Nguồn: Paul Chambers, “Thai military leverages the border crisis to reassert its political influence”, East Asia Forum, 21/12/2025
Biên dịch: Viên Đăng Huy
Tại thời điểm cuối năm 2025, Thái Lan đang tiến tới cuộc bầu cử vào tháng 2 năm 2026, trong bối cảnh quân đội, thế lực vốn là cánh tay nối dài của hoàng gia, đang trỗi dậy mạnh mẽ giữa những xung đột mới với Campuchia.
Vào đầu năm, đảng Pheu Thai (PT) theo đường lối trung dung, dưới sự chi phối của cựu Thủ tướng Thaksin Shinawatra, đã dẫn dắt chính phủ trong một liên minh bao gồm cả đảng Tự hào Thái (Bhumjaithai – BJT) vốn mang tư tưởng bảo thủ, và con gái ông là bà Paetongtarn Shinawatra ngồi ghế Thủ tướng. Đảng Nhân dân (People’s Party – PP) theo đường lối tiến bộ, bên đã giành được đa số ghế trong cuộc bầu cử năm 2023, đứng đầu phe đối lập.
Căng thẳng tại biên giới Thái Lan – Campuchia đã leo thang liên tục vào cuối năm 2024 và đầu năm 2025, một phần do sự đổ vỡ trong quan hệ giữa Thaksin và nhà lãnh đạo Campuchia, cựu Thủ tướng Hun Sen, trước khi trở nên tồi tệ hơn vào đầu năm 2025. Hun Sen rõ ràng đã tức giận trước quyết định hợp pháp hóa cờ bạc tại Thái Lan của chính phủ Paetongtarn, quyết định đe dọa đến ngành công nghiệp sòng bạc của Campuchia, và chiến dịch trấn áp các trung tâm lừa đảo gần biên giới Campuchia của Thái Lan, nơi bị cáo buộc là nguồn cung cấp lợi nhuận cho Đảng Nhân dân Campuchia của Hun Sen.
Từ tháng 2 đến tháng 5 năm 2025, mỗi bên liên tục cáo buộc bên kia xâm phạm biên giới. Sau đó vào tháng 5, Tướng Boonsin Padklang, Tư lệnh Quân khu 2, người đứng đầu lực lượng Thái Lan dọc biên giới, dường như đã thách thức Thủ tướng khi tự ý quyết định công nhận một bản đồ biên giới có lợi về mặt địa lý cho Thái Lan và đóng cửa biên giới với Campuchia. Mặc dù hành động này rõ ràng là thách thức quyền kiểm soát dân sự, nhưng bằng việc đảm bảo an ninh biên giới chống lại Campuchia, quân đội Thái Lan đã nhận được sự ủng hộ nồng nhiệt từ công chúng, tạo điều kiện cho họ tái lập quyền tự chủ vượt ra ngoài ý muốn của giới lãnh đạo dân sự.
Trước sự gia tăng của các cuộc đối đầu bạo lực, chính phủ Paetongtarn đã tìm cách hạ nhiệt căng thẳng. Vào ngày 15 tháng 6, bà Paetongtarn đã gọi điện cho Hun Sen, bày tỏ mong muốn mở lại biên giới và đảm bảo hòa bình, nhưng thừa nhận rằng bà không thể kiểm soát được Tướng Boonsin. Gần như cùng lúc đó, một phái đoàn hoàng gia đã chuyển quà tặng cho các binh sĩ tại biên giới, ngầm ý thể hiện sự đoàn kết của hoàng gia với quân đội và ủng hộ hành vi không tuân lệnh của binh sĩ, và đã gặp gỡ tướng Boonsin. Việc Campuchia sau đó công khai nội dung cuộc gọi của Paetongtarn đã ngay lập tức khiến bà bẽ mặt trước công chúng và dẫn đến việc bà bị tòa án tạm thời bãi nhiệm. Bốn ngày sau cuộc gọi, đảng BJT đã rút khỏi liên minh cầm quyền.
Căng thẳng lên đến đỉnh điểm vào tháng 7 trong một cuộc đụng độ biên giới khiến ít nhất 32 người thiệt mạng. Cuối cùng, Malaysia, với tư cách là Chủ tịch ASEAN 2025, đã đàm phán được một thỏa thuận ngừng bắn mong manh với sự hỗ trợ từ Mỹ và Trung Quốc. Nhưng vào thời điểm đó, quân đội Thái Lan đã hoạt động độc lập, tinh thần dân tộc chủ nghĩa dâng cao và chính phủ do PT lãnh đạo dường như đã mất đi sự ủng hộ của cả người dân lẫn hoàng gia.
Vào ngày 29 tháng 8, Tòa án Hiến pháp đã cách chức bà Paetongtarn, phán quyết rằng sự nhún nhường của bà đối với một nhà lãnh đạo nước ngoài (Hun Sen) đã vi phạm các quy tắc đạo đức. Vào ngày 5 tháng 9, đa số quốc hội đã bỏ phiếu bầu lãnh đạo đảng BJT bảo thủ, ông Anutin Charnvirakul, làm người thay thế, với sự hỗ trợ mang tính quyết định từ đảng PP tiến bộ để đảm bảo chiến thắng cho ông. Gần như cùng lúc, cơ quan tư pháp phán quyết rằng Thaksin đã không chấp hành đúng bản án tù trước đó và yêu cầu ông phải bị giam giữ trong một năm.
Để đổi lấy sự ủng hộ của PP, đảng BJT đã thực hiện nhiều nhượng bộ. Ông Anutin đã cam kết giải tán Hạ viện trong vòng bốn tháng, sau đó ông miễn cưỡng ấn định ngày giải tán không muộn hơn ngày 31 tháng 1 năm 2026, với cuộc bầu cử được lên lịch trong vòng 60 ngày kể từ khi giải tán quốc hội. Anutin cũng hứa sẽ hỗ trợ nỗ lực của PP trong việc thành lập một ủy ban soạn thảo để thay đổi hiến pháp. Vào tháng 10, dự luật sửa đổi hiến pháp do PP ủng hộ đã được thông qua và có vẻ như sẽ vượt qua cả ba lần thẩm định theo quy định vào tháng 12.
Khác với Paetongtarn, Anutin có mối quan hệ hài hòa với quân đội. Với sự ủng hộ của các tướng lĩnh, Anutin đã bật đèn xanh cho quân đội đáp trả các căng thẳng biên giới và trao cho họ toàn quyền quyết định trong việc chống phiến quân ở miền Nam Thái Lan. Anutin cũng duy trì mối quan hệ tốt đẹp với hoàng gia Thái Lan, do từ lâu đã là đồng minh thân cận của Vua Vajiralongkorn.
Tuy nhiên, uy tín của Anutin đã sụt giảm khi cuộc khủng hoảng với Campuchia kéo dài, cùng với những chỉ trích về cách ông ứng phó với các trận lũ lụt gần đây và các cáo buộc tham nhũng mới.
Bất chấp tuyên bố hòa bình chính thức vào cuối tháng 10, mìn do phía Campuchia đặt dọc biên giới vẫn tiếp tục gây thương tích cho binh lính Thái Lan. Đáp lại, Anutin thông báo vào tháng 11 rằng Thái Lan không còn tuân thủ hiệp ước hòa bình với Campuchia. Tuy nhiên, áp lực từ phía Mỹ, bao gồm cả những đe dọa tăng thuế quan, đã khiến Anutin phải mềm mỏng hơn.
Trận lũ lụt vào tháng 11 càng làm lung lay vị thế của ông, với một cuộc thăm dò cho thấy sự ủng hộ của công chúng dành cho Anutin giảm từ 48% xuống còn 23% khi cuộc bầu cử đang cận kề.
Vào tháng 11, các báo cáo cũng xuất hiện cho thấy Prince Group, một mạng lưới tội phạm mạng, đã thuê văn phòng từ gia đình Anutin, đồng thời một bức ảnh chụp Anutin cùng Benjamin Mauerberger, người bị cáo buộc là đầu mối của nhiều mạng lưới tội phạm như vậy, cũng bị rò rỉ. Đảng PT hứa sẽ nộp đơn khiếu nại đạo đức và kiến nghị bất tín nhiệm đối với chính phủ khi quốc hội họp lại vào tháng 12.
Khi tháng 12 đến và đảng PP nỗ lực thông qua dự luật cải cách hiến pháp, đảng BJT bất ngờ rút lại sự ủng hộ, khiến PP kêu gọi một cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm ngay lập tức đối với Thủ tướng. Bản thân Anutin sau đó đã bất ngờ giải tán Hạ viện vào ngày 12 tháng 12, và cuộc tổng tuyển cử được ấn định vào ngày 8 tháng 2 năm 2026. Việc đẩy nhanh bầu cử diễn ra khi Thái Lan và Campuchia nối lại cuộc xung đột biên giới bạo lực, với những cuộc giao tranh ác liệt xảy ra dọc biên giới vào tháng 12 năm 2025.
Năm mới được dự báo sẽ là một năm tiếp tục bất ổn đối với Thái Lan do tình trạng bạo lực biên giới trầm trọng hơn và khả năng thay đổi chính trị, với kết quả bầu cử ngày 8 tháng 2 có thể là liên minh do BJT lãnh đạo tiếp tục nắm quyền hoặc (ít khả năng hơn) là một liên minh do PP hoặc PT dẫn dắt. Liệu BJT có tiếp tục lãnh đạo hay không sẽ quyết định triển vọng cải cách hiến pháp Thái Lan.
Sự trỗi dậy của quân đội Thái Lan, lực lượng đang ngày càng hoạt động độc lập với ý chí dân sự, đang bao trùm lên nền chính trị quốc gia. Mặc dù quân đội phối hợp ăn ý với BJT, nhưng quyền lực ngày càng tăng có thể thúc đẩy họ tiến hành các cuộc đảo chính để ngăn chặn những nỗ lực mở rộng không gian chính trị của Thái Lan, điều có thể xảy ra sau một chiến thắng vang dội của PP. Với lịch sử đầy các cuộc đảo chính của Thái Lan, quân đội có thể một lần nữa trở thành mối đe dọa lớn nhất đối với quá trình dân chủ hóa của quốc gia này.
Paul Chambers là nghiên cứu viên khách mời tại Viện ISEAS-Yusof Ishak và là tác giả của nhiều công trình nghiên cứu chuyên sâu về các vấn đề quân sự tại Đông Nam Á.
