Tác giả: Katriina Pajari | Biên dịch: Việt Xuân
Khi nói về Trung Quốc, điều thường lặp lại trong các câu là: tăng cường kiểm duyệt và sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc. Đảng Cộng sản Trung Quốc kêu gọi hành động để cổ vũ các giá trị cốt lõi xã hội chủ nghĩa. Đó là tinh thần yêu nước, sự hài hòa và cư xử lịch sự.
Vì sao Trung Quốc quan tâm đến vấn đề đó? Bởi vì trong nước có khoảng trống giá trị, Jyrki Kallio, nhà nghiên cứu cao cấp tại Viện các vấn đề quốc tế nói. Trong thực tiễn của Đảng Cộng sản Trung Quốc, chính trị tư bản đã vượt xa lý tưởng xã hội chủ nghĩa đến mức mọi người không còn biết phải tin cái gì nữa.
“Đồng thời, đảng cố gắng giữ cho người dân tinh thần yêu nước và tránh xa các giá trị và ý tưởng phương Tây.”
Ảnh hưởng của phương Tây không chỉ là một sự thóa mạ đối với Trung Quốc mà còn là mối đe dọa tiềm tàng cho sự gắn kết dân tộc. Có rất nhiều ví dụ về sự xuất hiện của kiểm duyệt và chủ nghĩa dân tộc trong cuộc sống hàng ngày của người Trung Quốc bình thường trong năm nay.
Đốt sách cấm
Cuối tuần trước, một đoạn video về nhân viên thư viện đốt sách ở Trấn Nguyên, tỉnh Cam Túc, lưu hành trên mạng xã hội Trung Quốc. Việc đốt sách diễn ra sớm nhất là hồi tháng Mười, nhưng bây giờ mới lan rộng một cách công khai.
Theo thư viện, vấn đề là để tiêu hủy “nhanh chóng và hiệu quả” các ấn phẩm bất hợp pháp. Thư viện cố gắng thực hiện tốt nhất việc quảng bá các giá trị Trung Quốc. Một bài đăng trên mạng xã hội sau đó đã bị xóa cho biết hai nữ thủ thư đã đốt tổng cộng 65 cuốn sách.
Hôm thứ Hai, chính quyền địa phương Trấn Nguyên thông báo rằng những thủ thư đốt sách sẽ bị xử phạt vì đốt sách công khai trên đường phố và không gói kín và niêm phong sách như hướng dẫn.
Hồi tháng Mười vừa qua, Bộ Giáo dục Trung Quốc đã ra lệnh làm sạch thư viện các trường tiểu học và trung học. Những cuốn sách bất hợp pháp, với nội dung không phù hợp, chống Cộng sản hoặc có tính chất tôn giáo cần được loại bỏ. Những cuốn sách bôi nhọ đảng, nhà nước hoặc quân đội Trung Quốc cũng nằm trong số bị loại bỏ.
Cấm nam giới đeo khuyên tai
Hồi tháng Một, truyền thông nhà nước Trung Quốc đã ban hành một hướng dẫn rằng đàn ông xuất hiện trên truyền hình không được đeo khuyên tai. Nếu có, chúng sẽ bị làm mờ bởi chương trình phát sóng.
Tại Trung Quốc, nhiều ngôi sao và diễn viên nhạc pop nam nổi tiếng đeo khuyên tai và trang điểm. Sự thiếu nam tính khiến một số cơ quan nhà nước lo lắng. Năm ngoái Tân Hoa Xã, cơ quan thông tấn nhà nước, đã xuất bản một bài báo chế nhạo các thần tượng nhạc pop Trung Quốc là “ẻo lả” và nói rằng “thanh thiếu niên bị ảnh hưởng xấu bởi văn hóa bệnh hoạn này”
Ngoài khuyên tai, một số điều khác bị hạn chế xuất hiện công khai ở Trung Quốc. Các cầu thủ bóng đá Trung Quốc nên mặc áo dài tay nếu họ có hình xăm trên cánh tay. Phụ nữ đã được yêu cầu giảm bớt đường viền nơi cổ áo của họ. Lời bài hát rap bị kiểm duyệt nếu chúng liên quan đến một cái gì đó không phải thanh bình và hòa hợp.
Trong năm qua, Trung Quốc cũng đã kiểm duyệt nội dung Internet được cho là có “tâm lí u buồn’. Theo Tân Hoa Xã, 26.000 trang web đã bị đóng cửa và sáu triệu bài viết đã bị xóa.
Hướng dẫn đạo đức công dân
Hai tháng trước, Ủy ban Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc đã công bố “kế hoạch xây dựng đạo đức công dân trong thời đại mới”. Nó là sự tiếp nối một hướng dẫn ban hành từ năm 2001.
Tân Hoa Xã cho biết cần có những hướng dẫn mới, bởi vì Trung Quốc vẫn có nguy cơ cao bị ảnh hưởng xấu của phương Tây và “xói mòn văn hóa”.
Kế hoạch kêu gọi mọi người tuân thủ đạo đức của chủ nghĩa Mác và chủ nghĩa xã hội, và yêu tổ quốc. Các giá trị cơ bản của chủ nghĩa xã hội là cơ sở để củng cố quyền lực của Trung Quốc. Gia đình là tế bào cơ bản của xã hội và là điểm khởi đầu cho sự phát triển đạo đức.
Phần cuối, bản kế hoạch tuyên bố rằng mọi người – đặc biệt là người nước ngoài xúc phạm tình cảm của Trung Quốc hoặc làm tổn hại đến “phẩm giá quốc gia” – phải bị trừng phạt theo luật pháp và quy định. Họ phải đóng một vai trò răn đe và giáo dục.
Đồng tính luyến ái, người ngoài hành tinh, Gấu Pooh bị cấm trên màn ảnh rộng
Trung Quốc kiểm duyệt phim một cách nghiêm ngặt. Theo hạn ngạch, khoảng 34 bộ phim Hollywood có thể vào thị trường Trung Quốc mỗi năm và việc lựa chọn chúng là một quá trình khắt khe.
Bộ phim Bohemian Rhapsody nói về ca sĩ Freddie Mercury của ban nhạc Queen được công chiếu lần đầu tại Trung Quốc hồi tháng Ba nhưng bị cắt mất 3 phút so với bản gốc. Những đoạn bị cắt bao gồm những cảnh nói về xu hướng tình dục lưỡng tính và bạn trai của Mercury. Các nhà kiểm duyệt cũng cắt cảnh ban nhạc xuất hiện trong trang phục phụ nữ.
Năm ngoái, bộ phim Christopher Robin có hình ảnh Gấu Pooh đã bị cấm. Lý do là nhân vật gấu Pooh được sử dụng trên phương tiện truyền thông xã hội như một biểu tượng của Chủ tịch Tập Cận Bình.
Call Me by Your Name cũng bị kiểm duyệt vì đồng tính luyến ái tại Liên hoan phim Bắc Kinh. Hai năm trước, phim Alien: Covenant đã cắt bỏ gần như tất cả các cảnh người ngoài hành tinh, làm dấy lên cuộc bút chiến trên mạng xã hội Trung Quốc, vì người ngoài hành tinh, theo tên gọi, là một phần không thể thiếu của bộ phim.
Tin tưởng Đảng là niềm tin tốt nhất
Ở Tây Bắc Trung Quốc, cuộc đàn áp người Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ ở tỉnh Tân Cương vẫn tiếp tục. Theo một số ước tính, hơn một triệu người Duy Ngô Nhĩ đã bị đưa vào các trại cải tạo.
Trong suốt năm nay, cuộc sống của những người Hồi giáo Trung Quốc khác cũng đã bị can thiệp một cách thô bạo khắp Trung Quốc. Cụ thể, có các hành động nhắm vào người Hồi, cùng với người Duy Ngô Nhĩ, là những nhóm thiểu số Hồi giáo lớn nhất trong cả nước.
Thời báo New York mới đây đưa tin rằng các tháp chuông và nhà thờ Hồi giáo đã bị phá hủy ở các khu Hồi giáo ở đông bắc Trung Quốc. Việc phá hủy như vậy cũng được thực hiện ở Nội Mông, Hà Nam và Ninh Hạ. Ở Bắc Kinh, các văn bản tiếng Ả Rập có thể không còn được sử dụng hoặc xuất hiện ở nơi công cộng.
Vào tháng Chín, Thời báo New York đã nhận được các chỉ thị bí mật của Đảng Cộng sản đưa ra các hướng dẫn kiểm soát Hồi giáo. Lý do là Đảng lo sợ chủ nghĩa tôn giáo cực đoan và đe dọa đối với đoàn kết dân tộc.
Ước tính có khoảng 22 triệu người Hồi giáo ở Trung Quốc.
Người Kitô giáo cũng khó thực hành tôn giáo của mình. Việc bán Kinh Thánh cũng bị cấm trên Internet. Các nhà thờ bị giám sát và các giáo xứ bị đóng cửa. Các nhà lãnh đạo tinh thần đã bị bắt và trẻ vị thành niên bị cấm tham dự các hoạt động ở nhà thờ.
Năm ngoái, nhiều thành phố của Trung Quốc đã cấm tổ chức lễ Giáng sinh tại các trường học và tập trung vào các lễ kỷ niệm truyền thống của Trung Quốc. Thị trấn Lang Phường ở Hà Bắc đã ra lệnh loại bỏ các đồ trang trí Giáng sinh. Các nhân vật ông già Noel và cây thông Noel nằm trong danh sách đen có nguy cơ bị phạt.
Ước tính có ít nhất 60 triệu Kitô hữu ở Trung Quốc, có thể nhiều hơn.
Trong năm 2015, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã tuyên bố rằng tất cả các tôn giáo cần phải phụ thuộc vào văn hóa Trung Quốc và Đảng Cộng sản. Hiện tại có rất ít tự do tôn giáo.
Dạy tư tưởng đảng cho học sinh
Giáo dục lòng yêu nước là bắt buộc đối với học sinh Trung Quốc. Tài liệu học tập nước ngoài có thể không được sử dụng trong các trường tiểu học hoặc trung học.
Năm nay Trung Quốc sửa đổi các hướng dẫn về giáo dục lòng yêu nước dành cho trẻ em và thanh thiếu niên. Các hướng dẫn nêu rất rõ ràng: ngoài tình yêu nước, cần phải suy nghĩ nồng nhiệt về Đảng Cộng sản và tư tưởng chính trị của Đảng.
Trong nhiều trường học, học sinh đeo những chiếc khăn quàng đỏ, được gọi là biểu tượng của chủ nghĩa xã hội.
Các “trường Chủ nhật” dành cho các tín đồ đạo Khổng cũng đã trở nên phổ biến ở Trung Quốc trong những năm gần đây. Trẻ em học thuộc lòng các bài học khuyển dương các giá trị và học thuyết truyền thống của Trung Quốc.
Hồi tháng Ba, ở Trịnh Giang, trường đại học ở đây và Hội Phụ nữ Trung Quốc đã tổ chức một khóa học để dạy cho những người tham gia phong cách nữ tính dưới thời chủ tịch Tập. Họ học cách trở thành người phụ nữ trí tuệ, vui tươi và hoàn hảo. Trí tuệ đến từ kiến thức về lịch sử và văn hóa Trung Quốc, vui tươi đến từ hội họa và kiến thức về nghi thức xã giao. Còn sự hoàn hảo đến từ trang điểm tinh tế.
Trong khóa học, các phụ nữ cũng sẽ học cách ăn mặc, rót trà và ngồi đúng cách.
Với tốc độ tăng trưởng kinh tế chậm lại và tỷ lệ sinh giảm mạnh, đảng đã khuyến khích phụ nữ làm vợ và làm mẹ.
Sự bình đẳng giới của Trung Quốc đã giảm mạnh trong những năm gần đây, theo Chỉ số bình đẳng giới của Diễn đàn kinh tế thế giới: năm 2013 xếp thứ 69, năm ngoái xếp thứ 103 trong tổng số149 quốc gia được liệt kê.
Những điều này cũng sẽ sớm trở thành bình thường ở Trung Quốc:
– Một hệ thống tính điểm xã hội trên toàn quốc đang được xây dựng. Điểm của công dân ảnh hưởng đến lợi ích hoặc thậm chí các khoản vay.
– Số lượng camera giám sát sẽ tăng lên 2,7 tỷ vào năm 2022. Công nghệ nhận diện khuôn mặt đạt đỉnh cao thế giới.
– Trung Quốc đang phát triển một hệ thống nhận diện khuôn mặt có thể xác định công dân của mình sau 90 giây với độ chính xác 90%.
Việt Xuân dịch từ bản gốc tiếng Phần Lan.
