Nguồn: Vũ Minh Khương, “United States global trade tariffs: What it means for Vietnam’s economic development,” LKYSPP, 08/04/2025
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Việc Mỹ áp dụng thuế quan thương mại toàn diện đối với khoảng 90 quốc gia trên thế giới đã làm bùng nổ cuộc tranh luận về khả năng phục hồi kinh tế và vai trò chiến lược của ngoại giao trong việc định hình tăng trưởng trong tương lai. Việt Nam hiện đang đứng trước ngã ba của cả rủi ro và cơ hội – đặc biệt là trong lĩnh vực kỹ thuật số.
Đối với Việt Nam, thách thức nằm ở việc vượt qua hậu quả tiềm tàng trong khi vẫn định vị mình là nền kinh tế hướng đến xuất khẩu hàng đầu ở Đông Nam Á. Dưới đây, Giáo sư Kinh tế Vũ Minh Khương – Giáo sư Thực hành tại Trường Chính sách Công Lý Quang Diệu, Đại học Quốc gia Singapore – khái quát ba kịch bản thương mại có thể xảy ra và ý nghĩa của chúng đối với chiến lược phát triển kinh tế của Việt Nam. Ông cũng giải thích cách đàm phán thông minh, chủ động với Mỹ có thể thúc đẩy quá trình chuyển đổi lâu dài.
Thuế quan sẽ ảnh hưởng như thế nào đến triển vọng phát triển kinh tế của Việt Nam?
Để đánh giá tác động của đợt áp thuế quan gần đây của Mỹ đối với nền kinh tế Việt Nam, cần xem xét ba kịch bản toàn cầu tiềm ẩn:
Kịch bản 1: Trường hợp tốt nhất
Hầu hết các quốc gia đều nhượng bộ đáng kể với Mỹ – bao gồm đồng ý áp dụng mức thuế quan bằng 0, mạnh mẽ xóa bỏ các rào cản phi thuế quan, và cam kết tăng mua hàng hóa của Mỹ. Đổi lại, chính quyền Trump cũng phản ứng một cách xây dựng, tham gia vào các nỗ lực hợp tác để giảm mất cân bằng thương mại song phương.
Tác động: Sự ổn định kinh tế toàn cầu được duy trì và Việt Nam tiếp tục tăng cường hội nhập quốc tế trong khi tận dụng động lực để đẩy nhanh cải cách kinh tế trong nước.
Kịch bản 2: Thương chiến leo thang
Thương chiến nổ ra giữa Mỹ và các đối tác chính, làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu và kìm hãm tăng trưởng kinh tế.
Tác động: Dù Việt Nam có thể phải đối mặt với tình trạng bất ổn trong ngắn hạn, nhưng nước này có thể hưởng lợi từ việc gia tăng đa dạng hóa chuỗi cung ứng và sự quan tâm ngày càng lớn từ các công ty toàn cầu đang tìm kiếm giải pháp thay thế cho Trung Quốc – đặc biệt là trong các dịch vụ kỹ thuật số, sản xuất công nghệ cao, và cơ sở hạ tầng.
Kịch bản 3: Trả đũa toàn cầu
Nếu Mỹ liều lĩnh lạm dụng đòn bẩy của mình và gây ra một phản ứng toàn cầu thống nhất – chẳng hạn như lệnh đóng băng xuất khẩu được phối hợp bởi hầu hết các quốc gia trên thế giới – thì cả người tiêu dùng Mỹ và thương mại toàn cầu sẽ phải hứng chịu sự gián đoạn nghiêm trọng. Trong kịch bản này, Mỹ sẽ là bên gánh hậu quả nặng nề nhất: chính phủ sẽ không thu được doanh thu thuế quan, trong khi người tiêu dùng sẽ phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt hàng hóa nghiêm trọng, ngay cả đối với các mặt hàng thiết yếu cho cuộc sống hàng ngày.
Tác động: Bất chấp tình trạng trì trệ toàn cầu, một cuộc khủng hoảng như vậy có thể đóng vai trò như một lời cảnh tỉnh mạnh mẽ. Đối với Việt Nam, nó có thể châm ngòi cho một làn sóng cải cách cơ cấu sâu sắc mới trong nền quản trị, khuôn khổ pháp lý, và tự do hóa khu vực dịch vụ – được thúc đẩy bởi ý thức sâu sắc về sự sống còn và tính cấp bách về mặt chiến lược.
Trong cả ba kịch bản, Việt Nam có khả năng sẽ nổi lên mạnh mẽ hơn – đặc biệt là trong các hoạt động có giá trị gia tăng cao và nền kinh tế số. Gia tăng bất ổn toàn cầu có thể đóng vai trò là chất xúc tác để cả chính phủ và khu vực tư nhân đẩy nhanh cải cách cơ cấu và chuyển đổi số. Động lực này dự kiến sẽ khuyến khích đầu tư mạnh mẽ vào cơ sở hạ tầng kỹ thuật số và cơ sở hạ tầng xanh, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, và tăng cường khuôn khổ pháp lý để hỗ trợ tăng trưởng bền vững, dài hạn.
Cuộc đàm phán với Mỹ sẽ có ý nghĩa gì đối với tương lai kinh tế của Việt Nam?
Việt Nam đang tích cực tham gia đàm phán với Mỹ, hướng tới Kịch bản 1 – một kết quả mang tính xây dựng, dựa trên sự nhượng bộ. Nếu thành công, điều này sẽ giúp tạo ra một môi trường đầu tư ổn định và thuận lợi hơn, đặc biệt là đối với các công ty lớn của Mỹ như Qualcomm, Nvidia, Intel, Meta, Amazon, Google, và Boeing.
Một kết quả đàm phán thành công sẽ có thể:
-
- Khuyến khích đầu tư công nghệ lớn hơn và quan hệ đối tác chiến lược chặt chẽ hơn của Mỹ tại Việt Nam.
- Thúc đẩy một hệ sinh thái số cởi mở và năng động hơn, cho phép các công ty khởi nghiệp và người tiêu dùng ở cả hai quốc gia tham gia mạnh mẽ hơn.
- Tăng cường vị thế của Việt Nam như một trung tâm khu vực về dịch vụ số, tận dụng được dân số trẻ, am hiểu công nghệ, cũng như cơ sở hạ tầng đang mở rộng nhanh chóng. Điều này sẽ đẩy nhanh quá trình chuyển dịch của đất nước sang xuất khẩu dịch vụ số có giá trị cao.
Tóm lại, hoạt động ngoại giao hiệu quả với Mỹ có thể mở ra kỷ nguyên tăng trưởng kinh tế mới cho Việt Nam – đưa đất nước trở thành một nhân tố chủ chốt trong chuỗi cung ứng có giá trị cao trong khu vực và trở thành nước xuất khẩu hàng đầu của các ngành công nghiệp kỹ thuật số và dịch vụ.
