Nguồn: James Palmer, “A New Chapter in the U.S.-China Chip Trade”, Foreign Policy, 12/08/2025
Biên dịch: Tạ Kiều Trang
Nvidia và AMD cho ta thấy cách mà những thương vụ ở Mỹ được hoàn tất dưới thời Tổng thống Trump.
Tiêu điểm tuần này: Các nhà sản xuất chip của Mỹ đạt được thỏa thuận mới về xuất khẩu sang Trung Quốc; Một nhà ngoại giao cấp cao Trung Quốc bị tạm giữ để thẩm vấn; Tàu Trung Quốc va chạm ở Biển Đông.
Washington đạt được thoả thuận với các nhà sản xuất chip
Trong những tuần gần đây, một cuộc tranh luận gay gắt đã diễn ra trong giới hoạch định chính sách Mỹ về việc xuất khẩu chip H20 của Nvidia sang Trung Quốc. H20 được thiết kế để tránh lệnh hạn chế xuất khẩu của Mỹ. Kể từ khi gia nhập thị trường vào năm ngoái, H20 trở nên rất được ưa chuộng bởi các công ty Trung Quốc vốn đang khao khát thêm sức mạnh điện toán trong cuộc đua trí tuệ nhân tạo ngày càng khốc liệt.
Ông lớn ngành chip AMD đang cố gắng bán mẫu chip tương tự mang tên MI308, và đã cùng Nvidia tiến hành một chiến dịch vận động hành lang mạnh mẽ nhằm nới lỏng hạn chế của Mỹ đối với việc xuất khẩu chip.
Một số chuyên gia lập luận rằng, H20 và các mẫu chip tương tự đi ngược lại tinh thần của các quy định và là một kẽ hở cần được bịt kín. Các chuyên gia khác lại cho rằng, lệnh hạn chế sẽ gây áp lực buộc các công ty Trung Quốc phải phát triển một hệ sinh thái chip của riêng họ, giống như những gì mà Huawei và các doanh nghiệp khác đang thử nghiệm với sự hậu thuẫn của chính phủ.
Truyền thông nhà nước Trung Quốc phát đi tín hiệu rằng Trung Quốc có thể mạnh tay với H20 vì lo ngại được cho là liên quan đến an ninh, song đây có thể chỉ là một cách đánh lạc hướng để duy trì dòng chảy nguồn cung. Tuy nhiên, toàn bộ cuộc tranh luận này đã bị gạt sang một bên khi tin tức cuối tuần qua cho hay, Nvidia và AMD sẽ trả cho chính phủ Mỹ 15% doanh số bán hàng tại Trung Quốc, một điều khoản chưa từng có tiền lệ, trong một thoả thuận trông như thể một khoản hối lộ trực tiếp.
Chưa rõ số tiền này sẽ được phân bổ như thế nào, hay liệu quy trình đó thậm chí có hợp pháp hay không. Nhưng việc này rõ ràng được định hướng để đáp ứng nhu cầu của Tổng thống Mỹ Donald Trump, chứ không phải lợi ích an ninh của Mỹ. Kể từ cuộc bầu cử tháng 11 năm ngoái, cả hai công ty đều lấy lòng ông Trump, và CEO của Nvidia, ông Jensen Huang, thường xuyên nịnh nọt.
Như tôi đã lập luận hồi tháng trước, các nhà phân tích phần lớn vẫn chưa hiểu “chính sách Trung Quốc” của ông Trump – chính sách ưu tiên những thỏa thuận tôn vinh bản thân [ông Trump] trên hết. Vụ sách nhiễu ngành chip là một ví dụ rõ ràng khác về cách mà chính trị cung đình dựa trên sở thích cá nhân hiện đang chi phối Washington.
Có thể cái tôi dễ tổn thương của Tổng thống Trump sẽ khiến ông quay lại chính sách cứng rắn với Trung Quốc như đã từng trong một thời gian ngắn trong thương chiến ăn miếng trả miếng khơi mào hồi tháng Hai. Tuy nhiên, các doanh nghiệp Mỹ cũng có rất nhiều thứ đem ra để đổi lấy việc tiếp tục làm ăn với Bắc Kinh. Trên tờ Wall Street Journal, ông Greg Ip lập luận, chủ nghĩa tư bản nhà nước ở Mỹ dưới thời ông Trump ngày càng giống phiên bản của Trung Quốc.
Lập luận đó chắc chắn đúng, tuy nền chính trị cung đình xoay quanh vị lãnh đạo của Mỹ lại khá khác so với ở Trung Quốc. Ngặt nỗi là vì các yếu tố xoay quanh cá nhân trong quá trình hoạch định chính sách của Trung Quốc đã quá quen thuộc, nên chúng ít bị phơi bày hơn. Việc tán dương cấp trên một cách thái quá đã ăn sâu vào hệ thống cấp bậc của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ), từ thị trưởng thị trấn nhỏ cho đến ủy ban khu phố.
Kỳ vọng lan sang cả khu vực tư nhân, nơi nhân viên thường được trông đợi phải ca ngợi sếp mình đến mức có thể khiến một nhà lãnh đạo tư tưởng ở Thung lũng Silicon cũng phải đỏ mặt. Nhưng vì tác phong này được yêu cầu đối với tất cả mọi người, nên khó biết được lúc nào việc nịnh bợ mang đến sức ảnh hưởng thay vì mang tính chất nghĩa vụ. Nếu CEO nào cũng tung hô Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, thì không rõ điều này tác động đến đâu đến quá trình ông Tập ra quyết định trong thực tế.
Ngay cả sự sùng bái cá nhân ông Tập cũng tương đối bình thường và thiếu đi những phẩm chất phi thường vốn được gán cho cố lãnh đạo Trung Quốc Mao Trạch Đông, hoặc thậm chí không bằng mức độ tâng bốc mà ông Trump đòi hỏi ở cấp dưới. Khác với sự ve vãn công khai của cộng đồng doanh nghiệp dành cho ông Trump, ở Trung Quốc, nền chính trị xoay quanh cá nhân thật sự – và những khoản hối lộ – diễn ra sau cánh cửa đóng kín.
Tin tức được quan tâm
Lưu Kiến Siêu bị bãi nhiệm. Nạn nhân mới nhất trong chuỗi thanh trừng của ông Tập nhắm đến các quan chức hàng đầu là Lưu Kiến Siêu, một nhà ngoại giao cấp cao và cựu quan chức của Ủy ban Kiểm tra Kỷ luật Trung ương – cơ quan giám sát nội bộ của ĐCSTQ. Ông Lưu bị tạm giữ để thẩm vấn sau khi trở về từ chuyến công tác nước ngoài hồi cuối tháng 7.
Năm ngoái, ông Lưu đã gây chú ý với chuyến thăm Mỹ để gặp gỡ các doanh nhân và quan chức, và được cả hai bên coi là một thành công. Tuy nhiên, chuyến đi đó có lẽ đã khiến ông dễ bị vu cáo là quá thân thiết với Mỹ – hay thậm chí là làm gián điệp.
Việc ông Lưu “ngã ngựa” đã để lại thêm một khoảng trống trong đội ngũ ngoại giao vốn đã yếu của Trung Quốc. Ông từng được xem là ứng cử viên cho vai trò Bộ trưởng Ngoại giao. Vai trò này hiện đang được ông Vương Nghị đảm nhiệm, người đồng thời giữ một chức vụ quan trọng hơn là Chủ nhiệm Văn phòng Uỷ ban Công tác Đối ngoại của Đảng, và ông đảm nhiệm chức vụ này vào năm 2023 sau khi Tần Cương, cựu Đại sứ tại Mỹ, bị mất chức.
Có thể một lý do khiến vai trò Bộ trưởng Ngoại giao chưa được bổ nhiệm một cách hợp lý là trong thời kỳ ngoại giao bất ổn và căng thẳng với Washington hiện nay, vai trò này được xem như một “chén thuốc độc”.
Va chạm tàu. Vào hôm thứ Hai, hai tàu Trung Quốc đã va chạm nhau khi quấy rối tàu Philippines gần bãi cạn Scarborough đang tranh chấp lâu nay ở Biển Đông. Vụ việc được ghi lại trong đoạn phim do Manila công bố cho thấy, một tàu Hải cảnh Trung Quốc đâm vào một tàu chiến, khiến cho tàu hải cảnh bị hư toàn bộ mũi tàu.
Các vụ chạm trán giữa tàu Philippines và Trung Quốc diễn ra thường xuyên, có sử dụng vòi rồng, ẩu đả giữa thủy thủ đoàn và cáo buộc đâm va. Trong các vụ giao tranh này, Trung Quốc sử dụng hỗn hợp nhiều loại tàu, có cả lực lượng dân quân biển trá hình. Với căng thẳng luôn ở mức cao ở Biển Đông, nguy cơ xảy ra va chạm chết người giữa hai bên và có thể leo thang là điều không thể coi thường.
Công nghệ và Kinh doanh
Gia hạn thời hạn tạm hoãn áp thuế. Đúng như dự đoán của nhiều người, thời hạn 90 ngày tạm hoãn thi hành thuế quan toàn diện của ông Trump đối với Trung Quốc – được các nhà đàm phán Mỹ và Trung Quốc nhất trí hồi tháng 5 – đã được gia hạn thêm 90 ngày. Hiện tại, ông Trump dường như không còn hứng thú để tiếp tục gây hấn thêm với Trung Quốc, vì việc Trung Quốc siết chặt kiểm soát đất hiếm đã gây báo động đến các doanh nghiệp Mỹ, hoặc vì ông Trump bị phân tâm bởi chính trị trong nước và cuộc gặp sắp tới với Tổng thống Nga Vladimir Putin.
Tương tự, dù mức thuế mà Mỹ áp lên Trung Quốc còn cao hơn nhiều so với nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, nhưng Bắc Kinh cũng ít mặn mà với việc gây sức ép lên Washington về vấn đề này khi nền kinh tế Trung Quốc đang có những tiến triển chậm rãi. Thời buổi vẫn còn khó khăn, bằng chứng là chính phủ Trung Quốc tiếp tục nỗ lực hỗ trợ bất động sản.
Trước khi bong bóng bất động sản bắt đầu vỡ vào năm 2020, chính quyền đã đưa ra một loạt biện pháp, bao gồm thuế bất động sản mới và lệnh hạn chế mua nhiều nhà. Giờ đây, họ lại đang tuyệt vọng thổi phồng bong bóng trở lại – thậm chí còn bơm thêm “phao cứu sinh” cho các tập đoàn bất động sản còn chìm trong nợ nần.
Điều dưỡng viên người máy? Công ty robot Trung Quốc Fourier Intelligence, ban đầu được thành lập với tư cách là một doanh nghiệp về công nghệ y tế, đã cho ra mắt một robot hình người được cho là có khả năng hỗ trợ các công việc chăm sóc người già và người yếu.
Phát triển robot hỗ trợ lão khoa từ lâu đã là ưu tiên của các quốc gia Đông Á, trong đó có Hàn Quốc và Nhật Bản – những nơi đang thiếu hụt nhân lực cần thiết để chăm sóc dân số già. Dân số Trung Quốc cũng đang già đi nhanh chóng, tỷ lệ sinh đã giảm mạnh kể từ cuối những năm 2010, khiến cho những công nghệ như vậy trở nên cấp thiết.
