Nguồn: Socialist party nominates “Convict 2253” for president, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1920, Đảng Xã hội đã đề cử Eugene V. Debs làm ứng viên cho cuộc bầu cử tổng thống Mỹ diễn ra vào tháng 11 năm đó. Tuy nhiên, có một vấn đề nhỏ: Debs đang thụ án 10 năm tù tại một nhà tù liên bang ở Atlanta và sẽ không được ra tù cho đến năm 1928.
Như tờ New York Tribune nhận xét, “việc đề cử ông đánh dấu lần đầu tiên trong lịch sử nước Mỹ khi tên của một người bị giam giữ sau song sắt nhà tù được trình lên người dân với tư cách là ứng viên cho chức vụ cao của đất nước.”
Đây là lần đề cử thứ năm của nhà lãnh đạo lao động 64 tuổi sinh ra tại Indiana, người bắt đầu sự nghiệp của mình khi trở thành một công nhân đường sắt và lần đầu tiên ra tranh cử tổng thống vào năm 1900.
Năm 1918, Debs đã bị kết tội vi phạm Đạo luật Gián điệp năm 1917 và Đạo luật Chống Nổi loạn năm 1918, vốn là những đạo luật gây tranh cãi được Tổng thống Woodrow Wilson thúc đẩy Quốc hội thông qua nhằm bịt miệng những người chỉ trích việc Mỹ tham gia Thế chiến I.
Debs đã kháng cáo vụ án của mình lên tận Tối cao Pháp viện vào ngày 10/03/1920, nhưng tòa án đã quyết định giữ nguyên phán quyết. Debs đã chỉ trích các thẩm phán là “những hóa thạch già nua, áo thụng thùng thình, râu ria xồm xoàm, phấn son lòe loẹt, những kẻ chưa bao giờ quyết định được bất cứ điều gì,” trước khi bị đưa đến nhà tù ở Moundsville, Tây Virginia, vào ngày 13/04/1920. Ông được cấp mã số tù nhân là 2253, sau đổi thành 9653.
Tính đến thời điểm đó, cuộc chiến mà ông bị bỏ tù vì phản đối đã kết thúc được hơn một năm. Vài tháng sau, ông được chuyển đến nhà tù ở Atlanta, nơi ông nhận được tin tức về đề cử của mình. Cố gắng tận dụng việc ông bị giam cầm, đảng của ông đã phát hành các huy hiệu tranh cử có hình ảnh của Debs và những con số khiến ông trở nên nổi tiếng. Một số huy hiệu có viết khẩu hiệu “Tù nhân 2253 cho chức Tổng thống” trong khi những huy hiệu khác là “Tù nhân 9653 cho chức Tổng thống.”
Dù không thể tham gia chiến dịch tranh cử, Debs đã giành được hơn 900.000 phiếu bầu trong cuộc bầu cử năm 1920, thành tích tốt nhất của ông cho đến lúc đó. Người chiến thắng chung cuộc, đảng viên Cộng hòa Warren G. Harding, đã quyết định giảm án cho Debs vào tháng 12/1921, viện dẫn tuổi tác và tình trạng sức khỏe của ông. Sau khi được trả lại tự do, Debs không bao giờ ra tranh cử tổng thống nữa và qua đời vào năm 1926.
