Nguồn: Jennifer Kavanagh, “America shouldn’t pivot to Asia”, The Interpreter, 28/10/2025
Biên dịch: Viên Đăng Huy
Phát biểu trước quốc hội Úc vào cuối năm 2011, Tổng thống Mỹ lúc bấy giờ là Barack Obama đã tuyên bố rằng sau một thập kỷ chiến đấu ở Trung Đông, Mỹ sẽ “chuyển sự chú ý sang tiềm năng to lớn của khu vực Châu Á – Thái Bình Dương”, một chiến lược sau này được gọi là “xoay trục sang châu Á” .
Gần 14 năm sau, cái gọi là chiến lược “xoay trục” này vẫn chưa thực sự diễn ra. Nhưng xét về mặt quân sự, đây thực chất lại là một điều may mắn.
Mỹ không cần tăng cường hiện diện quân sự ở châu Á để đảm bảo các lợi ích cốt lõi của mình: bảo vệ lãnh thổ quốc gia và đảm bảo sự thịnh vượng cho nền kinh tế Mỹ. Thay vào đó, an ninh quốc gia và khu vực của Mỹ sẽ được bảo vệ tốt hơn bằng cách giảm bớt sự hiện diện quân sự của Mỹ, đồng thời tiếp tục đầu tư để giúp các đồng minh tự chịu trách nhiệm về gánh nặng quốc phòng của chính họ. Một chiến lược như vậy chắc chắn sẽ có những người phản đối, ở Washington và trong khu vực, nhưng nó sẽ mang lại lợi ích cho tất cả các bên đồng thời giảm đáng kể nguy cơ xảy ra chiến tranh giữa các cường quốc lớn.
Do coi Trung Quốc là đối thủ ngang hàng duy nhất vừa có ý đồ vừa có khả năng thách thức trật tự dựa trên luật lệ do Mỹ dẫn dắt, những người thúc đẩy Washington tập trung sức mạnh quân sự vào châu Á tin rằng sự tái định hướng này là cần thiết trước sức mạnh ngày càng tăng của Trung Quốc và nguồn lực hạn chế của Mỹ
Ngay cả khi thừa nhận Trung Quốc là đối thủ đáng gờm nhất của Mỹ, thì việc tăng cường sức mạnh quân sự của Mỹ tại khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương vẫn chưa chắc là cách hiệu quả để cạnh tranh với Bắc Kinh hay bảo vệ lợi ích của Mỹ và các đồng minh.
Trước hết, việc mở rộng thế trận quân sự Mỹ ở châu Á sẽ không giúp ích nhiều cho việc bảo vệ an toàn lãnh thổ Mỹ. Sức mạnh quân sự của Trung Quốc đang tăng nhanh, nhưng Bắc Kinh vẫn chưa đủ khả năng triển khai sức mạnh để tạo ra mối đe dọa thông thường trực tiếp đến Hawaii hoặc lục địa Mỹ. Tất nhiên, Trung Quốc có thể đe dọa Mỹ trong lĩnh vực mạng và hạt nhân, nhưng việc tăng thêm quân đội Mỹ ở châu Á cũng không giúp Washington đối phó hiệu quả với hai mối đe dọa đó.
Trên thực tế, những nỗ lực tăng cường sự hiện diện quân sự của Mỹ dọc theo chuỗi đảo thứ nhất có thể đang góp phần làm gia tăng căng thẳng và bất ổn ở Tây Thái Bình Dương. Chẳng hạn, khi Mỹ mở rộng cơ sở hạ tầng quân sự ở Philippines, Trung Quốc đã tăng cường các cuộc đối đầu vũ trang với Lực lượng Bảo vệ Bờ biển Philippines ở Biển Đông. Khi Mỹ cử huấn luyện viên quân sự tới Đài Loan và tăng cường hợp tác quốc phòng với hòn đảo này, Bắc Kinh đã tăng cường áp lực quân sự và kinh tế hàng ngày qua eo biển Đài Loan. Do đó, tác động cuối cùng của việc Mỹ đầu tư quân sự nhiều hơn vào châu Á không phải là răn đe Trung Quốc hiệu quả hơn, mà là một sự leo thang dần dần và tăng nguy cơ chiến tranh.
Gia tăng sức mạnh quân sự trong khu vực cũng không cần thiết để đảm bảo khả năng tiếp cận của Mỹ hoặc đồng minh vào các thị trường kinh tế quan trọng của châu Á. Trung Quốc có lẽ không có khả năng chặn các hoạt động thương mại dọc theo các tuyến đường thương mại ở Biển Đông và eo biển Đài Loan, nhưng họ cũng chưa bao giờ thể hiện ý định làm như vậy và bất kỳ nỗ lực nào cũng sẽ gây tổn hại đến nền kinh tế phụ thuộc vào thương mại của chính họ. Trong kịch bản xấu nhất, các tàu thương mại của Mỹ và đồng minh vẫn có thể đến các cảng quan trọng ở Nhật Bản và Hàn Quốc bằng cách đi qua Biển Philippines, về phía tây Nhật Bản, được bảo vệ bởi lực lượng quân sự Mỹ triển khai từ Guam và các địa điểm lân cận nằm ngoài chuỗi đảo thứ nhất.
Cuối cùng, việc Mỹ gia tăng sự hiện diện quân sự lớn hơn là không cần thiết để đạt được mục tiêu rộng lớn hơn là ngăn chặn việc một bá quyền khu vực Trung Quốc khiến hầu hết châu Á nằm dưới sự kiểm soát của Bắc Kinh hoặc buộc Mỹ phải thoái lui. Đối với một số người, chìa khóa để ngăn chặn sự thống trị của Trung Quốc ở châu Á nằm ở việc đảm bảo rằng Bắc Kinh không bao giờ có thể giành quyền kiểm soát Đài Loan. Trên thực tế, phần lớn thế bố trí quân sự hiện tại của Mỹ trong khu vực là nhằm răn đe Trung Quốc một cách đáng tin cậy ngay cả khi họ cố gắng thực hiện mong muốn lâu dài này.
Tuy nhiên, những lợi ích mà Trung Quốc có được nếu thống nhất được với Đài Loan là quá nhỏ, không đủ để thay đổi cán cân quyền lực khu vực nghiêng về phía Bắc Kinh. Để cán cân quyền lực thực sự nghiêng hẳn, Trung Quốc cần biến ít nhất Nhật Bản và có lẽ cả Ấn Độ, Hàn Quốc thành các quốc gia chư hầu – đây là một kết quả khó xảy ra trong tương lai gần, xét theo quy mô, vị trí địa lý, năng lực công nghiệp và sức mạnh quân sự đang gia tăng của các nước này.
Thay vì đòi hỏi phải tăng cường sự hiện diện quân sự của Mỹ, dấu chân quân sự nhỏ hơn có lẽ đủ để đạt được cán cân quyền lực mà Mỹ tìm kiếm. Sự hiện diện ngày càng giảm của Mỹ ở châu Á đồng nghĩa với việc duy trì chủ yếu lực lượng hải quân và không quân, tập trung dọc theo chuỗi đảo thứ hai và ở một số vị trí chiến lược được chọn ở Nhật Bản (xa Okinawa) và Philippines, nhằm hỗ trợ các đồng minh này trong trường hợp có mối đe dọa đối với chủ quyền của họ. Ấn Độ, Úc và Hàn Quốc có thể tự quản lý quốc phòng của mình, nhưng Mỹ có thể tiếp tục hỗ trợ họ bằng đầu tư kinh tế và quân sự để đảm bảo họ đủ mạnh để đóng vai trò là đối trọng độc lập với một Trung Quốc hùng mạnh hơn.
Việc chấm dứt dự án “xoay trục sang châu Á” của Mỹ sẽ là điều đáng thất vọng đối với một số người, bao gồm các đồng minh trong khu vực hy vọng vào sự đảm bảo an ninh liên tục của Mỹ, các nhà thầu quốc phòng muốn kiếm lời từ việc tăng cường quân sự của Mỹ, và những người trong giới chính sách đối ngoại Mỹ vẫn còn mơ về sự ưu việt của Mỹ. Tuy nhiên, nó sẽ thực hiện được ít nhất hai lời hứa trong chiến dịch tranh cử của Tổng thống Mỹ Donald Trump – đặt lợi ích của Mỹ lên hàng đầu và tránh những can dự nước ngoài tốn kém và không cần thiết. Điều này cũng tốt cho khu vực khi giảm bớt cơ hội xảy ra đối đầu Mỹ – Trung. Đã đến lúc Mỹ nên “xoay trục về nước”.
Jennifer Kavanagh là thành viên cao cấp và giám đốc phân tích quân sự tại Defense Priorities, một think tank có trụ sở tại Washington DC.
