Nguồn: The Economist | Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Zohran Mamdani, đảng viên Dân chủ và thành viên tổ chức Dân chủ Xã hội Mỹ, đã giành chiến thắng trong cuộc đua trở thành Thị trưởng Thành phố New York. Tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu đạt đỉnh cao nhất trong nhiều thập kỷ, vượt quá con số 2 triệu, so với chỉ 1,2 triệu trong cuộc bầu cử gần nhất vào năm 2021. Ở tuổi 34, Mamdani sẽ trở thành thị trưởng trẻ nhất từ trước đến nay của thành phố, và cũng là thị trưởng người Hồi giáo đầu tiên. Donald Trump, người ủng hộ Andrew Cuomo, cựu Thống đốc New York, đã đe dọa cắt giảm ngân sách liên bang nếu Mamdani thắng cử.
New Jersey và Virginia đều bỏ phiếu áp đảo cho các thống đốc thuộc Đảng Dân chủ. Tại Virginia, ứng viên Đảng Dân chủ, Abigail Spanberger, đã dễ dàng lật ngược thế đa số của Đảng Cộng hòa. Các cuộc bầu cử thống đốc tại tiểu bang dao động này được cho là điềm báo cho cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ. Tại New Jersey, Mikie Sherrill đã giành chiến thắng vang dội trong cuộc đua giành chức thống đốc. Một điềm xấu khác cho Đảng Cộng hòa là trước đó nhiều người từng dự đoán một kết quả sít sao. Mặt khác, người dân California đã bỏ phiếu chấp nhận đề xuất phân chia lại khu vực bầu cử có lợi cho Đảng Dân chủ và giảm thiểu việc phân chia lại khu vực bầu cử theo đảng phái ở các khu vực của Đảng Cộng hòa.
Cổ phiếu Palantir giảm 8% do lo ngại rằng công ty công nghệ này đã bị định giá quá cao. Công ty phân tích dữ liệu này đã công bố kết quả kinh doanh quý 3 khả quan vào thứ Hai, nhưng Michael Burry, nhà quản lý quỹ đầu cơ nổi tiếng vì đã đặt cược chống lại các chứng khoán được bảo đảm bằng thế chấp, tiết lộ rằng ông đang đặt cược chống lại cổ phiếu nóng này. Ông cũng đặt một khoản cược nhỏ hơn chống lại Nvidia.Chỉ số chứng khoán Nasdaq, vốn tập trung vào cổ phiếu công nghệ, đã giảm 2%.
António Guterres, Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc, cho biết cuộc khủng hoảng ở Sudan đang “vượt khỏi tầm kiểm soát.” Tuần trước, Lực lượng Hỗ trợ Nhanh ( Rapid Support Forces, RSF), một nhóm bán quân sự đang giao tranh với quân đội quốc gia từ năm 2023, đã tiến vào el-Fasher ở Bắc Darfur, cắt đứt nguồn cung lương thực và nhu yếu phẩm. Nhiều người dân trong thành phố đang chết vì suy dinh dưỡng, bệnh tật, và bạo lực. Guterres kêu gọi chấm dứt ngay lập tức giao tranh và bạo lực.
Toyota đã nâng dự báo lợi nhuận cả năm lên 2,93 nghìn tỷ yên (19 tỷ đô la). Thuế quan của Trump đã gây thiệt hại cho nhà sản xuất xe hơi lớn nhất thế giới – lợi nhuận hoạt động của hãng đã giảm 27%. Tuy nhiên, doanh số bán xe tăng và việc cắt giảm chi phí đã xoa dịu tác động. Nhà sản xuất xe hơi Nhật Bản hiện dự kiến bán được 11,3 triệu xe trong năm nay, tăng so với dự báo trước đó là 11,2 triệu xe.
Norges Bank Investment Management (NBIM), một trong những nhà đầu tư bên ngoài lớn nhất của Tesla, cho biết họ sẽ phản đối gói lương 1 nghìn tỷ đô la cho Elon Musk trong cuộc bỏ phiếu cổ đông ngày hôm nay. NBIM, đơn vị giám sát quỹ dầu mỏ trị giá 2,1 nghìn tỷ đô la của Na Uy, đã nêu ra những lo ngại về quy mô khoản thanh toán. Hội đồng quản trị của Tesla cảnh báo rằng Musk, ông chủ của công ty xe điện, có thể sẽ từ chức nếu thỏa thuận lương bị bác bỏ.
Dick Cheney, cựu Phó Tổng thống Mỹ, vừa qua đời ở tuổi 84. Ông phục vụ dưới thời Tổng thống George W. Bush từ năm 2001 đến năm 2009, và được cho là có ảnh hưởng đặc biệt đến chính sách đối ngoại và quyết định xâm lược Iraq năm 2003. Cheney từng là thành viên Đảng Cộng hòa tại Hạ viện và Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ, cũng như là một người chỉ trích gay gắt tổng thống đương nhiệm của nước Mỹ.
Con số trong ngày: 90%, mức giảm gần đúng về giá trị thị trường của Bumble kể từ khi ứng dụng hẹn hò này lên sàn vào tháng 02/ 2021.
TIÊU ĐIỂM
Cuộc đối đầu về thuế quan tại Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ
Hôm nay, Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ sẽ nghe các lập luận trong vụ kiện Learning Resources kiện Trump, vốn được Donald Trump cho là “một trong những vụ án quan trọng nhất” trong lịch sử nước Mỹ. Tổng thống cho biết Đạo luật Quyền Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) cho phép ông áp đặt thuế quan toàn diện đối với hầu hết mọi mặt hàng nhập khẩu vào Mỹ. Sau khi tuyên bố tình trạng thâm hụt thương mại “lớn và dai dẳng” và “nạn buôn bán fentanyl không được kiểm soát” là tình trạng khẩn cấp quốc gia, ông đã thiết lập mức thuế quan toàn cầu 10% và thuế “đối ứng” lên tới 50% đối với hàng hóa từ các quốc gia cụ thể.
Các nguyên đơn – gồm một nhà nhập khẩu rượu vang và mười hai tiểu bang – cho rằng IEEPA không cho phép tổng thống đơn phương viết lại biểu thuế quan của Mỹ. Họ lưu ý rằng chưa có tổng thống nào “thể hiện quyền lực mạnh mẽ” như vậy bởi vì đạo luật này được soạn thảo vào năm 1977 để hạn chế, chứ không phải để trao cho tổng thống quyền tự do đối với thuế quan. Một số tòa án cấp dưới đã tuyên bố thuế quan là bất hợp pháp. Phán quyết cuối cùng của các thẩm phán tối cao về vấn đề này sẽ quyết định số phận của hàng trăm tỷ đô la thuế quan.
Mối liên kết kỳ lạ giữa Brazil và Nhật Bản
Nhật Bản và Brazil nằm ở hai đầu khác nhau của địa cầu. Về mặt văn hóa, hai nước có vẻ xa cách, nhưng thực ra lại rất gắn bó. Brazil là nơi có cộng đồng người Nhật Bản di cư lớn nhất thế giới, với 2,7 triệu người. Khoảng 210.000 người Brazil, phần lớn là người gốc Nhật, đang sinh sống tại Nhật Bản.
Hôm nay đánh dấu 130 năm kể từ khi hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao. Quan hệ này được củng cố sau năm 1908, khi người Nhật Bản di cư bắt đầu làm việc tại các đồn điền cà phê ở Brazil. Một làn sóng di cư khác xuất hiện sau Thế chiến II, nhưng kể từ những năm 1990, dòng chảy đã đảo ngược: Nhật Bản hiện đang chào đón người Nhật gốc Brazil trở về làm công nhân nhà máy để bù đắp cho tình trạng thiếu hụt lao động.
Hai nước đã chọn năm 2025 là năm “Hữu nghị và Trao đổi Nhật Bản-Brazil.” Vào tháng 3, Tổng thống Brazil, Luiz Inácio Lula da Silva, đã gặp Thủ tướng Nhật Bản lúc bấy giờ là Ishiba Shigeru. Shigeru chỉ ra rằng đầu tư trực tiếp của Nhật Bản vào Brazil đã đạt 1,3 nghìn tỷ yên (8,64 tỷ đô la) kể từ năm 2020, và cho biết thêm rằng những nỗ lực của Lula nhằm cải thiện môi trường kinh doanh của đất nước mình là “cực kỳ quan trọng” để khuyến khích thêm nhiều khoản đầu tư như vậy.
Novo Nordisk trải qua nhiều biến động
Novo Nordisk, nhà sản xuất dược phẩm Đan Mạch, sẽ công bố kết quả kinh doanh quý III trong hôm nay. Công ty này, vốn là đơn vị đầu tiên ra mắt dòng thuốc giảm cân mới mang tên GLP-1, đã sớm tụt hậu so với đối thủ đến từ Mỹ là Eli Lilly. Gần đây, Novo Nordisk gây chú ý nhiều vì những biến động nội bộ hơn là những đột phá trong lĩnh vực y tế. Hồi tháng 5, công ty sa thải giám đốc điều hành. Sang tháng 9, công ty cho biết sẽ sa thải 9.000 nhân viên, và vào tháng 10 thì quyết định thay thế chủ tịch và sáu thành viên hội đồng quản trị vì bỏ lỡ những thay đổi quan trọng trên thị trường thuốc điều trị béo phì.
Tuy nhiên, hiện nay, Novo đang tiến lên phía trước trên nhiều mặt trận. Dòng thuốc giảm cân mới của công ty đã gần như sánh ngang với Wegovy, loại thuốc giảm cân dạng tiêm được ra mắt trước đó, trong các thử nghiệm giai đoạn cuối. Công ty cũng đang trong cuộc chiến thâu tóm đầy căng thẳng với Pfizer, gã khổng lồ dược phẩm Mỹ. Vào tháng 9, Pfizer đã đồng ý mua lại Metsera, công ty công nghệ sinh học chống béo phì đang gây sốt, với giá 7,3 tỷ đô la. Nhưng sang tháng 10, Novo đáp trả bằng một lời đề nghị lên tới 9 tỷ đô la, quyết tâm giữ vững lợi thế tiên phong tại một trong những thị trường béo bở nhất của ngành y.
Vượt qua chiến tranh ở Ukraine
Một dự báo rất được mong đợi về thời tiết mùa đông sắp tới ở Châu Âu sẽ được công bố vào hôm nay. Đây là sản phẩm của Trung tâm Dự báo Thời tiết Tầm trung Liên Chính phủ Châu Âu. Dự báo sẽ được nghiên cứu đặc biệt kỹ lưỡng tại Nga và Ukraine. Ukraine, với mong muốn bóp nghẹt xuất khẩu dầu của Nga, đã sử dụng máy bay không người lái tầm xa để vô hiệu hóa 1/5 công suất lọc dầu của kẻ thù, gây ra tình trạng thiếu hụt nhiên liệu và giá dầu tăng cao. Trong khi đó, Nga đã tăng cường các cuộc tấn công vào hệ thống sưởi ấm và điện của Ukraine, khiến tình trạng mất điện ngày càng trầm trọng.
Dự báo ban đầu cho thấy tháng Hai tới sẽ lạnh giá và có tuyết rơi bất thường. Nhưng điều quan trọng là nhiệt độ trung bình của châu Âu trong mùa đông này dự kiến sẽ ôn hòa hơn bình thường. Nhiều người sẽ hoan nghênh điều này, không chỉ ở Ukraine và miền tây nước Nga. Chi phí sưởi ấm trên khắp châu Âu đã tăng mạnh sau cuộc xâm lược Ukraine của Nga vào năm 2022. Sau đợt tăng đột biến đó, chi phí đã giảm dần, nhưng ở nhiều quốc gia, chúng vẫn cao hơn từ 20 đến 60% so với trước chiến tranh.
Liệu những tiến bộ trong sức khỏe sinh sản có bị đảo ngược?
Tuần này, 3.500 chuyên gia và các bên liên quan sẽ họp tại Bogotá, thủ đô Colombia, để thảo luận về sức khỏe sinh sản toàn cầu. Có rất nhiều điều đáng mừng. Ví dụ, bên ngoài các nước giàu, số lượng phụ nữ và trẻ em gái sử dụng biện pháp tránh thai an toàn đã tăng một phần ba kể từ năm 2012.
Tuy nhiên, những thành quả đó có thể mất đi do việc cắt giảm viện trợ nước ngoài. Ngay từ trước khi chính quyền Trump cắt giảm chi tiêu của USAID, ngân sách cho sức khỏe tình dục và sinh sản đã bị thu hẹp trên toàn cầu. Từ năm 2020 đến năm 2024, các nước nghèo nhận được 1,4 tỷ đô la mỗi năm cho các chương trình như vậy, trong đó 41% đến từ Mỹ. Giờ đây, gần như toàn bộ nguồn ngân sách đó đang gặp rủi ro. Nếu ngân sách này biến mất, phụ nữ sẽ ít được tiếp cận các biện pháp tránh thai hơn, và số ca phá thai không an toàn sẽ gia tăng. Những tiến bộ trong việc giảm tỷ lệ mang thai ở tuổi vị thành niên rõ ràng sẽ bị đảo ngược.
Quỹ Dân số Liên Hiệp Quốc, đơn vị thực hiện hầu hết các chương trình này, đã báo cáo khoản thiếu hụt ngân sách 336 triệu đô la trong năm nay. Câu hỏi đặt ra là liệu các nhà hảo tâm, doanh nghiệp, và chính phủ có thể bù đắp được khoản thiếu hụt này hay không.
