Nguồn: Sam Skove và John Haltiwanger, “Trump Presents Ukraine With a ‘Very Tough Choice’”, Foreign Policy, 21/11/2025
Biên dịch: Viên Đăng Huy
Trong những ngày tới, Ukraine phải đối mặt với một quyết định khó khăn khi chính quyền Trump thúc ép nước này chấp nhận một kế hoạch hòa bình 28 điểm yêu cầu Ukraine phải chấp nhận những nhượng bộ lớn cho Nga, bao gồm việc từ bỏ cả những vùng lãnh thổ mà lực lượng Nga hiện không chiếm đóng.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky phát biểu trước nhân dân vào thứ Sáu rằng: “Hiện tại, Ukraine đang chịu một trong những áp lực nặng nề nhất từ trước đến nay”. Ông Zelensky nói thêm: “Hiện tai, Ukraine có thể phải đối mặt với một lựa chọn rất khó khăn. Hoặc là đánh đổi phẩm giá của chúng ta, hoặc là nguy cơ mất đi một đối tác quan trọng. Hoặc là kế hoạch 28 điểm khó khăn, hoặc là một mùa đông cực kỳ khắc nghiệt—khắc nghiệt nhất từ trước đến nay—và những hiểm nguy đi kèm”.
Chính quyền Trump được cho là đã cảnh báo rằng Ukraine có thể bị cắt nguồn hỗ trợ tình báo và quân sự của Mỹ nếu Tổng thống Zelensky không chấp nhận đề xuất hòa bình này, điều này có thể làm suy yếu vị thế của Ukraine trên chiến trường. Tổng thống Donald Trump muốn Kyiv đồng ý với thỏa thuận trước Lễ Tạ Ơn, khiến Ukraine có rất ít thời gian để đàm phán.
Tuy nhiên, mức độ sẵn sàng nhượng bộ của Mỹ, Ukraine, Nga và Liên minh châu Âu vẫn chưa rõ ràng, đặc biệt khi các nỗ lực ngoại giao của Mỹ dường như có những mâu thuẫn nội tại.
Đề xuất hòa bình 28 điểm của chính quyền Trump sẽ mang lại cho Nga phần lớn những gì họ mong muốn, bao gồm giới hạn quy mô quân đội Ukraine, các nhượng bộ chính trị từ phía Ukraine, và sự công nhận “trên thực tế” của Mỹ đối với việc Nga kiểm soát Crimea và Donbas (khu vực phía đông Ukraine gồm các tỉnh Donetsk và Luhansk), bao gồm cả những phần lãnh thổ Ukraine vẫn kiểm soát.
Kế hoạch này do đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff và đặc phái viên Nga Kirill Dmitriev (người đứng đầu quỹ tài sản quốc gia của Nga) xây dựng vào cuối tháng 10 và được Axios đưa tin lần đầu tiên vào đầu tuần này.
Một tài liệu thứ hai, riêng biệt, được cho là Mỹ sẽ đề xuất cung cấp cho Ukraine một đảm bảo an ninh theo mô hình cơ chế phòng thủ tập thể Điều 5 của NATO. Nếu Nga tấn công Ukraine, Mỹ sẽ có nghĩa vụ phải đáp trả, bao gồm cả khả năng sử dụng “lực lượng vũ trang”.
Ukraine và các đồng minh Châu Âu nhiều khả năng sẽ thấy khó chấp nhận đề xuất hòa bình này. Việc Kyiv đồng ý với các điều khoản sẽ làm suy yếu khả năng tự vệ của Ukraine trước những hành động gây hấn tiếp theo từ Nga, đồng thời phải giao nộp nhiều thành phố đông dân. Các thành viên Liên minh châu Âu đã thể hiện sự ủng hộ kiên định đối với Ukraine, với việc nhà ngoại giao hàng đầu EU Kaja Kallas tuyên bố vào thứ Năm rằng “áp lực phải đặt lên kẻ gây hấn”.
Moscow có nhiều lý do để ủng hộ kế hoạch này; Tổng thống Nga Vladimir Putin vào thứ Sáu cho biết nó có thể là “cơ sở cho một thỏa thuận hòa bình cuối cùng”. Tuy nhiên, với việc Nga đã gánh chịu hơn 1 triệu thương vong trong cuộc chiến, đề xuất đảm bảo an ninh cho Ukraine có thể là điều không thể chấp nhận đối với Kremlin.
Vai trò của Quốc hội Mỹ trong thỏa thuận này cũng không rõ ràng. Mặc dù kế hoạch quy định nó sẽ “có tính ràng buộc pháp lý,” nhưng không rõ liệu điều này có nghĩa là bất kỳ thỏa thuận cuối cùng nào sẽ tương đương với một hiệp ước đã được phê chuẩn hay không.
Nếu thỏa thuận được ký kết mà chỉ là chữ ký của ông Trump hoặc một sắc lệnh hành pháp dễ dàng bị tổng thống Mỹ tương lai hủy bỏ, thì bất kỳ đảm bảo an ninh nào dành cho Ukraine cũng sẽ không có nhiều trọng lượng. Do Putin có tiền lệ vi phạm các thỏa thuận trước đây với Ukraine, Kyiv có khả năng sẽ muốn Washington cung cấp các đảm bảo an ninh với cơ sở pháp lý vững chắc hơn.
Kế hoạch dường như đã khiến cả Ukraine và các đồng minh châu Âu bất ngờ, tạo ra một cuộc chạy đua ngoại giao khi Zelensky phải hội đàm với các quan chức cấp cao ở cả hai bờ Đại Tây Dương. Bà Kallas nói rằng Châu Âu đã không được thông báo về nỗ lực này. Nhà Trắng cũng không thông báo cho các nhà lập pháp chủ chốt của Mỹ.
Dù kế hoạch hòa bình đã gây lo lắng ở một số thủ đô châu Âu, Tổng thống Zelensky cho biết ông sẽ tiếp tục “trao đổi bình tĩnh” với Mỹ về kế hoạch này.
Các quan chức quân sự cấp cao của Mỹ, bao gồm Bộ trưởng Lục quân Dan Driscoll, đã có mặt tại Kyiv trong tuần này nhằm thúc đẩy tiến trình hòa bình, vốn đã bị đình trệ kể từ hội nghị thượng đỉnh của Trump và Putin ở Alaska vào tháng Tám.
Vào thứ Sáu, ông Driscoll đã có cuộc trao đổi với một nhóm đại sứ Châu Âu tại Kyiv, tại đó ông đưa ra thông điệp rằng “về lâu dài, mọi việc sẽ chỉ tồi tệ hơn” đối với Ukraine. Thông tin này được tiết lộ bởi một nhà ngoại giao Châu Âu giấu tên vì không được phép phát ngôn công khai về nội dung cuộc họp.
Ông Driscoll cùng với Phó Tổng thống Mỹ J.D. Vance cũng đã gặp Zelensky vào thứ Sáu. Zelensky đăng trên X sau cuộc gặp rằng: “Chúng tôi đã đồng ý hợp tác với Mỹ và Châu Âu ở cấp cố vấn an ninh quốc gia để con đường đi đến hòa bình thực sự khả thi… Ukraine luôn tôn trọng và tiếp tục tôn trọng mong muốn chấm dứt đổ máu của Tổng thống Mỹ Donald Trump, và chúng tôi xem xét tích cực mọi đề xuất thực tế. Chúng tôi đồng ý duy trì liên lạc thường xuyên, và các nhóm của chúng tôi sẵn sàng làm việc 24/7”.
Áp lực từ chính quyền Trump đến vào một thời điểm khó khăn đối với Tổng thống Zelensky, cả về chính trị trong nước lẫn diễn biến trên chiến trường. Zelensky đang phải giải quyết một vụ bê bối tham nhũng trong khi Nga đồng thời được cho là sắp chiếm được thành phố Pokrovsk. Nếu chiếm được, đây sẽ là chiến thắng quan trọng nhất của lực lượng Nga kể từ khi chiếm Avdiivka vào đầu năm 2024.
Áp lực mà Tổng thống Zelensky đang phải đối mặt trên nhiều mặt trận dường như là lý do lớn khiến chính quyền Trump chọn thời điểm này để công bố kế hoạch mới và áp dụng chiến thuật gây sức ép toàn diện, tin rằng nhà lãnh đạo Ukraine sẽ không có lựa chọn nào khác ngoài việc chấp nhận đề xuất.
Mối đe dọa về khả năng cắt giảm hỗ trợ của Mỹ dường như là một đòn bẩy khác mà chính quyền Trump đang sử dụng để gây áp lực lên Tổng thống Zelensky. Một quan chức Châu Âu thứ hai giấu tên vì không được phép phát ngôn trước báo chí cho biết, nếu Mỹ rút hỗ trợ tình báo khỏi Ukraine, điều đó sẽ có “những tác động lớn trên chiến trường”.
Tuy nhiên, hỗ trợ quân sự của Mỹ dành cho Ukraine không còn là yếu tố thay đổi cục diện cuộc chiến như năm 2022, thời điểm các lô hàng tên lửa chống tăng Javelin và vũ khí khác của Mỹ đã giúp Kyiv chặn đứng cuộc tấn công của Nga. Kể từ khi chiến tranh bắt đầu, Châu Âu đã tăng cường sản xuất vũ khí cho Ukraine, đến mức tổng giá trị vũ khí Châu Âu gửi tới nước này hiện vượt qua giá trị vũ khí Mỹ, theo Viện Kiel, một viện nghiên cứu của Đức. Ngành sản xuất drone của Ukraine cũng được đẩy mạnh; tính đến đầu năm 2024, nước này đã tự lắp ráp hơn 90% drone của mình.
Việc cắt đứt hỗ trợ tình báo của Mỹ có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng hơn. Ukraine đã bị mất đất khi một sự cố cắt giảm tình báo tương tự xảy ra vào tháng Ba. Tuy nhiên, kể từ đó, các quốc gia Châu Âu đã tăng cường nỗ lực để tiếp cận các nguồn tình báo quan trọng, chẳng hạn như vệ tinh, mà trước đây Mỹ đã cung cấp cho Ukraine.
Gần đây, Ukraine cũng đã công bố kế hoạch nhập khẩu khí đốt tự nhiên của Mỹ để đối phó với những tháng mùa đông lạnh giá, và nước này phụ thuộc vào việc mua tên lửa phòng không của Mỹ để bảo vệ cơ sở hạ tầng năng lượng và các thành phố của mình.
Mặt khác, nếu Tổng thống Zelensky từ chối nhượng bộ trước áp lực của Mỹ, ông có thể chứng kiến sự gia tăng ủng hộ từ công chúng, tương tự như phản ứng của xã hội Ukraine sau cuộc gặp căng thẳng tại Phòng Bầu dục giữa ông và ông Trump hồi tháng Hai.
Ông Trump, người đã thiếu kiên nhẫn trong việc đạt được một thỏa thuận hòa bình Ukraine-Nga kể từ khi trở lại Washington cho nhiệm kỳ thứ hai, đã có sự thay đổi liên tục trong cách tiếp cận tiến trình này kể từ cuộc họp hồi tháng Hai. Thậm chí, có những thời điểm ông dường như mất kiên nhẫn với Moscow khi Nga tiếp tục dội bom và tìm cách chiếm thêm lãnh thổ Ukraine.
Ngược lại, sau cuộc gặp tích cực ở Rome vào tháng Tư và cuộc gặp tiếp theo tại hội nghị thượng đỉnh NATO ở The Hague vào tháng Sáu, mối quan hệ giữa ông Trump và ông Zelensky dường như đã được cải thiện. Tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc vào cuối tháng Chín, Zelensky từng gợi ý rằng ông Trump đã có “sự thay đổi lớn” và không còn tin tưởng Putin. Tuy nhiên, kế hoạch hòa bình 28 điểm với những điều khoản có lợi cho Nga cho thấy rõ ràng cách tiếp cận ngoại giao của ông Trump vẫn thất thường và khó đoán theo nhiều cách khác nhau.
Sam Skove là thành viên ban biên tập tại tạp chí Foreign Policy. John Haltiwanger là thành viên ban biên tập tại tạp chí Foreign Policy.
