Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Xi Jinping prioritizes ‘regime security’ over fighting economic turmoil,” Nikkei Asia, 06/03/2025
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Khi kỳ họp thường niên của Quốc hội Trung Quốc khai mạc, Tập đang hướng đến việc kéo dài thời gian nắm quyền sau năm 2027.
Khi kỳ họp thường niên của Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc, tức Quốc hội Trung Quốc, khai mạc tại Bắc Kinh vào thứ Tư ngày 05/03/2025, mọi sự chú ý đều đổ dồn vào các chính sách tiềm năng để giải quyết tình trạng kinh tế suy yếu.
Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo quốc gia hiểu rõ rằng cơn đau đang hành hạ nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới khó có thể sớm được chữa lành, đặc biệt là khi “an ninh chế độ” dường như là ưu tiên hàng đầu của chính phủ.
Việc đảm bảo rằng Tổng Bí thư Đảng Cộng sản và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình sẽ kéo dài thời gian lãnh đạo của mình sau đại hội đảng toàn quốc tiếp theo vào năm 2027 cũng đồng nghĩa rằng những khó khăn kinh tế sẽ không phải là trọng tâm.
Thật vậy, thay vì kinh tế, an ninh chế độ mới là vấn đề được ưu tiên hàng đầu trong phiên họp nghiên cứu của Bộ Chính trị đầy quyền lực của Đảng Cộng sản vào ngày 28/02, ngay trước thềm kỳ họp quốc hội thường niên.
Bộ Chính trị Trung Quốc, hiện có 24 thành viên, tổ chức các phiên họp và họp nghiên cứu hàng tháng. Các phiên họp nghiên cứu gần đây đã được quan tâm nhiều hơn, đặc biệt là sau khi Quốc hội, vốn được xem là cơ quan phê duyệt, mang nặng tính hình thức hơn kể từ khi bỏ họp báo của thủ tướng vào năm ngoái.
Việc Thủ tướng Trung Quốc gặp gỡ giới truyền thông vào cuối kỳ họp Quốc hội là một truyền thống đã kéo dài hàng thập kỷ, mang đến cơ hội hiếm hoi để các nhà báo đặt câu hỏi cho một trong những lãnh đạo quốc gia. Đối với nhiều người, sự kết thúc truyền thống này tượng trưng cho sự suy giảm tính cởi mở của Trung Quốc.
Trong khi đó, nền kinh tế Trung Quốc vẫn đang ở trong tình trạng trì trệ vì những sai lầm nghiêm trọng về chính sách trong hơn một thập kỷ qua và cuộc khủng hoảng bất động sản đang âm thầm phủ bóng đen lên cuộc sống của nhiều người.
Vì không có giải pháp hiệu quả nào trong tương lai gần, chính quyền Tập không còn lựa chọn nào khác ngoài việc tạm thời áp dụng thái độ chờ đợi và quan sát, sau khi triển khai một số biện pháp chính sách để tránh xảy ra hậu quả tồi tệ nhất khi nền kinh tế suy yếu.
Các biện pháp đó bao gồm hỗ trợ tình hình tài chính đang xấu đi của chính quyền địa phương, vốn đang phải vật lộn với tình trạng thiếu hụt doanh thu nghiêm trọng do sự suy thoái kéo dài của thị trường bất động sản.
Các chính quyền địa phương Trung Quốc đã bán cho các nhà phát triển bất động sản quyền sử dụng đất nhà nước với giá cao. Nhưng doanh thu từ những cuộc mua bán kiểu này đã giảm 16% vào năm 2024 so với một năm trước đó.
Việc phục hồi nền kinh tế đang suy yếu của Trung Quốc dự kiến sẽ cần nhiều thời gian.
Trong các buổi họp sau những cánh cửa đóng kín, các nhà lãnh đạo doanh nghiệp tư nhân ở Trung Quốc thường thì thầm với nhau về việc phải mất bao lâu để chữa lành tình trạng kinh tế suy thoái sâu sắc của đất nước. Trao đổi về chủ đề này ở nơi công cộng là điều cấm kỵ.
Một số người cho rằng sẽ mất ít nhất một hoặc hai năm, trong khi những người khác cho rằng sẽ cần 5 năm hoặc hơn, thậm chí là hơn 10 năm, viện dẫn những gì Nhật Bản đã trải qua sau khi nền kinh tế bong bóng bất động sản của nước này vỡ tung vào những năm 1990.
Trong báo cáo công tác của chính phủ tại kỳ họp thường niên của Quốc hội vào thứ Tư, Thủ tướng Lý Cường đã công bố mục tiêu tăng trưởng kinh tế “khoảng 5%” cho năm 2025, không thay đổi so với năm trước.
Tuy nhiên, mục tiêu tăng trưởng này không quá đáng kể, xét đến đánh giá ảm đạm của các nhà lãnh đạo doanh nghiệp tư nhân về nền kinh tế và sự nghi ngờ sâu rộng đối với số liệu tăng trưởng chính thức gần đây, ngay cả trong số các chuyên gia kinh tế và nhà phân tích nổi tiếng tại Trung Quốc.
Những người chỉ trích cho rằng số liệu tăng trưởng chính thức của Trung Quốc không đáng tin cậy, rằng chúng đã bị thổi phồng ít nhất vài phần trăm để khiến nền kinh tế có vẻ mạnh hơn.
Dù chính quyền Trung Quốc đang nỗ lực xóa các bài đăng bất lợi liên quan đến vấn đề này khỏi mạng internet, nhưng nhiều dân thường vẫn không tin rằng số liệu tăng trưởng chính thức là đúng sự thật.
Phát biểu tại phiên họp nghiên cứu ngày 28/02, Tập đã thể hiện một cảm giác khủng hoảng mạnh mẽ và đã có bài phát biểu khích lệ các thành viên Bộ Chính trị. Ông nhấn mạnh sự cần thiết phải dành ưu tiên hàng đầu cho việc bảo vệ “an ninh chính trị quốc gia” và “an ninh chế độ quốc gia.”
Lần này, Tập đã thêm từ “quốc gia” vào các thuật ngữ quen thuộc là “an ninh chính trị” và “an ninh chế độ” – một động thái phản ánh tình hình quốc tế khắc nghiệt xung quanh Trung Quốc.
Hôm thứ Hai 03/03/2025, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký một sắc lệnh hành pháp áp đặt mức thuế bổ sung 10% lên tất cả hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc. Mức thuế mới này, có hiệu lực vào thứ Ba, được áp dụng sau mức thuế 10% bắt đầu từ ngày 04/02.
Để đáp trả, hôm thứ Ba, Trung Quốc quyết định áp thuế trả đũa lên tới 15% đối với các sản phẩm nông nghiệp quan trọng của Mỹ – như lúa mì, ngô, đậu nành, và thịt bò – kể từ ngày 10/03.
Nếu căng thẳng thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới tiếp tục leo thang, Trung Quốc có thể sẽ mất nhiều thời gian hơn để thoát khỏi tình trạng suy thoái kinh tế kéo dài.
Phiên họp nghiên cứu của Bộ Chính trị ngày 28/02, do Tập chủ trì, đã được đưa tin trên trang nhất của tờ Nhân dân Nhật báo, cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Trung Quốc, như tin tức đáng chú ý nhất của ngày 02/03.
Bộ An ninh Quốc gia, cơ quan chuyên trách về luật pháp liên quan đến an ninh quốc gia, cũng đã đăng tải bình luận về phiên họp này trên tài khoản mạng xã hội chính thức của mình vào thứ Ba.
Nhưng các thuật ngữ “an ninh chính trị quốc gia” và “an ninh chế độ quốc gia” thực sự có nghĩa là gì?
An ninh chính trị quốc gia là việc thực hiện ổn định chính trị bằng cách ngăn chặn sự chia rẽ về mặt chính trị bên trong nhà nước do Đảng Cộng sản lãnh đạo và ngăn chặn các ý thức hệ khác với ý thức hệ của đảng cầm quyền xâm nhập vào đất nước.
Thuật ngữ an ninh chế độ quốc gia mang tính cụ thể hơn. Nó có nghĩa là thực hiện mọi biện pháp để ngăn chặn chế độ cộng sản mà Tập đang lãnh đạo bị lật đổ, không chỉ bởi các thế lực thù địch bên trong, mà còn bởi các biến động chính trị do sự can thiệp từ bên ngoài.
Những quan điểm như vậy được tóm tắt trong “khái niệm an ninh quốc gia toàn diện” mà chính quyền Tập đã ủng hộ kể từ năm 2014, khi ông đảm nhiệm nhiệm kỳ đầu tiên với tư cách là lãnh đạo tối cao của Trung Quốc.
Tập đã sử dụng khái niệm an ninh quốc gia toàn diện một cách triệt để như một bước đệm để thâu tóm quyền lực về dài hạn. Nó cũng là một công cụ hiệu quả để cảnh báo các lực lượng chống đối trong nội bộ đảng và giúp ông tập trung quyền lực vào tay mình.
Tuy nhiên, lần đầu tiên trong 5 năm, khái niệm an ninh quốc gia toàn diện đã trở thành chủ đề chính tại phiên họp nghiên cứu của Bộ Chính trị. Chuyện gì đang xảy ra đằng sau hậu trường?
Chìa khóa để trả lời câu hỏi đó nằm ở cụm từ “Trung Quốc hòa bình,” vốn được ủng hộ tại phiên họp nghiên cứu gần đây nhất. Nói một cách đơn giản, nó có nghĩa là một xã hội Trung Quốc an toàn và an ninh được duy trì bằng cách tăng cường đáng kể các biện pháp an ninh.
Vấn đề này không phải là không liên quan đến người dân Nhật Bản, bởi vì trong năm 2024 vừa qua, đã xảy ra hàng loạt vụ tấn công kinh hoàng nhắm vào người Nhật cũng như người dân nhiều nước khác ở khắp Trung Quốc.
Những vụ việc đó bao gồm vụ một bé trai Nhật Bản 10 tuổi bị một người đàn ông khoảng 40 tuổi dùng dao đâm tử vong vào tháng 9 năm ngoái tại Thâm Quyến, tỉnh Quảng Đông. Kẻ tấn công đã bị kết án tử hình vào tháng 1 năm nay.
Thảm kịch ở Thâm Quyến xảy ra ngay sau một vụ tấn công tương tự ở Tô Châu, tỉnh Giang Tô vào tháng 06/2024, trong đó một bà mẹ người Nhật và đứa con của mình đã bị thương khi họ bị một người đàn ông dùng dao tấn công tại trạm xe buýt của một trường học Nhật Bản. Hồ Hữu Bình, một nữ nhân viên xe buýt trường học 54 tuổi, đã bị đâm chết trong lúc cố gắng ngăn cản người đàn ông. Kẻ tấn công ở độ tuổi 50 cũng đã bị kết án tử hình vào tháng 1.
Trong một diễn biến khác, một nhân viên người Nhật Bản của công ty dược phẩm Astellas Pharma có trụ sở tại Tokyo đã bất ngờ bị bắt giữ tại Trung Quốc vào tháng 3/2023 và sau đó bị truy tố về tội gián điệp vào tháng 08/2024.
Phiên tòa đầu tiên xét xử nam nhân viên này đã được tổ chức tại một tòa án ở Bắc Kinh vào tháng 11, nhưng chi tiết về các cáo buộc đối với ông vẫn chưa rõ ràng. Theo luật chống gián điệp đã sửa đổi của Trung Quốc, định nghĩa về gián điệp có thể được diễn giải rất rộng.
Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba đã kêu gọi trả tự do sớm cho những công dân Nhật Bản bị giam giữ, bao gồm cả nhân viên của Astellas, khi ông hội đàm với Tập tại thủ đô Lima của Peru vào tháng 11. Nhưng đã không có tiến triển nào kể từ đó đến nay.
Dựa trên khái niệm an ninh quốc gia toàn diện, chính quyền Tập đã siết chặt kiểm soát nền kinh tế và hoạt động kinh doanh bằng nhiều cách khác nhau. Điều này cũng dẫn đến tình trạng tháo vốn nước ngoài.
Tuy nhiên, chính quyền Tập không còn lựa chọn nào khác ngoài việc tiếp tục xem an ninh chế độ là ưu tiên hàng đầu, với mục tiêu duy trì quyền lực lâu dài của ông sau Đại hội Đảng lần thứ 21 vào năm 2027.
Katsuji Nakazawa là nhà báo và biên tập viên cấp cao của Nikkei, hiện sinh sống tại Tokyo. Ông đã dành bảy năm làm phóng viên thường trú ở Trung Quốc và sau đó trở thành trưởng văn phòng Trung Quốc. Ông đã nhận Giải Nhà báo Quốc tế Vaughn-Ueda năm 2014.
