng zero-covid. Dữ liệu chính thức được công bố vào ngày 15 tháng 11 có thể sẽ cho thấy doanh số bán lẻ danh nghĩa giảm trong tháng 10 so với một năm trước đó. Tăng trưởng sản xuất công nghiệp có lẽ cũng chậm đi. Và các số liệu công bố vào thứ Tư có khả năng cho thấy lạm phát giá tiêu dùng đã giảm.
Bên cạnh đó là việc nhu cầu bên ngoài đối với hàng hóa Trung Quốc chững lại. Xuất khẩu trong tháng trước giảm nếu tính theo đồng đô la. Do đó, cho dù Trung Quốc có nới lỏng chính sách zero-covid, họ cũng sẽ chỉ tìm thấy một nền kinh tế toàn cầu ảm đạm.
Chiến lược quốc phòng mới của Pháp
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron sẽ được đưa từ trực thăng xuống tàu ngầm tấn công gần cảng Toulon vào thứ Tư, ngay sau khi ông công bố đánh giá chiến lược quốc gia. Bản đánh giá, được soạn thảo sau cuộc xâm lược Ukraine của Nga, sẽ nhấn mạnh tính liên tục trong cách tiếp cận quốc phòng của Pháp, bao gồm cả tham vọng tăng cường “quyền tự chủ chiến lược của châu Âu” như một sự bổ sung cho NATO, và với tầm nhìn trở thành “một cường quốc [đóng vai trò] cân bằng.”
Nhưng bài phát biểu cũng sẽ có một số điểm mới. Ông Macron sẽ thông báo chính thức kết thúc Chiến dịch Barkhane, một nỗ lực chống khủng bố của Pháp ở Sahel, bắc Phi. Ông sẽ thêm “ảnh hưởng” vào danh sách các chức năng chiến lược quốc gia của đất nước, với mục đích chống thông tin sai lệch và khẳng định lợi ích của Pháp. Ngân sách hàng năm cho các lực lượng vũ trang Pháp vào năm 2023 sẽ tăng 7,4% lên 43,9 tỷ euro (44,2 tỷ USD). Và ông Macron sẽ nhấn mạnh sự cần thiết phải tăng cường “sự bền bỉ” của quốc gia — từ lực lượng vũ trang mạnh mẽ cho đến sự sẵn sàng công nghiệp — để đối mặt với nguy cơ tiếp tục xảy ra chiến tranh cường độ cao ở châu Âu.
