Nguồn: Tetsushi Takahashi, Beijing Diary, Nikkei Asian Review, 12/2020.
Người dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy
Hồi đầu tháng này, Nhật vui mừng đón tàu thăm dò tiểu hành tinh Hayabusa2 trở về, còn tàu vũ trụ Thường Nga-5 trở thành tâm điểm ở Trung Quốc.
Khoang của con tàu này vừa hạ cánh xuống khu vực Tứ Tử Vương Kỳ ở Khu Tự trị Nội Mông vào khoảng 2 giờ sáng giờ Bắc Kinh hôm thứ Năm. Nó mang về khoảng 2 kg vật chất lấy từ bề mặt mặt trăng.
Sứ mệnh này đưa các mẫu vật đất đá và không khí trở lại Trái đất để phân tích trong phòng thí nghiệm, điều đòi hỏi công nghệ phức tạp. Do đó Trung Quốc chỉ mới là nước thứ ba lấy được các mẫu vật mặt trăng sau Hoa Kỳ và Liên Xô cũ, những nước đã thực hiện sứ mệnh tương tự cách đây 44 năm.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã gửi điện mừng tới các thành viên của sứ mệnh Thường Nga-5. Ông nói: “Thêm một thành tựu lớn nữa trong việc vượt qua khó khăn bằng cách phát huy hết lợi thế của hệ thống toàn quốc mới, đánh dấu một bước tiến lớn của ngành công nghiệp vũ trụ Trung Quốc.”
“Hệ thống toàn quốc mới” là một lời hiệu triệu Trung Quốc tự thân vận động những việc khó khăn, trên tinh thần “tự lực tự cường” của Mao Trạch Đông. Khi Mỹ gây áp lực để kiềm chế sự trỗi dậy của Trung Quốc trở thành cường quốc công nghệ, ông Tập có thể muốn Thường Nga-5 trở thành nguồn cảm hứng cho cả nước.
Thuật ngữ “tự lực” làm tôi nhớ đến một cây cầu qua sông Dương Tử ở Nam Kinh, tỉnh Giang Tô. Cây cầu này bắt đầu xây từ năm 1960 với sự giúp đỡ của Liên Xô, nhưng căng thẳng Trung – Xô khiến Liên Xô rút kỹ sư về nước. Vì vậy Trung Quốc đã phải mất tới 8 năm để hoàn thành cây cầu.
Một tượng đài ghi khẩu hiệu “tự lực cánh sinh” của Mao vẫn đứng sừng sững dưới chân cầu.
Ông Tập cũng thường dùng ngôn ngữ tương tự kể từ khi căng thẳng Mỹ – Trung leo thang vào năm 2018, thời điểm Tổng thống Donald Trump khởi động chiến dịch tách rời hai nước về mặt kinh tế. Tại hội nghị lần thứ năm của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc khóa 19 hồi cuối tháng 10, ông Tập đã nói đất nước cần phải cố gắng tự cải thiện.
Như để tiếp nhấn mạnh mối liên hệ với Mao, Wu Yanhua, Phó Cục trưởng Cục Vũ trụ Quốc gia Trung Quốc, hôm thứ Năm đã nói với các phóng viên rằng “các mẫu vật mặt trăng quý giá do Thường Nga-5 thu thập cũng sẽ được lưu trữ tại quê hương Chủ tịch Mao là Thiều Sơn, tỉnh Hồ Nam.”
Mao đã từng viết một bài thơ có nội dung: “Chúng ta có thể ôm mặt trăng ở tầng trời thứ chín. Và bắt rùa sâu dưới năm đại dương. Chúng ta sẽ trở về giữa tiếng hát và tiếng cười chiến thắng.” Ông Wu nói việc gửi các mẫu vật mặt trăng đến Thiều Sơn “là nhằm biến mong ước của Chủ tịch Mao thành hiện thực.”
Cuộc cạnh tranh công nghệ giữa Mỹ và Trung Quốc khả năng cao sẽ tiếp tục ngay cả khi Trump rời nhiệm sở và Tổng thống đắc cử Joe Biden lên nắm quyền vào ngày 20 tháng 1.
Khi được hỏi liệu Trung Quốc có chia sẻ các mẫu vật mặt trăng với NASA, Wu trả lời: “Chúng tôi muốn hợp tác với các nước, nhưng rất tiếc Mỹ cấm mọi trao đổi giữa NASA và các cơ quan chính phủ Trung Quốc. Điều đó phụ thuộc vào việc chính phủ Mỹ có muốn hợp tác hay không. ”
Tetsushi Takahashi là trưởng văn phòng Nikkei ở Trung Quốc.
