Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Xi Jinping reaches out to his fellow ‘red aristocrats’” Nikkei Asia, 19/06/2025.
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Một thái tử đảng đã lãnh đạo bộ ba tướng lĩnh hàng đầu ủng hộ nhà lãnh đạo tối cao.
Tuần trước, Tập Cận Bình đã tham dự một sự kiện lớn cùng với nhiều “quý tộc đỏ,” những người đã chống đỡ cho chính quyền của ông. Đối với nhà lãnh đạo tối cao, người đã tập trung hầu hết quyền lực chính trị của Trung Quốc vào tay mình, đây là cơ hội để kêu gọi sự đoàn kết và ủng hộ.
Hay phải chăng ông đang cầu xin sự giúp đỡ?
Trong bài phát biểu, Tập không chỉ thúc giục mọi người tiếp tục ủng hộ mình, mà dường như còn nói rằng: tôi sẽ bảo vệ lợi ích cốt lõi của các vị đến cùng bằng mọi giá, để đổi lấy sự ủng hộ của các vị.
Quý tộc đỏ có thể được hiểu là những người có dòng dõi “quý tộc chính trị” của Trung Quốc. Các thành viên của nhóm này bao gồm các “thái tử đảng” và “thế hệ đỏ thứ hai.” Thái tử đảng là con của các quan chức cấp cao của Đảng Cộng sản Trung Quốc, trong khi thế hệ đỏ thứ hai là một nhóm nhỏ hơn, gồm con của các nhà lãnh đạo đảng thời cách mạng.
Vào thứ Sáu ngày 13/06, hai ngày trước sinh nhật thứ 72 của mình, Tập đã tham dự một hội nghị chuyên đề lớn tại Đại Lễ Đường Nhân Dân ở Bắc Kinh, để kỷ niệm 120 năm ngày sinh của Trần Vân, một nhân vật bảo thủ rất có ảnh hưởng đã qua đời vào năm 1995.
Trong bài phát biểu của mình, Tập kêu gọi các đảng viên “duy trì quyết tâm chính trị trong một môi trường phức tạp với đầy biến động và thay đổi.”
Ông có lẽ đang ám chỉ đến cuộc đối đầu của Trung Quốc với nước Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump và những khó khăn kinh tế trong nước. Nhưng cũng có thể hiểu những lời của ông như một sự ám chỉ đến tình hình chính trị phức tạp đang kìm kẹp đảng và được thể hiện dưới hình thức các cuộc thanh trừng trong Quân Giải phóng Nhân dân hùng mạnh.
Hiện tại, Tập đang đồng thời giữ chức Tổng Bí thư Đảng, Chủ tịch nước, và Chủ tịch Quân ủy Trung ương.
Về phần mình, Trần Vân từng giữ chức Phó Thủ tướng và nhiều vị trí quan trọng khác. Hồi thập niên 1980, ông được xem là nhân vật quyền lực thứ hai, chỉ sau nhà lãnh đạo tối cao Đặng Tiểu Bình.
Trần và Đặng là đối thủ lâu năm của nhau. Họ từng đấu đá sau hậu trường về cách tiến hành chính sách “cải cách và mở cửa” của Đặng. Chính cuộc đấu đá này đã dẫn đến việc nhiều người ủng hộ cải cách bị thanh trừng vào những năm 1980.
Trần Vân cũng có liên quan mật thiết với cuộc đàn áp đẫm máu ở Quảng trường Thiên An Môn năm 1989.
Tại hội nghị chuyên đề tuần trước, Tập và sáu thành viên khác của Ban Thường vụ Bộ Chính trị đã ngồi ở hàng ghế đầu. Và ngồi cùng hàng với họ là tướng Trương Hựu Hiệp cùng năm thành viên khác của Bộ Chính trị lớn hơn, nhưng ít quyền lực hơn.
Trương Hựu Hiệp, 74 tuổi, là vị tướng cấp cao nhất của Quân Giải phóng Nhân dân, hiện đang giữ chức Phó Chủ tịch Quân ủy Trung ương. Giống như Tập, Trương là thành viên “thế hệ đỏ thứ hai.” Cha ông, Trương Tông Tốn, là một nhân vật có ảnh hưởng lớn trong Quân Giải phóng Nhân dân và là một trong những “vị tướng khai quốc công thần” của Trung Quốc.
Trương Tông Tốn và cựu Phó Thủ tướng Tập Trọng Huân, cha của Tập Cận Bình, là đồng minh. Khi còn trẻ, họ là đồng chí chiến đấu cùng thuộc Cục Tây Bắc của Trung ương Đảng.
Nhiều thành viên thế hệ đỏ thứ hai, thế hệ đỏ thứ ba, và các thái tử đảng cũng tham dự hội nghị chuyên đề lần này. Hai cái tên nổi bật là sĩ quan quân đội cấp cao Mao Tân Vũ và vị tướng đã nghỉ hưu Lưu Nguyên.
Mao Tân Vũ là cháu trai của Mao Trạch Đông, trong khi Lưu Nguyên là con trai của cựu Chủ tịch Trung Quốc Lưu Thiếu Kỳ, người đã bị giam giữ trong thời kỳ Cách mạng Văn hóa và qua đời một cách bi thảm.
Lưu Nguyên có quan hệ khá thân thiện với Tập Cận Bình. Trước khi nghỉ hưu, ông đã giúp thúc đẩy giai đoạn đầu của chiến dịch chống tham nhũng mang dấu ấn đặc trưng của Tập trong quân đội.
Trong số các quý tộc đỏ khác có mặt tại hội nghị còn có Đặng Dung, Hồ Đức Bình, và Lý Tiểu Lâm
Đặng Dung là con gái của Đặng Tiểu Bình. Hồ Đức Bình là con trai của cựu Tổng Bí thư đảng Hồ Diệu Bang. Lý Tiểu Lâm là con gái của cựu Chủ tịch Trung Quốc Lý Tiên Niệm; bà cũng từng giữ chức Hội trưởng Hội Hữu nghị Đối ngoại Nhân dân Trung Quốc.
Sự kiện cũng có sự tham dự của em trai cựu ủy viên Bộ Chính trị Bạc Hy Lai, người đang thụ án chung thân vì tội tham nhũng.
Cháu gái của Trần Vân cũng xuất hiện. Bạc Qua Qua, con trai của Bạc Hy Lai, từng có quan hệ với cô này.
Trần Nguyên, con trai của Trần Vân, là một trong những người tham dự chính của hội nghị chuyên đề.
Trần Nguyên, nay đã 80 tuổi, từng là một viên chức cấp cao của Ngân hàng Phát triển Trung Quốc (CDB), một tổ chức quan trọng trực thuộc sự kiểm soát của Quốc vụ viện, tức chính phủ Trung Quốc. CDB phụ trách tài chính dựa trên chính sách.
Chính quyền Tập từng dám có lập trường cứng rắn chống lại quyền lợi của một số thành viên thế hệ đỏ thứ hai, bao gồm Trần Nguyên và Bạc Hy Lai.
Năm 2016, chính quyền Tập đột ngột phá hủy một bài phường, loại cổng chào khổng lồ được trang trí theo phong cách Trung Hoa lộng lẫy, nằm ngay trước tòa nhà CDB ở Bắc Kinh. Nó đã được xây dựng khi Trần Nguyên phụ trách ngân hàng.
Với đà thắng lợi từ chiến dịch chống tham nhũng, chính quyền Tập không thể dung thứ cho việc đặt một biểu tượng cho lợi ích cá nhân của Trần Nguyên ngay trên tuyến đường chính đông-tây chạy qua trung tâm thủ đô Trung Quốc.
Vào thời điểm đó, các phương tiện truyền thông Trung Quốc đã đưa ra những lý do chính đáng cho việc phá dỡ, chẳng hạn như cánh cổng “không phù hợp với bản chất của cộng đồng và cũng không tương xứng với tòa nhà hiện đại của ngân hàng.”
Nhưng động cơ chính trị vẫn rất rõ ràng.
Một sự cố tương tự cũng xảy ra ở Đại Liên, một thành phố cảng ở tỉnh Liêu Ninh, đông bắc Trung Quốc, vào năm 2016.
Một hoa biểu (trụ đá hoa) có hình rồng cuộn tròn được đặt ở Công viên Tinh Hải của Đại Liên đã bị kéo đổ đột ngột. Trụ đá trang trí khổng lồ này đã được Bạc Hy Lai xây dựng trong thời gian ông ở thành phố này.
Hoa biểu từng là biểu tượng của các hoàng đế Trung Hoa, và bài phương cũng có liên quan mật thiết đến quyền lực của các hoàng đế. Đây là lý do tại sao chính quyền Tập phá hủy cổng chào và trụ đá, vì họ xem chúng là biểu tượng cho tham vọng của Trần Nguyên và Bạc Hy Lai, thể hiện quyền lực to lớn cũng như mong muốn trở thành “hoàng đế” của hai người này.
Còn một lý do khác khiến Tập mạnh tay trừng phạt Trần và Bạc: Họ, cùng một số thành viên thế hệ đỏ thứ hai khác, là những đối thủ tiềm năng của ông.
Tập Cận Bình là nhà lãnh đạo tối cao thứ năm của Trung Quốc, sau Mao Trạch Đông, Đặng Tiểu Bình, Giang Trạch Dân, và Hồ Cẩm Đào.
Trước khi Tập lên nắm quyền hơn một thập kỷ trước, ông đã phải giành chiến thắng trong cuộc chiến ngầm khốc liệt với những thành viên thế hệ đỏ thứ hai khác, một cuộc chiến mà trong đó ông bị cho là yếu thế.
Tập bắt đầu sử dụng “cây gậy lớn” chống lại một số thành viên thế hệ đỏ thứ hai vào khoảng năm 2016, với mong muốn thể hiện sức mạnh mà ông đã tích lũy được trong khoảng ba năm trước đó. Dưới sức ép này, nhiều thành viên thế hệ đỏ thứ hai không còn lựa chọn nào khác ngoài việc khuất phục và tuyên thệ trung thành với người từng một thời bị xem là “ngựa ô.”
Trong lúc phô trương sức mạnh, Tập cũng dần loại bỏ những thành viên thế hệ đỏ thứ hai hay chỉ trích ông khỏi các vị trí chủ chốt trong chính quyền. Và vào năm 2018, ông đã thúc đẩy việc sửa đổi hiến pháp để bãi bỏ giới hạn hai nhiệm kỳ năm năm áp dụng cho các chủ tịch Trung Quốc.
Sang thứ Bảy, một ngày sau hội nghị chuyên đề, một bài viết kèm theo một bức ảnh cũ của gia đình Tập đã được đăng trên trang web của Đài truyền hình Trung ương Trung Quốc do nhà nước điều hành. Bài viết nằm trong mục có tên “Lãnh tụ của nhân dân Tập Cận Bình.”
Bức ảnh gia đình cho thấy Tập Cận Bình, có lẽ khoảng 5 tuổi, đứng cùng với cha của ông, Tập Trọng Huân, và cậu em trai kém 3 tuổi, Tập Viễn Bình. Em trai ông cũng có mặt trong hội nghị chuyên đề.
Bức ảnh gia đình được chụp vào năm 1958, cùng năm bắt đầu Đại nhảy vọt. Chiến dịch 1958-1962 này, do Mao Trạch Đông lãnh đạo, đã thất bại nặng nề và khiến một số lượng lớn người Trung Quốc phải chết đói.
Bức ảnh được đăng tải trên trang web của CCTV nhằm nhấn mạnh xuất thân “gia đình đỏ” điển hình của Tập.
Câu hỏi đặt ra bây giờ là liệu làn sóng thanh trừng gần đây trong Quân Giải phóng Nhân dân, đặc biệt nhắm vào các thành viên trong phe Tập, có dẫn đến sự thay đổi đáng kể về mặt cấu trúc trong nền chính trị Trung Quốc hay không.
Các sĩ quan quân đội cấp cao thuộc phe Tập đã lần lượt bị thanh trừng. Miêu Hoa, cựu Chủ nhiệm Bộ Công tác Chính trị Quân ủy Trung ương, đã bị xóa tên khỏi danh sách chính thức của các thành viên Quân ủy Trung ương vào cuối tháng 5. Hà Vệ Đông, một trong hai phó chủ tịch Quân ủy Trung ương, thậm chí còn không thể gửi vòng hoa mang tên mình đến tang lễ của cấp trên cũ vào đầu tháng 6, qua đó cho thấy rằng ông đã bị hạ bệ.
Quan hệ của Tập với giới quý tộc đỏ chính là chìa khóa cho sự ổn định của chính quyền của ông. Vì vậy, có thể hiểu được lý do Tập kêu gọi sự đoàn kết và ủng hộ tại hội nghị chuyên đề lần này. Ông không thể tiếp tục làm suy yếu lợi ích cơ bản của những “quý tộc” này thêm nữa.
Các quý tộc đỏ cùng thế hệ với Tập gần như đã biến mất hoàn toàn khỏi các vị trí chủ chốt trong chính quyền của ông. Phó chủ tịch Quân ủy Trung ương kiêm ủy viên Bộ Chính trị Trương Hựu Hiệp là ngoại lệ duy nhất.
Sau khi Hà Vệ Đông bị bãi nhiệm, số lượng thành viên Quân ủy Trung ương trên thực tế đã giảm xuống còn bốn người, gồm Tập và ba sĩ quan quân đội do Trương đứng đầu.
Tập không còn lựa chọn nào khác ngoài việc dựa vào Trương trong các hoạt động quân sự trên thực địa để duy trì tinh thần.
Đúng là nhà lãnh đạo tối cao đã nắm trong tay quyền lực chính trị rất lớn, nhưng ông không thể mong đợi chính quyền của mình ổn định nếu không có sự ủng hộ của những quý tộc đỏ khác.
Katsuji Nakazawa là nhà báo và biên tập viên cấp cao của Nikkei, hiện sinh sống tại Tokyo. Ông đã dành bảy năm làm phóng viên thường trú ở Trung Quốc và sau đó trở thành trưởng văn phòng Trung Quốc. Ông đã nhận Giải Nhà báo Quốc tế Vaughn-Ueda năm 2014.
