Nguồn: Katsuji Nakazawa, “A storm of PLA purges rages on ahead of key party meeting,” Nikkei Asia, 02/10/2025
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Tập Cận Bình sẽ duy trì cân bằng quyền lực trong quân đội Trung Quốc như thế nào?
Làn sóng thanh trừng đang diễn ra trong Quân Giải phóng Nhân dân, lực lượng quân đội hùng mạnh của Trung Quốc, vẫn chưa có dấu hiệu dừng lại vào thời điểm chính trị nhạy cảm này, trước thềm một cuộc họp quan trọng của Đảng Cộng sản Trung Quốc.
Hội nghị trung ương bốn của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa 20 sẽ được tổ chức tại Bắc Kinh từ ngày 20 đến ngày 23 tháng 10 tới, quy tụ khoảng 200 ủy viên từ khắp cả nước.
Sự kiện này sẽ diễn ra giữa bối cảnh Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc đang trong tình trạng hỗn loạn. Nhiều sĩ quan quân đội cấp cao đã biến mất một cách bí ẩn khỏi tầm mắt công chúng, và hiện vẫn chưa rõ tung tích của họ.
Hầu hết, nếu không muốn nói là tất cả, các sĩ quan quân đội mất tích đều được cho là phụ tá thân cận của Chủ tịch Tập Cận Bình, người đồng thời giữ chức Tổng Bí thư Đảng và Chủ tịch Quân ủy Trung ương.
Những nhân vật quân đội nặng kí mất tích thuộc Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa 20 hiện tại, cũng như các thành viên ngoài quân đội khác bị thanh trừng của ủy ban này, dự kiến sẽ vắng mặt trong hội nghị kéo dài bốn ngày.
Một trong những bí ẩn đằng sau sự biến mất của nhiều nhân vật quân đội vừa được giải đáp, dù chỉ là một phần, khi cuộc thanh trừng tướng Vương Xuân Ninh được xác nhận thông qua một thông báo chính thức.
Cụ thể, vào ngày 12/09, Ban Thường vụ Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc (Quốc hội) Trung Quốc đã công bố việc bãi nhiệm bốn sĩ quan quân đội cấp cao, bao gồm cả Vương, khỏi vị trí đại biểu Quốc hội. Trong bốn người này, Vương là người có chức vụ cao nhất.
Thông báo được đưa ra chín ngày sau khi Trung Quốc tổ chức cuộc diễu binh lớn tại Bắc Kinh để kỷ niệm 80 năm chiến thắng trong “cuộc kháng chiến của nhân dân Trung Quốc chống lại sự xâm lược của Nhật Bản và chủ nghĩa phát xít trên toàn thế giới.”
Bí ẩn về sự mất tích của Vương Xuân Ninh đã trở thành chủ đề nóng trên mạng xã hội Trung Quốc kể từ tháng 1 năm nay, với một bài viết kỳ lạ xuất hiện rải rác. Tiêu đề của nó là câu hỏi: “Vị tư lệnh Lực lượng Cảnh sát Vũ trang Nhân dân của đất nước chúng ta đâu rồi?”
Nhưng nội dung bài viết chỉ đề cập đến những vấn đề như lý lịch của Vương mà không cung cấp manh mối nào về tung tích của ông.
Bất chấp bản chất nhạy cảm về mặt chính trị của tiêu đề và quá trình kiểm duyệt internet nghiêm ngặt của Trung Quốc, chính quyền vẫn không xóa bài viết này đi.
Vương, 62 tuổi, từng là Tư lệnh Lực lượng Cảnh sát Vũ trang Nhân dân. Ông được cho là đã bị cách chức vào đầu năm nay sau khi mất uy tín.
Lực lượng Cảnh sát Vũ trang Nhân dân hiện nằm dưới sự chỉ huy của Quân ủy Trung ương, cơ quan quân sự cấp cao giám sát Quân Giải phóng Nhân dân. Cảnh sát Vũ trang Nhân dân đóng vai trò trung tâm trong việc duy trì an ninh nội bộ.
Trong quá trình củng cố quyền lực thành công, lãnh tụ tối cao Tập đã bổ nhiệm những phụ tá thân cận và đáng tin cậy như Vương vào các vị trí quan trọng như Tư lệnh Lực lượng Cảnh sát Vũ trang Nhân dân.
Lực lượng Hải cảnh Trung Quốc, cơ quan hành pháp hàng hải của nước này, đã được sáp nhập vào Lực lượng Cảnh sát Vũ trang Nhân dân như một phần trong cuộc cải cách tổ chức dưới thời Tập.
Tàu Hải cảnh Trung Quốc thường xuyên xâm phạm vùng biển Nhật Bản xung quanh Quần đảo Senkaku, tỉnh Okinawa. Cũng đã có những cuộc đối đầu giữa tàu Hải cảnh Trung Quốc và tàu Tuần duyên Philippines tại khu vực tranh chấp ở Biển Đông.
Sau khi giữ chức chỉ huy Vệ binh Bắc Kinh, đơn vị chịu trách nhiệm bảo vệ thủ đô Trung Quốc, Vương được bổ nhiệm làm chỉ huy Lực lượng Cảnh sát Vũ trang Nhân dân và được thăng hàm tướng vào năm 2020.
Là nhân vật chủ chốt phụ trách các biện pháp an ninh nội bộ của Trung Quốc, Vương từng có bài phát biểu tại Diễn đàn Quốc tế về Chống Khủng bố Vạn Lý Trường Thành tại Bắc Kinh vào tháng 08/2024, nhưng sau đó đã sớm biến mất khỏi tầm mắt của công chúng.
Tháng 11 năm ngoái, Đô đốc Miêu Hoa, Ủy viên kiêm Chủ nhiệm Bộ Công tác Chính trị Quân ủy Trung ương, cũng đột ngột bị đình chỉ chức vụ vì những gì mà chính quyền Trung Quốc gọi là “nghi ngờ vi phạm kỷ luật nghiêm trọng.”
Cụm từ “vi phạm kỷ luật nghiêm trọng” là một cách nói giảm nói tránh thường được dùng để ám chỉ tham nhũng.
Vương Xuân Ninh được cho là rất thân thiết với Miêu Hoa. Vương từng là Tư lệnh Tập đoàn quân 12 (nay đã giải thể), đóng tại tỉnh Giang Tô. Đơn vị này thuộc Quân khu Nam Kinh cũ. Miêu, người lớn tuổi hơn Vương, cũng từng phục vụ lâu năm trong cùng quân khu.
Bảy quân khu trước đây của Trung Quốc đã được tổ chức lại thành năm chiến khu như một phần trong chiến dịch cải cách quân sự toàn diện của Tập, với Quân khu Nam Kinh được thay thế bằng Chiến khu Đông Bộ.
Theo các báo cáo của phương tiện truyền thông Trung Quốc vào mùa hè năm ngoái, Tào Quân Chương, Phó Tư lệnh Lực lượng Cảnh sát Vũ trang Nhân dân, đã chính thức tham dự một sự kiện có liên quan với tư cách là “quyền tư lệnh” của lực lượng này mà không có lý do cụ thể.
Các báo cáo này ẩn ý rằng Vương đã nghỉ khỏi chức vụ Tư lệnh Lực lượng Cảnh sát Vũ trang Nhân dân. Tào được cho là không có quan hệ mật thiết với Miêu Hoa và những người thân cận cả về xuất thân lẫn các liên hệ cá nhân.
Dường như thông báo về việc cách chức đại biểu Quốc hội của Vương đã bị trì hoãn cho đến sau cuộc diễu binh ngày 03/09, một phần là để tránh gây sa sút tinh thần cho Lực lượng Cảnh sát Vũ trang Nhân dân vì nhiều thành viên của lực lượng này đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an ninh cho sự kiện lớn này.
Tuy nhiên, cuộc diễu binh lại có hệ thống phân cấp khác thường.
Khác với thông lệ, Tư lệnh Chiến khu Trung Bộ không đảm nhiệm vai trò chỉ huy tổng duyệt, mà vai trò này do một viên chức cấp trung tướng đảm nhiệm.
Trong tiếng Trung, tướng và đô đốc đều được gọi là thượng tướng, cấp bậc cao nhất trong Quân đội Giải phóng Nhân dân. Dường như một số thượng tướng cấp cao khác trong năm chiến khu của Quân Giải phóng Nhân dân cũng đã bị thanh trừng hoặc bị điều tra vì tội tham nhũng, nhưng chưa có thông báo chính thức nào về số phận của họ.
Tập Cận Bình và Trương Hựu Hiệp, vị tướng cấp cao nhất của Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc, hiện đang giữ chức Phó Chủ tịch Quân ủy Trung ương, có quan hệ lâu dài và sâu sắc khi cùng thuộc “thế hệ đỏ thứ hai,” con cháu của các nhà lãnh đạo đảng thời kỳ cách mạng. Người cha quá cố của Tập, Tập Trọng Huân, từng là phó thủ tướng, trong khi người cha quá cố của Trương, Trương Tông Huân, là nhân vật có thế lực trong Quân Giải phóng Nhân dân và còn là một trong những “khai quốc tướng quân” của Trung Quốc.
Mặt khác, Tập cũng đã nuôi dưỡng một phe nhóm quân sự mới như một trụ cột khác trong nỗ lực kiểm soát Quân Giải phóng Nhân dân. Điều này đặc biệt quan trọng đối với quản trị, bởi nó giúp duy trì thế cân bằng quyền lực trong nội bộ quân đội.
Các thành viên chủ chốt của nhóm này từng thuộc Tập đoàn quân số 31, một đơn vị hiện không còn tồn tại của Quân đội Giải phóng Nhân dân có trụ sở tại Hạ Môn, tỉnh Phúc Kiến.
Tập từng công tác tại tỉnh ven biển đông nam Trung Quốc từ giữa những năm 1980 đến năm 2002. Các thành viên chủ chốt của nhóm quân sự mới này là Miêu Hoa và Hà Vệ Đông, một phụ tá thân cận khác của Tập trong quân đội. Hà là một trong hai phó chủ tịch Quân ủy Trung ương, bên cạnh Trương.
Nhưng Miêu đã bị thanh trừng, trong khi Hà mất tích kể từ lần xuất hiện trước công chúng cuối cùng vào tháng 3. Các sĩ quan quân đội khác thân cận với họ cũng lần lượt bị cách chức.
Tình hình đang vô cùng phức tạp. Việc duy trì cân bằng quyền lực trong quân đội sẽ trở thành vấn đề then chốt trong tương lai. Và vì thế sự chú ý sẽ đổ dồn vào hội nghị trung ương bốn sắp tới.
Hội nghị dự kiến sẽ thảo luận về dự thảo Kế hoạch 5 năm lần thứ 15, trong đó đề ra các chính sách phát triển kinh tế và xã hội từ năm 2026 đến năm 2030. Tuy nhiên, những thay đổi nhân sự chủ chốt cũng có thể được công bố.
Liệu các vị trí bị bỏ trống trong Quân ủy Trung ương sau khi các sĩ quan quân đội bị thanh trừng hoặc mất tích có được lấp đầy hay không?
Sau đại hội đảng toàn quốc lần thứ 20 vào tháng 10/2022, có bảy thành viên Quân ủy Trung ương. Nhưng trên thực tế hiện nay, con số đã giảm xuống còn bốn, Chủ tịch Tập và ba sĩ quan quân đội, bao gồm Phó Chủ tịch Trương.
Ngoài Miêu Hoa, người đã bị thanh trừng, và Hà Vệ Đông, người vẫn mất tích, cựu Bộ trưởng Quốc phòng kiêm Ủy viên Quân ủy Trung ương Lý Thượng Phúc cũng đã bị thanh trừng vào năm 2023.
Nhiều nhân vật quân đội cấp cao mất tích cũng thuộc Ban chấp hành Trung ương khóa 20. Ngoài ra, một con số đáng kể các thành viên không phải quân nhân của ủy ban này cũng đã bị thanh trừng.
Việc lấp đầy tất cả các ghế trống trong Ban chấp hành Trung ương tại hội nghị trung ương bốn sắp tới sẽ đòi hỏi nhiều nỗ lực. Cần hết sức chú ý đến bất kỳ thay đổi nhân sự chủ chốt nào được thực hiện trong dịp này, vì chúng sẽ ảnh hưởng đến tương lai chính trị của Trung Quốc.
Katsuji Nakazawa là nhà báo và biên tập viên cấp cao của Nikkei, hiện sinh sống tại Tokyo. Ông đã dành bảy năm làm phóng viên thường trú ở Trung Quốc và sau đó trở thành trưởng văn phòng Trung Quốc. Ông đã nhận Giải Nhà báo Quốc tế Vaughn-Ueda năm 2014.
