Nguồn: Wataru Suzuki và Lorretta Chen, “China kicks off fourth plenum to map out economic plan: 5 things to know,” Nikkei Asia, 20/10/2025
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Thương chiến với Mỹ và những thách thức trong nước đã phủ bóng lên kỳ họp kéo dài bốn ngày của đảng.
Trong tuần này, các nhà lãnh đạo Trung Quốc sẽ nhóm họp để xây dựng tầm nhìn cho 5 năm tới.
Phiên họp toàn thể lần thứ tư của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc, được gọi là Hội nghị Trung ương 4, sẽ diễn ra từ thứ Hai đến thứ Năm. Các nhà hoạch định chính sách phải đối mặt với khối lượng công việc khổng lồ, bởi nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đang đứng trước hàng loạt thách thức, từ cuộc thương chiến đang bùng phát với Mỹ đến áp lực giảm phát dai dẳng trong nước.
Cuộc họp này cũng diễn ra chưa đầy hai tuần trước khi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình dự kiến tới Hàn Quốc để tham dự diễn đàn APEC, nơi ông có thể gặp mặt Tổng thống Mỹ Donald Trump.
Dưới đây là năm điều cần biết về cuộc họp.
1. Hội nghị Trung ương 4 là gì và tại sao nó lại quan trọng?
Ban Chấp hành Trung ương, cơ quan ra quyết định cao nhất của Đảng Cộng sản Trung Quốc, có khoảng 200 ủy viên và 170 ủy viên dự khuyết, do Tổng Bí thư Tập đứng đầu. Họ thường tổ chức bảy phiên họp toàn thể trong nhiệm kỳ 5 năm.
Hội nghị Trung ương 3, được tổ chức vào tháng 07/2024, đã đưa ra một kế hoạch cải cách toàn diện để đất nước hoàn thành vào năm 2029 – kỷ niệm 80 năm thành lập Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Kế hoạch này tìm cách giải quyết mọi vấn đề, từ rào cản cạnh tranh và rủi ro nợ nần, đến việc thúc đẩy đồng nhân dân tệ trên trường quốc tế và giải quyết tình trạng suy giảm dân số.
Các nhà phân tích dự đoán Hội nghị Trung ương 4 sẽ tập trung vào việc xây dựng khuôn khổ cho kế hoạch 5 năm mới từ năm 2026 đến năm 2030. Phiên bản đầy đủ của kế hoạch sẽ được soạn thảo sau và dự kiến sẽ được thông qua tại Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc vào năm tới.
Kế hoạch 5 năm sẽ làm sáng tỏ hơn quan điểm của Tập về vị thế toàn cầu của Trung Quốc và các mục tiêu phát triển chiến lược của nước này.
2. Mọi người mong đợi gì ở kế hoạch 5 năm tiếp theo?
Hầu hết các nhà phân tích đều dự đoán rằng Trung Quốc sẽ tiếp tục theo đuổi mục tiêu tự chủ về khoa học và công nghệ tiên tiến.
Các khoản đầu tư chiến lược của Trung Quốc vào các ngành công nghiệp mới nổi, chẳng hạn như xe điện và năng lượng tái tạo, đã tạo ra những công ty hàng đầu thế giới trong lĩnh vực của họ, và cũng tạo ra sự cạnh tranh gay gắt giữa họ với nhau. Việc duy trì vị thế dẫn đầu trong các lĩnh vực như AI và robot sẽ ngày càng quan trọng trong lúc Trung Quốc đối mặt với thách thức tăng năng suất khi dân số già hóa và suy giảm.
An ninh quốc gia dự kiến cũng sẽ được nhấn mạnh. Bất kỳ nội dung nào liên quan đến khoáng sản chiến lược và an ninh lương thực sẽ được xem xét kỹ lưỡng, sau khi Trung Quốc mở rộng phạm vi kiểm soát xuất khẩu và ngừng mua đậu nành của Mỹ.
Các nhà kinh tế cũng đang theo dõi liệu Bắc Kinh có thể hiện cam kết mạnh mẽ hơn trong việc thúc đẩy tiêu dùng bằng cách đưa ra các mục tiêu cứng rắn hay không. Tiêu dùng hộ gia đình hiện chỉ chiếm 40% nền kinh tế Trung Quốc, thấp hơn so với tỷ lệ ở Mỹ và Liên minh Châu Âu, cũng như Nhật Bản, Ấn Độ, và Brazil.
Giới phê bình cho rằng Trung Quốc thường lấp đầy các kế hoạch 5 năm bằng những mục tiêu được xác định một cách lỏng lẻo, theo đó tạo điều kiện cho giới lãnh đạo dễ dàng tuyên bố rằng họ đã đạt được mục tiêu. Kế hoạch kết thúc năm nay đặt ra mục tiêu tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội (GDP) trung bình hàng năm “trong phạm vi hợp lý,” so với mục tiêu 6,5% trong kế hoạch trước đó. Và con số cụ thể cho mục tiêu mở rộng ngành dịch vụ theo tỷ trọng GDP cũng đã biến mất.
Dựa trên thông lệ trước đây, báo cáo đầy đủ về kế hoạch 5 năm sẽ chỉ được công bố vào giữa tháng 3 năm sau, sau kỳ họp “Lưỡng Hội,” cùng với các mục tiêu tăng trưởng về mặt số liệu, nếu có.
3. Hội nghị Trung ương 4 sẽ tiết lộ điều gì về vai trò lãnh đạo chính trị của Tập?
Tại Hội nghị Trung ương 3, cựu Ngoại trưởng Tần Cương cùng hai quan chức cấp cao của Quân chủng Tên lửa thuộc Quân Giải phóng Nhân dân đã chính thức bị loại khỏi Ban Chấp hành Trung ương. Sự xuất hiện của các quan chức tại Hội nghị Trung ương 4 sẽ cho thấy mức độ thanh trừng của Tập, vốn đã leo thang trong những tháng gần đây.
Hôm thứ Sáu, đảng đã chính thức khai trừ chín quan chức, bao gồm Hà Vệ Đông, người được Tập đích thân bổ nhiệm làm vị tướng số 2 của Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc, và Miêu Hoa, đại diện chính trị hàng đầu trong quân đội. Thông báo nêu rõ “những vi phạm nghiêm trọng về kỷ luật và pháp luật.”
Lúc đầu, Ban Chấp hành Trung ương khóa hiện tại có 205 ủy viên và 171 ủy viên dự khuyết không có quyền biểu quyết. Neil Thomas, nghiên cứu viên tại Trung tâm Phân tích Trung Quốc thuộc Viện Chính sách Xã hội Châu Á, nhận định rằng: nếu tất cả tin đồn về các vụ mất tích, bao gồm cả những tin đồn liên quan đến hơn hai chục thành viên của Quân Giải phóng Nhân dân, là đúng thì sẽ chỉ có 168 ủy viên và 159 ủy viên dự khuyết có mặt.
Tập đã trải qua hơn một nửa nhiệm kỳ thứ ba của mình, dự kiến kết thúc vào năm 2027, trở thành nhà lãnh đạo Trung Quốc tại vị lâu nhất kể từ Mao Trạch Đông. Bất chấp những tin đồn lan truyền về sức khỏe của chủ tịch, mọi dấu hiệu hiện tại đều cho thấy ông sẽ tiếp tục tại vị trong nhiệm kỳ thứ tư. Tập được cho là đang trực tiếp tham gia vào việc hoạch định các chính sách cho kế hoạch 5 năm, và hầu hết các nhà quan sát đều kỳ vọng ông sẽ là người lãnh đạo để thực hiện chúng.
4. Các nhà đầu tư thấy gì sắp tới?
Giới đầu tư và phân tích dự đoán Trung Quốc sẽ đặt mục tiêu tăng trưởng GDP thấp hơn, trong khoảng từ 4% đến 5%, so với mục tiêu “khoảng 5%” của năm nay. Con số này vẫn được xem là tham vọng, xét đến tất cả những áp lực đang đè nặng lên nền kinh tế, từ thuế quan đến cầu tiêu dùng yếu và tình trạng giảm phát.
Ở cấp độ rộng hơn, các nhà đầu tư sẽ theo dõi sát sao mọi dấu hiệu của nỗ lực tái cân bằng kinh tế, chẳng hạn như tăng chi tiêu tài khóa để thúc đẩy tiêu dùng và củng cố mạng lưới an sinh xã hội hiện vẫn còn yếu của Trung Quốc. Tuy nhiên, hội nghị trung ương lần này khó có thể tạo ra những bất ngờ lớn tác động đến thị trường.
Các nhà phân tích tại Morgan Stanley cho biết Bắc Kinh sẽ thừa nhận sự mất cân bằng về cơ cấu trong tiêu dùng dịch vụ, đổi mới đô thị, và chi tiêu xã hội. “Chúng tôi kỳ vọng một sự tái cân bằng dần dần, được cân nhắc kỹ lưỡng, với bất kỳ sự tăng tốc nào cũng phụ thuộc vào sự phát triển của các động lực xã hội,” ngân hàng đầu tư Mỹ này nhận xét trong một báo cáo.
Trong bối cảnh căng thẳng thương mại Mỹ-Trung bùng phát làm rung chuyển thị trường toàn cầu vào tuần trước, những lời lẽ mang tính thách thức hơn về khả năng tự chủ trong công nghệ tại phiên họp toàn thể có thể được các nhà đầu tư trong nước đón nhận tích cực, Kai Wang, chiến lược gia thị trường chứng khoán châu Á tại Morningstar, cho biết.
“Trong những lĩnh vực có thể thực sự hành động, chứ không đơn thuần là luận điệu, chúng ta cũng có thể nghe về nhu cầu đổi mới công nghệ mạnh mẽ hơn và sự cần thiết phải tự chủ về chip của Trung Quốc, điều mà nước này đã nhấn mạnh trước đây nhưng vẫn chưa được hiện thực hóa,” Wang nói. Ông bổ sung rằng các thông điệp của Bắc Kinh sẽ tập trung vào việc thúc đẩy tâm lý tích cực, nhưng Tập có lẽ sẽ không giải quyết các vấn đề có thể gây ra sự hoài nghi, chẳng hạn như niềm tin của người tiêu dùng thấp và sự suy yếu của thị trường bất động sản.
Các nhà phân tích của Goldman Sachs dự đoán rằng “nếu nhấn mạnh vào tiêu dùng và bãi bỏ quy định, thị trường sẽ cho đó là điều tích cực.” Mặt khác, “nếu nhấn mạnh vào việc tăng cường kiểm soát của đảng và thắt chặt quy định, thị trường sẽ cho đó là điều tiêu cực.”
Các quan chức chính phủ phương Tây cũng sẽ theo dõi sát sao.
Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent đã nhiều lần đề xuất Trung Quốc nên tái cân bằng nền kinh tế để hướng đến tiêu dùng nhiều hơn, và đã nêu vấn đề này với người đồng cấp Hà Lập Phong trong các cuộc họp năm nay. Tuần trước, một quan chức của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cũng bày tỏ quan điểm tương tự, kêu gọi Trung Quốc tập trung vào chi tiêu trong nước và thu hẹp các chính sách công nghiệp.
5. Sự kiện này có ý nghĩa gì đối với thương chiến Mỹ-Trung?
Căng thẳng thương mại gia tăng với Mỹ, được thổi bùng bởi các biện pháp kiểm soát xuất khẩu và thuế quan mới, sẽ phủ bóng lên phiên họp năm nay.
Một số nhà phân tích hiện tin rằng việc Trung Quốc bất ngờ siết chặt kiểm soát đất hiếm và các mặt hàng khác phần nào là chiêu trò chính trị nhằm thu hút sự chú ý trong nước trước thềm Hội nghị Trung ương 4. Cho đến nay, Trung Quốc vẫn không hề nao núng và kiên quyết bảo vệ lập trường của mình, tuyên bố đang cải thiện hệ thống kiểm soát xuất khẩu, đồng thời đổ lỗi cho việc Mỹ đưa thêm nhiều công ty Trung Quốc vào danh sách đen đã làm suy yếu các cuộc đàm phán thương mại.
Nhưng bằng cách áp dụng chính sách cứng rắn hơn về thương mại và kiểm soát trên toàn cầu, Bắc Kinh có nguy cơ vấp phải phản ứng dữ dội từ quốc tế vì vũ khí hóa khoáng sản của mình.
Raymond Yeung, nhà kinh tế trưởng phụ trách khu vực Trung Quốc Đại lục tại ANZ, cho biết một thách thức mà Trung Quốc đang phải đối mặt là, một phần do căng thẳng địa chính trị, điện thoại thông minh và các sản phẩm công nghệ cao khác của nước này không được bán rộng rãi ở Mỹ và châu Âu. Điều này khiến giá cả tại Trung Quốc thấp hơn so với các sản phẩm cao cấp tương đương ở các thị trường phát triển.
“Trước đây, nếu chất lượng được cải thiện, thì giá cả sẽ được định giá quốc tế,” Yeung nói. “Nếu không như vậy, rất khó để xác định chất lượng phát triển của Trung Quốc bằng con số.”
Con đường đàm phán thương mại trong tương lai gần như chắc chắn sẽ tác động đến quỹ đạo tăng trưởng của Trung Quốc. Một thử thách quan trọng khác có thể sắp diễn ra, nếu Tập và Trump đồng ý gặp nhau.
Bessent và Hà Lập Phong dự kiến sẽ gặp nhau trong tuần này, nhiều khả năng là để mở đường cho các cuộc đàm phán giữa hai nhà lãnh đạo tại APEC vào tuần sau. Phía Mỹ đã nhiều lần ám chỉ khả năng có một cuộc gặp Trump-Tập, trong khi Trung Quốc vẫn giữ im lặng về triển vọng này. Chí ít cũng có một số dấu hiệu cho thấy quan hệ lạnh nhạt gần đây giữa hai cường quốc đang dần ấm lên, khi chính Trump thừa nhận hôm thứ Sáu rằng mức thuế quan 100% của ông sẽ không thể duy trì.
