Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy
Israel tiếp tục không kích trên khắp Dải Gaza, và dường như đã tấn công vào trại tị nạn Jabalia ở phía bắc cũng như các thành phố Khan Younis và Rafah ở phía nam. Hamas nói các chiến binh của họ đã đụng độ với quân đội Israel xung quanh Khan Younis. Trong khi đó, các quan chức hàng đầu của Mỹ kêu gọi Israel nỗ lực bảo vệ dân thường. Bộ y tế của Hamas ở Gaza cho biết số người chết ở khu vực này kể từ ngày 7/10 đã vượt quá 15.500.
Lầu Năm Góc cho biết họ “đã nắm thông tin” một tàu khu trục hải quân Mỹ bị tấn công ở Biển Đỏ cùng với các tàu thương mại. Phiến quân Houthi từ Yemen cho biết họ đã tấn công hai tàu, dù không thừa nhận có tấn công một tàu chiến Mỹ. Những vụ việc như thế này đang gia tăng trong khu vực: hồi tháng 11, phiến quân Houthi đã bắt giữ một tàu chở hàng mà họ cho rằng có liên hệ với Israel.
Đảng Bharatiya Janata đang hướng tới những chiến thắng quan trọng trong các cuộc bầu cử cấp bang ở Ấn Độ, qua đó chạy đà cho cuộc bầu cử quốc hội vào năm tới. Trong khi kiểm phiếu vẫn đang được tiến hành, đảng cầm quyền Ấn Độ có vẻ sẽ đánh bại đảng Quốc Đại, phe đối lập chính, ở Madhya Pradesh, Rajasthan và Chhattisgarh. Quốc đại có thể thắng ở Telangana, một bang miền nam. Mizoram là bang thứ năm sẽ kiểm phiếu vào thứ Hai.
Theo truyền thông nhà nước Belarus, tổng thống Alexander Lukashenko đã tới Trung Quốc để hội đàm với nhà lãnh đạo Tập Cận Bình. Đây là chuyến thăm thứ hai của ông Lukashenko tới Trung Quốc trong năm nay. Sau cuộc gặp trước đó, ông Tập mô tả tình hữu nghị giữa hai nước là “không thể phá vỡ.” Tình cảm đó phần lớn phản ánh mối quan hệ chặt chẽ của Belarus với Nga, đối tác chiến lược của Trung Quốc.
Burkina Faso và Niger rút khỏi G5 Sahel, lực lượng chống khủng bố do Pháp hậu thuẫn có sự tham gia của Chad và Mauritania. Mali đã rút từ năm ngoái. Burkina Faso và Niger cho biết tổ chức này đã thất bại trong nỗ lực ngăn chặn bạo lực thánh chiến và ngụ ý rằng người Pháp đang dùng tổ chức này để thúc đẩy tham vọng chính sách đối ngoại của họ và gây bất lợi cho các nước châu Phi.
Bốn người thiệt mạng và ít nhất 40 người bị thương sau một vụ nổ trong thánh lễ Công giáo ở Marawi, một thành phố Philippines. Cảnh sát đang điều tra vụ việc như một vụ đánh bom. Tổng thống Ferdinand Marcos nói thủ phạm là “những kẻ khủng bố nước ngoài.”
Tại hội nghị thượng đỉnh về khí hậu COP28 ở Dubai, các đại biểu từ hơn 110 quốc gia đã cam kết tăng gấp ba công suất năng lượng tái tạo toàn cầu và tăng gấp đôi hiệu quả sử dụng năng lượng cho tới năm 2030. Một số nhà sản xuất dầu lớn, bao gồm Iran, Nga và Ả Rập Saudi, đã không ký vào cam kết; Trung Quốc cũng từ chối. Trong khi đó, Mỹ cam kết đóng cửa tất cả nhà máy điện đốt than trước năm 2035.
Con số trong ngày: 37, là số lượng lò phản ứng hạt nhân mà Trung Quốc đã xây dựng trong thập niên qua.
TIÊU ĐIỂM
Cựu tổng thống Duterte đối chất với công tố
Cựu tổng thống Philippines Rodrigo Duterte sẽ đối chất với các công tố viên ở Manila vào thứ Hai. Ông Duterte đã được triệu tập để trả lời đơn kiện hình sự về việc ông đe dọa giết nghị sĩ quốc hội France Castro, một đối thủ chính trị của ông, trên truyền hình trực tiếp. Phản ứng của ông Duterte cho đến nay vẫn rất khó hiểu, nói rằng bà Castro đang “áp bức” ông.
Khiếu nại của bà Castro là nghiêm trọng. Nhưng nó mờ nhạt hơn nhiều nếu so sánh với việc khi ông Duterte là tổng thống, các cấp dưới của ông đã hăng hái thực hiện lời ông và săn lùng những người buôn bán ma túy bất hợp pháp, giết chết hàng nghìn người. Các công tố viên của Tòa án Hình sự Quốc tế đang điều tra một số vụ giết người đó vì nghi ngờ tội ác chống lại loài người. Nhưng người kế nhiệm và người bảo vệ ông Duterte, tổng thống Ferdinand Marcos, đang lảng tránh cuộc điều tra của họ. Ông nói điều này là không cần thiết vì Philippines có hệ thống tư pháp hoạt động tốt. Trường hợp của bà Castro sẽ kiểm tra lập luận của ông Marcos. Kết quả sẽ cho thấy liệu hệ thống có hoạt động để duy trì công lý hay không.
Quốc hội Mỹ xem xét yêu cầu ngân sách an ninh quốc gia bổ sung của Biden
Thượng viện Mỹ tuần này chính thức tiếp nhận yêu cầu bổ sung 106 tỷ USD của tổng thống Joe Biden cho an ninh quốc gia, trong đó có viện trợ quân sự cho Ukraine. Khi dòng vũ khí của Mỹ đến Ukraine chậm lại, không ai chắc liệu tình trạng tê liệt của Quốc hội Mỹ có thể sớm được khắc phục hay không.
Bộ trưởng quốc phòng Lloyd Austin đã kêu gọi Quốc hội không nên dao động trước “bản lề lịch sử” khi các kẻ thù – bao gồm Nga, Trung Quốc và Iran – đang tìm cách làm suy yếu vai trò lãnh đạo của Mỹ. Nhưng viện trợ gặp nhiều trở ngại. Một là yêu cầu từ đảng Cộng hòa phải kết hợp nó với cải cách tị nạn và các bước khác để ngăn chặn tình trạng di cư ở biên giới phía nam. Hai là là lời kêu gọi của một số đảng viên Dân chủ phải đặt ra điều kiện viện trợ cho Israel nhằm hạn chế thương vong cho dân thường ở Gaza. Ba là việc phe diều hâu (đối với) Trung Quốc kêu gọi tăng cường trợ giúp cho Đài Loan, bằng cách cắt giảm hỗ trợ kinh tế cho Ukraine. Và ngay cả khi Thượng viện đạt được một thỏa thuận, cũng không chắc liệu các đảng viên Cộng hòa đang bị chia rẽ gay gắt tại Hạ viện có đồng ý hay không.
Tình hình kinh tế vĩ mô Thổ Nhĩ Kỳ
Sau khi Recep Tayyip Erdogan tái đắc cử trong cuộc bầu cử tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ năm nay, ông đã bổ nhiệm một bộ trưởng tài chính và thống đốc ngân hàng trung ương mới. Họ đã thực hiện các chính sách cần thiết để thay đổi nền kinh tế đất nước. Đối mặt với lạm phát phi mã và nguy cơ sụp đổ tiền tệ, ngân hàng trung ương Thổ Nhĩ Kỳ đã tăng 31,5 điểm phần trăm lãi suất chuẩn chỉ trong 5 tháng, lên 40%. Đà mất giá của đồng lira, vốn trượt gần 30% giá trị so với đồng đô la trong sáu tháng đầu năm, đã chậm lại.
Nhưng lạm phát, do nhiều năm cho vay với lãi suất thực âm, vẫn tỏ ra cứng đầu. Thứ Hai này Thổ Nhĩ Kỳ sẽ công bố dữ liệu lạm phát tháng 11. Các nhà kinh tế được Reuters thăm dò dự đoán giá tiêu dùng sẽ tăng 63% tính theo năm, từ mức 61,4% của tháng 10. Dự báo riêng của ngân hàng trung ương đặt tỷ lệ lạm phát hàng năm ở mức 65% vào cuối năm nay. Ngân hàng sẽ phải tiếp tục thắt chặt nếu muốn thấy có cải thiện.
Ba Lan chặn xe tải chở hàng của Ukraine
Những dòng xe tải phủ tuyết kéo dài hàng chục km là cảnh tượng thường thấy ở biên giới Ba Lan-Ukraine trong những ngày này. Kể từ ngày 6 tháng 11, cánh tài xế Ba Lan đã quyết định phong tỏa, mỗi giờ chỉ cho một vài phương tiện Ukraine đi qua (hàng viện trợ nhân đạo vẫn thông quan bình thường). Số lượng xe tải xếp hàng tại bốn cửa khẩu lên tới 3.000 xe. Ukraine chuẩn bị sơ tán hàng trăm tài xế. Trong khi đó, vào thứ Hai, các bộ trưởng Ba Lan sẽ lên tiếng về nỗi đau khổ của những tài xế biểu tình tại cuộc họp của Hội đồng Giao thông Vận tải EU tại Brussels.
Các tài xế Ba Lan chỉ trích việc EU bãi bỏ hệ thống cấp phép nhập cảnh sau cuộc xâm lược của Nga. Họ cho rằng điều đó đã tạo điều kiện không công bằng cho các đối thủ Ukraine rẻ hơn của họ, vì những công ty vận tải này không phải tuân thủ các quy định khí hậu của khối. Ba Lan nói hệ thống xếp hàng điện tử của Ukraine phân biệt đối xử với những tài xế nước ngoài đang xuất cảnh, khiến họ bị giữ lại lâu hơn. EU đang mất kiên nhẫn và đã công khai chỉ trích Ba Lan hôm 29 tháng 11. Song các tài xế Slovakia và Hungary cũng đang đe dọa phong tỏa tương tự.
