Nguồn: Katsuji Nakazawa, “China’s latest probe targets: senior diplomat, financial specialist,” Nikkei Asia, 11/09/2025
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Cuộc họp quan trọng của đảng sắp diễn ra mà không có cựu ‘thợ săn cáo’ và nhà quản lý chứng khoán.
Cuộc diễu binh gần đây của Trung Quốc đã cho phép Chủ tịch Tập Cận Bình thực hiện một số hoạt động ngoại giao cấp cao của nguyên thủ quốc gia, nhưng nó cũng xác nhận sự mất tích của một nhà ngoại giao cấp cao mà nhiều người từng cho là Ngoại trưởng tương lai.
Ngày 03/09 vừa qua, Trung Quốc đã tổ chức lễ diễu binh hoành tráng tại Bắc Kinh để kỷ niệm 80 năm chiến thắng trong “cuộc kháng chiến của nhân dân Trung Quốc chống lại sự xâm lược của Nhật Bản và chủ nghĩa phát xít trên toàn thế giới.” Chính quyền Tập đã đặt cược uy tín của mình vào sự kiện quan trọng này, vốn thu hút các nhà lãnh đạo từ hơn 20 quốc gia, bao gồm cả Kim Jong Un của Triều Tiên và Vladimir Putin của Nga.
Tuy nhiên, Lưu Kiến Siêu, Trưởng Ban Liên lạc Đối ngoại Trung ương của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ), một chức vụ tương đương cấp bộ trưởng, vẫn không xuất hiện trước công chúng. Vận mệnh chính trị của ông đã trở thành chủ đề bàn tán xôn xao kể từ đầu tháng 8. Ban Liên lạc Đối ngoại đã không tiết lộ tung tích của Lưu kể từ ngày 30/07, khi họ thông báo ông đang thực hiện nhiệm vụ ngoại giao tại Algeria một ngày trước đó.
Ngày càng có nhiều đồn đoán rằng Lưu đã bị cơ quan chức năng bắt giữ sau khi trở về từ chuyến đi nước ngoài.
Rõ ràng là Ban Liên lạc Đối ngoại đang gặp vấn đề lớn.
Thứ Bảy ngày 06/09, ba ngày sau cuộc diễu binh ở Bắc Kinh, chính quyền Trung Quốc thông báo rằng Dịch Hội Mãn, cựu Chủ tịch Ủy ban Quản lý Chứng khoán Trung Quốc, đã bị điều tra vì “vi phạm kỷ luật và pháp luật nghiêm trọng.”
Lưu và Dịch nằm trong số khoảng 200 thành viên của Ban chấp hành Trung ương Đảng, cơ quan lãnh đạo cao nhất của ĐCSTQ.
Những diễn biến bất thường liên quan đến Lưu và Dịch xuất hiện ngay trước thềm hội nghị trung ương bốn của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa 20 hiện tại, dự kiến diễn ra vào tháng 10. Tất cả các thành viên Ban Chấp hành đều được cho là sẽ tham dự cuộc họp quan trọng này.
Ở một đất nước nơi đảng kiểm soát mọi thứ, người đứng đầu Ban Liên lạc Đối ngoại Trung ương Đảng là một chức vụ ngoại giao quan trọng, có địa vị gần bằng Ngoại trưởng.
Ban này chủ yếu phụ trách ngoại giao của ĐCSTQ với các nước xã hội chủ nghĩa như Triều Tiên, Việt Nam, Cuba, và Lào. Họ cũng phụ trách trao đổi với các đảng phái chính trị nước ngoài, bao gồm cả Nhật Bản và Mỹ.
Lưu từng đến thăm Nhật Bản vào tháng 05/2024 và gặp Thủ tướng lúc bấy giờ là Fumio Kishida tại văn phòng của ông. Lưu cũng hội đàm với các chính trị gia có ảnh hưởng khác của Nhật Bản, bao gồm Toshihiro Nikai, cựu Tổng thư ký Đảng Dân chủ Tự do cầm quyền, người đóng vai trò cầu nối giữa các nhà lập pháp Nhật Bản và Trung Quốc.
Lưu, 61 tuổi, còn đến thăm Mỹ vào năm 2024, kêu gọi duy trì quan hệ song phương ổn định. Ông được cho là có quan hệ với các công ty tài chính hàng đầu của Mỹ.
Hồi tháng 07/2023, cựu Ngoại trưởng Tần Cương bất ngờ bị cách chức không rõ lý do. Trước đó, ông đã được bổ nhiệm vào bộ phận đối ngoại ở độ tuổi còn khá trẻ, sau khi chính quyền Tập bước sang nhiệm kỳ thứ ba.
Sau khi Tần bị cách chức, nhà ngoại giao hàng đầu Trung Quốc kiêm ủy viên Bộ Chính trị Vương Nghị được tái bổ nhiệm làm Ngoại trưởng. Ông đã ngoài 70 tuổi và cực kỳ bận rộn.
Bộ Chính trị bao gồm các quan chức cấp cao nhất của đảng, trong đó có bảy thành viên của Ban Thường vụ Bộ Chính trị, cơ quan ra quyết định cao nhất do Tập lãnh đạo.
Do tuổi cao và lịch trình bận rộn, việc Vương trở lại vị trí lãnh đạo Bộ Ngoại giao đã làm dấy lên suy đoán rằng một người khác sẽ sớm được chọn làm Ngoại trưởng. Và Lưu được nhiều người, đặc biệt là trong chính giới Mỹ và châu Âu, cho là ứng viên sáng giá.
Lưu khi đó được đánh giá khá cao, nhất là bởi các phương tiện truyền thông Mỹ và châu Âu. Họ xem ông là nhân vật “cân bằng,” không giống như các nhà ngoại giao “chiến lang” của Trung Quốc.
Mặt khác, ông còn là động lực thúc đẩy Liệt Hồ Hành động (Chiến dịch Săn cáo) của Trung Quốc, chiến dịch chống tham nhũng quốc tế do chính quyền Tập phát động nhằm bắt giữ các quan chức tham nhũng đã trốn ra nước ngoài.
Năm 2015, sau khi gia nhập Tiểu tổ Điều phối Chống Tham nhũng Trung ương, Lưu trở thành quan chức cấp cao phụ trách đưa những cán bộ đào tẩu này hồi hương và đã thành công trong việc đưa nhiều người trong số họ trở về nước.
Sau đó, Lưu được phân công làm người đứng đầu ủy ban kiểm tra kỷ luật tỉnh Chiết Giang trước khi được bổ nhiệm làm Phó Chủ nhiệm Ban Công tác Ngoại sự Trung ương vào năm 2018.
Ngày 03/09 vừa qua, nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un đã đứng trên bục Cổng Thiên An Môn để theo dõi cuộc diễu binh ở Bắc Kinh với tư cách là khách mời đặc biệt, cùng với Tổng thống Nga Putin.
Tuy nhiên, Lưu đã không xuất hiện trong nhiều sự kiện được tổ chức để chiêu đãi Kim, dù Triều Tiên được cho là ưu tiên ngoại giao.
Khi Kim Jong Un có chuyến thăm Trung Quốc đầu tiên với tư cách là nhà lãnh đạo Triều Tiên vào tháng 03/2018, ông đã đi tàu hỏa từ Bình Nhưỡng đến Bắc Kinh qua Đan Đông, một thành phố biên giới thuộc tỉnh Liêu Ninh, đông bắc Trung Quốc. Sau khi đoàn tàu đặc biệt của Triều Tiên đi qua Cầu Hữu nghị Trung-Triều và đến Đan Đông, Kim Jong Un đã được Tống Đào, lúc đó là Trưởng Ban Liên lạc Đối ngoại Trung ương, đón tiếp.
Tống, một phụ tá thân cận của Tập, đã lên tàu và cùng Kim đi khoảng 850 km đến Bắc Kinh. Tống hiện là Chủ nhiệm Văn phòng Sự vụ Đài Loan, trực thuộc Quốc vụ viện Trung Quốc.
Tập cũng trải thảm đỏ chào đón khi Kim trở lại thăm Trung Quốc vào năm 2019. Tập đã cử Tống đến ga Thẩm Dương ở Liêu Ninh để chào đón nhà lãnh đạo Triều Tiên.
Khi Kim đến Ga Bắc Kinh vào ngày 02/09/2025 trong chuyến thăm Trung Quốc đầu tiên sau sáu năm rưỡi, ông đã nhận được sự chào đón nồng nhiệt khác thường từ các quan chức cấp cao của Trung Quốc, bao gồm Vương Nghị và Ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị Thái Kỳ.
Nhưng Lưu lại không có mặt. Ông cũng không tham dự các cuộc hội đàm riêng tại Bắc Kinh giữa Tập Cận Bình với Kim Jong Un và các nhà lãnh đạo khác từ các nước xã hội chủ nghĩa có mặt tại lễ diễu binh.
Lưu Kiến Siêu bắt đầu sự nghiệp tại Bộ Ngoại giao Trung Quốc. Ông có nhiều năm kinh nghiệm làm người phát ngôn của Bộ, từng hai lần giữ chức Trưởng Ban Thông tin.
Khi ông trở lại làm Trưởng Ban Thông tin một thời gian ngắn sau khi Tập lên nắm quyền, ông đồng thời cũng đảm nhiệm chức vụ Trợ lý Ngoại trưởng. Đáng chú ý, cựu Ngoại trưởng Tần Cương cũng từng giữ chức Trưởng Ban Thông tin từ năm 2011 đến năm 2014.
Người đứng đầu các phòng ban được cho là bộ mặt của chính phủ Trung Quốc, một vị trí hấp dẫn nhưng nhiều rủi ro về mặt chính trị.
Trong lúc vụ mất tích của Lưu gây xôn xao khắp Trung Quốc, thì việc thanh trừng cựu Chủ tịch Ủy ban Quản lý Chứng khoán Trung Quốc, Dịch Hội Mãn, đã gây chấn động khắp thị trường chứng khoán Trung Quốc và nhiều nơi khác.
Giống như Lưu, Dịch cũng sinh năm 1964. Thông báo hôm thứ Bảy rằng Dịch đang bị điều tra vì “vi phạm kỷ luật và pháp luật nghiêm trọng” được đưa ra trong một tuyên bố chung của Ủy ban Kiểm tra Kỷ luật Trung ương và Ủy ban Giám sát Quốc gia. Tuyên bố này không cung cấp thêm chi tiết.
Dịch, một người gốc Chiết Giang, là chuyên gia ngân hàng. Sau khi giữ chức chủ tịch Ngân hàng Công thương Trung Quốc, một ngân hàng quốc doanh lớn, ông trở thành Chủ tịch Ủy ban Quản lý Chứng khoán Trung Quốc vào năm 2019.
Với tư cách nhà quản lý chứng khoán hàng đầu của Trung Quốc, Dịch nổi tiếng với việc ban hành một số chính sách cứng rắn, đặc biệt là chính sách ngăn chặn kế hoạch chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) của Ant Group tại Thượng Hải và Hong Kong. Ant là công ty con của tập đoàn thương mại điện tử khổng lồ Alibaba.
Rào cản đối với đợt IPO của Ant Group đã được dựng lên sau khi nhà sáng lập Alibaba, Jack Ma, bình luận về các cơ quan quản lý Trung Quốc tại một hội nghị tài chính ở Thượng Hải, nói rằng các quy định tài chính cũ đang cản trở sự đổi mới công nghệ.
Tuy nhiên, sang tháng 02/2024, Dịch đột ngột từ chức tại cơ quan quản lý chứng khoán hàng đầu Trung Quốc trong bối cảnh thị trường chứng khoán nước này chìm trong suy thoái. Một số người tin rằng ông thực chất đã bị thay thế.
Sau đó, Dịch được bổ nhiệm làm Phó Ban Kinh tế của Ủy ban Toàn quốc Hội nghị Hiệp thương Chính trị Nhân dân Trung Quốc khóa 14, cơ quan cố vấn chính trị hàng đầu của đất nước.
Ông có lẽ là thành viên duy nhất của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa 20 hiện tại là chuyên gia tài chính và chứng khoán.
Hội nghị trung ương bốn vào tháng 10 sẽ được tổ chức giữa bối cảnh Trung Quốc đang trong tình hình chính trị bất thường sau hàng loạt cuộc thanh trừng, kể cả trong quân đội.
Ai sẽ bị trừng phạt tại hội nghị lần này? Và bị trừng phạt như thế nào? Liệu các vị trí bị bỏ trống do các quan chức bị thanh trừng có được lấp đầy hay không? Bất kỳ sự thay đổi nhân sự nào trong số này cũng sẽ ảnh hưởng đáng kể đến chính trường Trung Quốc, vì vậy, sự chú ý của toàn cầu đang đổ dồn vào hội nghị sắp tới.
Katsuji Nakazawa là nhà báo và biên tập viên cấp cao của Nikkei, hiện sinh sống tại Tokyo. Ông đã dành bảy năm làm phóng viên thường trú ở Trung Quốc và sau đó trở thành trưởng văn phòng Trung Quốc. Ông đã nhận Giải Nhà báo Quốc tế Vaughn-Ueda năm 2014.
