Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Anti-US summit in Tianjin to follow Trump-Putin Alaska meeting,” Nikkei Asia, 14/08/2025
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Lập trường chống lại Ấn Độ của Washington là “món quà trời cho” đối với các nhà đàm phán thương mại Trung Quốc.
Trung Quốc đang chuẩn bị phô trương sức mạnh quân sự bằng một cuộc duyệt binh lớn tại Bắc Kinh vào ngày 03/09, nhân kỷ niệm 80 năm chiến thắng trong “cuộc kháng chiến của nhân dân Trung Quốc chống lại sự xâm lược của Nhật Bản và chủ nghĩa phát xít trên toàn thế giới.”
Theo các phương tiện truyền thông chính thức của Trung Quốc, buổi diễn tập tại thủ đô nước này đã bắt đầu vào tối thứ Bảy ngày 09/08 và kéo dài đến tận sáng Chủ Nhật, với khoảng 22.000 người tham gia.
Vậy cuộc duyệt binh hoành tráng này quan trọng đến mức nào? Chủ tịch Tập Cận Bình – Chủ tịch nước, Tổng Bí thư Đảng Cộng sản, kiêm Chủ tịch Quân ủy Trung ương Trung Quốc – đang đặt cược danh tiếng của mình vào sự kiện này.
Tuy nhiên, chỉ hai ngày trước cuộc duyệt binh, một sự kiện thậm chí còn quan trọng hơn sẽ được tổ chức tại Thiên Tân, thành phố nằm cách Bắc Kinh khoảng 150 km về phía đông nam. Có thể nói rằng sự kiện này sẽ có tầm ảnh hưởng lớn trong chính trị quốc tế.
Thiên Tân được nhiều người trên thế giới nhớ đến là thành phố cảng từng bị rung chuyển bởi những vụ nổ lớn hồi tháng 08/2015, khiến nhiều người thiệt mạng.
Nhưng thành phố đã phục hồi sau thảm họa và sẽ đăng cai tổ chức hội nghị thượng đỉnh của Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) trong hai ngày, 31/08 và 01/09 năm nay. (SCO là một tổ chức liên chính phủ do Trung Quốc và Nga đứng đầu.)
Hội nghị quốc tế lớn này sẽ không chỉ tác động đến cuộc chiến ở Ukraine, mà còn cả những rạn nứt chính trị do các loại thuế quan mà Tổng thống Mỹ Donald Trump áp đặt.
Sự kiện được tổ chức khoảng hai tuần sau khi Trump và người đồng cấp Nga, Vladimir Putin, gặp nhau tại tiểu bang Alaska của Mỹ.
Trump và Putin sẽ gặp nhau vào thứ Sáu ngày 15/08 trong hội nghị thượng đỉnh trực tiếp đầu tiên giữa các nhà lãnh đạo Mỹ và Nga kể từ khi Moscow phát động cuộc xâm lược toàn diện vào Ukraine hồi tháng 02/2022.
Hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Nga gần nhất được tổ chức tại Geneva vào tháng 06/2021, khi Joe Biden còn là tổng thống Mỹ.
Về hội nghị thượng đỉnh SCO, các nhà lãnh đạo từ hơn 20 quốc gia, bao gồm cả Putin, dự kiến sẽ tập trung tại Thiên Tân.
Tổ chức tiền thân của SCO, Thượng Hải Ngũ Quốc (Shanghai Five), đã được thành lập tại một cuộc họp của các nhà lãnh đạo từ Trung Quốc, Nga, Kazakhstan, Kyrgyzstan, và Tajikistan tại Thiên Tân vào năm 1996, sau khi Liên Xô sụp đổ.
Sang năm 2001, SCO được thành lập, khi Uzbekistan được kết nạp. Tổ chức này sau đó đã mở rộng và hiện có 10 thành viên chính thức, bao gồm Ấn Độ, Pakistan, Iran, và Belarus.
Ngoài các thành viên chính thức, SCO cũng có các quan sát viên như Mông Cổ, và các đối tác đối thoại như Thổ Nhĩ Kỳ và Ả Rập Saudi. Và dù có tên gọi Thượng Hải, ban thư ký của tổ chức lại đặt tại Bắc Kinh.
Hơn 30 năm đã trôi qua kể từ khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, để lại Mỹ là siêu cường duy nhất.
Trong những thập kỷ sau đó, sự hiện diện của Mỹ ở lục địa Á-Âu dần suy giảm, trong khi Trung Quốc gia tăng ảnh hưởng trong khu vực nhờ vào sức mạnh kinh tế đang phát triển nhanh chóng.
Về phần mình, dù là quốc gia lớn nhất thế giới về diện tích, nhưng Nga vẫn chưa thể sánh bằng Trung Quốc về quy mô kinh tế. Nền kinh tế Nga hiện được cho là nhỏ hơn cả nền kinh tế của tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc.
Nếu Putin để mất Trung Quốc, một quốc gia thân thiện và ủng hộ mình, ông sẽ không thể chống lại Mỹ và NATO. Một kết quả như vậy cũng sẽ khiến Putin khó có thể tiếp tục cuộc chiến ở Ukraine.
Đầu tháng này, một số cơ quan truyền thông Trung Quốc đưa tin rằng Putin sẽ ở lại Trung Quốc trong khoảng năm ngày, để tham dự cả hội nghị thượng đỉnh SCO ở Thiên Tân và cuộc duyệt binh ở Bắc Kinh.
Putin đang chuẩn bị sử dụng thời gian ở Trung Quốc để giành lợi thế trong các cuộc đàm phán về cuộc chiến ở Ukraine. Bằng chứng là ông đã vội vã thực hiện một loạt cuộc điện đàm với một số nhà lãnh đạo nước ngoài “ủng hộ Nga” ngay trước thềm cuộc hội đàm với Trump ở Alaska.
Những nhà lãnh đạo này bao gồm Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi, Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko, Tổng thống Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev, và Tổng thống Uzbekistan Shavkat Mirziyoyev, và tất nhiên là Chủ tịch Tập Cận Bình. Tất cả đều dự kiến sẽ tham dự hội nghị thượng đỉnh SCO.
Putin đã thông báo tóm tắt cho các nhà lãnh đạo này về cuộc hội đàm của ông với Steve Witkoff, đặc phái viên của Trump, người đã đến thăm Moscow vào ngày 06/08.
Điều thú vị ở đây là chuyến thăm Trung Quốc của Thủ tướng Ấn Độ Modi, nếu trở thành hiện thực, sẽ là chuyến thăm đầu tiên của ông sau bảy năm. Trong chuyến thăm gần nhất, vào năm 2018, ông đã có cuộc hội đàm không chính thức với Tập tại Vũ Hán, thủ phủ tỉnh Hồ Bắc.
Năm 2020, tranh chấp biên giới dai dẳng giữa Trung Quốc và Ấn Độ đã leo thang thành một cuộc đụng độ chết người. Ba năm sau, Tập đã không tham dự hội nghị thượng đỉnh G20 của các nhà lãnh đạo từ các nền kinh tế giàu có và đang phát triển được tổ chức tại Ấn Độ. Thay vào đó, Thủ tướng Lý Cường đã đại diện cho Trung Quốc.
Trong một dấu hiệu cho thấy quan hệ lạnh nhạt giữa Trung Quốc và Ấn Độ đang dần ấm lên, Tập và Modi đã gặp nhau bên lề hội nghị thượng đỉnh BRICS tại Nga vào năm ngoái. (Tên gọi BRICS là viết tắt của Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc, và Nam Phi, dù khối này hiện có nhiều thành viên hơn.)
Hiện tại, Modi dường như không còn e ngại về việc đến Trung Quốc, một sự thay đổi thái độ dường như được thúc đẩy bởi Trump, người trước đó đã áp thuế 25% lên hàng nhập khẩu từ Ấn Độ, sau đó tăng gấp đôi mức thuế lên 50% vào đầu tháng này vì tức giận với việc Ấn Độ mua dầu từ Nga.
Sau khi chính thức có hiệu lực, mức thuế này có thể giáng một đòn nghiêm trọng vào các công ty đã hoặc đang chuyển sản xuất từ Trung Quốc sang Ấn Độ, với hy vọng tránh được căng thẳng thương mại giữa Bắc Kinh và Washington.
Vào ngày 08/08, Reuters đưa tin rằng New Delhi đã tạm dừng kế hoạch mua vũ khí và máy bay của Mỹ – dấu hiệu cụ thể đầu tiên cho thấy sự bất mãn với mức thuế mới của Trump.
Trong lúc quan sát tình hình thương mại khó khăn của Ấn Độ do mức thuế quan cao hơn của Mỹ, Putin đã có cuộc điện đàm với Modi trong cùng ngày 08/08.
Năm 2022, khi hai nhà lãnh đạo gặp nhau bên lề hội nghị thượng đỉnh SCO tại Uzbekistan, Modi đã cảnh báo Putin về cuộc chiến ở Ukraine. Thủ tướng Ấn Độ đã thẳng thắn nói với Tổng thống Nga rằng “thời đại ngày nay không phải là thời đại chiến tranh” và nhấn mạnh tầm quan trọng của dân chủ, ngoại giao, và đối thoại.
Nhưng giờ đây, Ấn Độ đã thay đổi lập trường ngoại giao đôi chút. Dường như nước này đang muốn thể hiện quan hệ hợp tác mạnh mẽ hơn, đặc biệt là về mặt kinh tế, với Trung Quốc.
Động thái của Ấn Độ, một phần nhắm vào chính quyền Trump, là một “món quà trời cho” Trung Quốc, quốc gia cũng đang tham gia vào các cuộc đàm phán thuế quan khó khăn với Mỹ.
Trong khi đó, phía Mỹ đang có những dấu hiệu bất đồng khác, đủ để tước đi đòn bẩy của Trump ở Alaska, nơi ông được cho là sẽ cố gắng thuyết phục Putin hướng tới hòa bình.
Trên thực tế, với lời đe dọa áp thuế, chính quyền Trump đang buộc Ấn Độ – một thành viên của Quad, một liên minh bán chính thức cũng bao gồm Mỹ, Nhật Bản, và Australia – xích lại gần hơn với phe Trung Quốc-Nga.
Nga đã dựa vào quan hệ với Trung Quốc để phát động cuộc xâm lược toàn diện nhắm vào Ukraine vào ngày 24/02/2022, chỉ 20 ngày sau khi Putin tham dự lễ khai mạc Thế vận hội Mùa đông Bắc Kinh.
Nga tin rằng cuộc tấn công chớp nhoáng của họ, được phát động bốn ngày sau khi Thế vận hội Mùa đông kết thúc, sẽ đủ để chinh phục Ukraine trước khi Thế vận hội dành cho Người khuyết tật Mùa đông Bắc Kinh khai mạc vào ngày 04/03.
Khi cuộc tấn công bắt đầu, nhiều người tin rằng trong cuộc gặp ở Bắc Kinh, Tập đã ngầm bật đèn xanh cho Putin gây chiến. Nhưng thực tế không phải vậy. Tập đã không thể phát hiện ra Putin có động cơ thầm kín – lợi dụng Thế vận hội Mùa đông Bắc Kinh như một sân khấu. Và hình ảnh quốc tế của Trung Quốc đã bị tổn hại bởi sự liều lĩnh của Putin.
Đây là một lý do tại sao Trung Quốc không thể đóng một vai trò chủ động hướng tới một lệnh ngừng bắn và hòa bình ở Ukraine. Ba năm rưỡi sau khi bắt đầu, chiến tranh vẫn tiếp diễn ở Ukraine.
SCO hiện đang mang màu sắc chống Mỹ, nhưng câu chuyện kịch tính dự kiến sẽ bắt đầu từ trước cuộc họp đó, trong hội nghị thượng đỉnh ở Alaska giữa các nhà lãnh đạo của hai cựu thù thời Chiến tranh Lạnh.
Katsuji Nakazawa là nhà báo và biên tập viên cấp cao của Nikkei, hiện sinh sống tại Tokyo. Ông đã dành bảy năm làm phóng viên thường trú ở Trung Quốc và sau đó trở thành trưởng văn phòng Trung Quốc. Ông đã nhận Giải Nhà báo Quốc tế Vaughn-Ueda năm 2014.
