Nguồn: Derek Grossman, “Ukraine’s audacious asymmetric attack on Russia inspires Taiwan,” Nikkei Asia, 13/06/2025.
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Máy bay không người lái và các cuộc tấn công do AI điều khiển đã trở thành hướng dẫn cho chiến lược tấn công của Đài Bắc chống lại Trung Quốc.
Các cuộc phản công táo bạo, sáng tạo, và rõ ràng là rất thành công của Ukraine vào các mục tiêu chiến lược trên khắp nước Nga đã thách thức các giả định và khái niệm truyền thống về chiến tranh bất đối xứng thời hiện đại – nghĩa là các chiến lược và chiến thuật phi truyền thống được một lực lượng áp dụng khi năng lực quân sự của các quốc gia có sự chênh lệch đáng kể.
Ngày 01/06 vừa qua, cơ quan tình báo Ukraine, hay SBU, đã thực hiện cái mà họ gọi là Chiến dịch Mạng Nhện. Cụ thể, họ đã phóng 117 máy bay không người lái được bố trí tại các địa điểm bí mật bên trong nước Nga. Kyiv tuyên bố đã phá hủy khoảng một phần ba số máy bay quân sự đã bắn tên lửa vào Ukraine, bao gồm cả máy bay ném bom chiến lược, dù các nguồn tin của Nga đã bác bỏ con số này. Bất kể thế nào thì rõ ràng là Ukraine đã thực hiện một cuộc trả đũa bất ngờ, gây sốc, và mang tính biểu tượng, thứ đã thay đổi tiến trình của cuộc chiến.
Đài Loan vẫn luôn theo dõi chặt chẽ các động thái của Ukraine chống lại người hàng xóm đáng gờm của mình. Như tôi từng chỉ ra trước đây, trong những ngày đầu của cuộc chiến, lực lượng kháng chiến Ukraine đã sử dụng các chiến lược phòng thủ bất đối xứng, và Đài Bắc đã cố gắng sao chép một vài chiến lược trong số này để chuẩn bị cho một cuộc xâm lược tiềm tàng của Trung Quốc. Nhưng giờ đây, Đài Loan cũng muốn tìm hiểu thêm về cả các chiến lược tấn công bất đối xứng của Kyiv.
Trong một cuộc gọi với Dự án Nghiên cứu Cạnh tranh Đặc biệt vào ngày 02/06, Phó Tổng thống Đài Loan Tiêu Mỹ Cầm đã gọi cuộc tấn công của Ukraine vào Nga là một “lời cảnh tỉnh.” Bà cũng ca ngợi tài năng của Kyiv trong những đổi mới về bất đối xứng, đặc biệt là các hệ thống không người lái và trí tuệ nhân tạo. Đối với Đài Loan, Tiêu cho biết, “Vấn đề nằm ở việc đầu tư vào các hệ thống phù hợp và các năng lực phù hợp, và chúng tôi đã thực sự tập trung các năng lực bất đối xứng.”
Câu hỏi đặt ra là, Đài Loan có thể sử dụng các cuộc tấn công trả đũa bất đối xứng của riêng mình vào Trung Quốc như thế nào? Câu trả lời có lẽ nằm ở sự kết hợp giữa máy bay không người lái được trang bị AI, tên lửa tầm xa, lực lượng đặc nhiệm, các chiến dịch mạng, và các phương tiện được cải tiến khác.
Khả năng sử dụng máy bay không người lái hiệu quả của Ukraine xuyên suốt cuộc chiến đã truyền cảm hứng cho Đài Loan tăng cường sản xuất máy bay không người lái của riêng mình. Năm ngoái, hòn đảo này đã sản xuất khoảng 10.000 máy bay không người lái và có kế hoạch tăng thêm sản lượng trong năm nay. Tuy nhiên, có một yếu tố phức tạp là sự thống trị của Trung Quốc trong ngành công nghiệp máy bay không người lái, bao gồm cả việc sản xuất linh kiện máy bay. Để tránh Bắc Kinh, Đài Loan có thể phải tập trung vào sản xuất trong nước và mua hàng từ các quốc gia khác.
Dù vậy, các kế hoạch máy bay không người lái của Đài Loan vẫn đang tiến triển nhanh chóng. Một trong những điều mà Chiến dịch Mạng Nhện đã tiết lộ là Ukraine đã phóng UAV (phương tiện bay không người lái) được trang bị thông tin tình báo về những nơi có thể có máy bay quân sự của Nga, và cách nhắm mục tiêu hiệu quả nhất vào các bộ phận quan trọng của chúng, như giá treo vũ khí mang tên lửa hành trình và thùng nhiên liệu trên cánh. Đáng kinh ngạc hơn nữa là các máy bay không người lái của Ukraine đã được huấn luyện bằng công nghệ AI, sử dụng hình ảnh thu thập từ Bảo tàng Hàng không Ném bom Hạng nặng Poltava ở Ukraine và nhiều bảo tàng quân sự khác, nhằm nâng cao khả năng thành công của chúng.
Trong những năm gần đây, Đài Loan đã đầu tư mạnh tay vào UAV, không chỉ để giám sát và trinh sát, mà còn để tấn công.
Ví dụ, vào tháng 3, Bộ Quốc phòng Đài Loan tuyên bố rằng họ có các UAV với khả năng tấn công tầm ngắn và mang đạn tuần kích (loitering), ẩn ý rằng một cuộc tấn công bất ngờ vào Trung Quốc, theo kiểu Chiến dịch Mạng Nhện, có thể là khả thi.
Đài Loan cũng không quên phát triển những lĩnh vực khác mà máy bay không người lái có thể có lợi thế. Hòn đảo đang tích cực sản xuất máy bay không người lái “kamikaze” (cảm tử) với năng lực tác chiến trên bộ và dưới nước, cho phép họ gửi một máy bay không người lái có vũ trang đến mục tiêu và phát nổ khi va chạm. Cuối tháng này, Đài Loan sẽ thử nghiệm một máy bay nguyên mẫu dưới nước, được gọi là “Dự án Khoái Kỳ.” Nếu thành công, nó sẽ được sản xuất hàng loạt vào năm 2026 và gây ra những rủi ro mới cho các kế hoạch của Hải quân, Hải cảnh, và Hải binh Trung Quốc nhằm vượt qua Eo biển Đài Loan trong bất kỳ cuộc xâm lược nào.
Một công nghệ bất đối xứng khác mà Bắc Kinh nên quan tâm là các chương trình tên lửa đạn đạo và tên lửa hành trình của Đài Loan. Năm 2024, Đài Bắc đã đạt được mục tiêu sản xuất sớm hơn hai năm so với kế hoạch, sản xuất hơn 1.000 tên lửa với chi phí dưới 1,5 tỷ đô la.
Kho vũ khí của Đài Bắc hiện có các tên lửa với nhiều tầm bắn và khả năng khác nhau, chẳng hạn như Hùng Phong, Vân Phong, và Thanh Thiên, có thể nhắm vào các tài sản của Trung Quốc khi vượt qua Eo biển Đài Loan, cũng như nhắm vào quân đội Trung Quốc tại các điểm tập trung dọc theo bờ biển trước khi xâm lược. Đài Loan thậm chí có thể nhắm vào các thành phố lớn của Trung Quốc nằm xa hơn, bao gồm cả Bắc Kinh. Cần lưu ý, trong giai đoạn đầu của chiến tranh, Ukraine không thường xuyên sử dụng máy bay không người lái để phóng tên lửa, mà bắn chúng theo cách thông thường từ mặt đất và trên không để tấn công các căn cứ không quân và các cơ sở chiến lược khác của Nga.
Lực lượng đặc nhiệm của Đài Loan cũng có thể đóng vai trò chủ chốt trong chiến lược tấn công bất đối xứng của hòn đảo. Trong các cuộc phản công gần đây của Kyiv vào Nga, lực lượng đặc nhiệm của Ukraine được cho là đã thả mìn xuống vùng biển xung quanh Cầu Kerch, nối liền lục địa Nga với Crimea bị chiếm đóng, suốt nhiều tháng cho đến tận ngày 03/06, khi họ kích nổ mìn. Đài Loan có thể cân nhắc các hoạt động tương tự chống lại cơ sở hạ tầng và các mục tiêu khác ở Trung Quốc. Chắc chắn đây là nhiệm vụ khó khăn và có rủi ro cao, đòi hỏi phải có các điệp viên nằm vùng được bố trí trước ở Trung Quốc đại lục, hoặc được Đài Bắc đưa vào bằng đường không hoặc đường biển trong thời chiến. Nhưng nó không phải là nhiệm vụ không thể thực hiện.
Chiến tranh mạng là một lĩnh vực khác rất phù hợp với các cuộc tấn công bất đối xứng. Hồi cuối năm 2024, Ukraine đã phát động một cuộc tấn công mạng vào một nhà máy tên lửa hành trình của Nga, cùng nhiều cuộc tấn công khác vào các mạng lưới của Nga. Trong thời bình, Bắc Kinh đã thường xuyên tận dụng an ninh mạng để triển khai các chiến dịch thông tin và đe dọa các nút quan trọng trong cơ sở hạ tầng quân sự và dân sự của Đài Loan. Trung Quốc nhiều khả năng sẽ tiếp tục làm vậy trong thời chiến. Nhưng Đài Loan cũng có năng lực an ninh mạng tiên tiến của riêng mình, chủ yếu tập trung vào hoạt động gián điệp, nhưng cũng có thể có chức năng tấn công. Đáng chú ý, đã có một số báo cáo về việc tin tặc được chính phủ Đài Loan hậu thuẫn tiến hành các cuộc tấn công mạng vào các mạng lưới dân sự và quân sự nhạy cảm của Trung Quốc.
Cuối cùng, Đài Loan có thể thử một điều gì đó hoàn toàn chưa từng có và không thể lường trước. Theo quan điểm này, những bài học rút ra từ Chiến dịch Mạng Nhện của Ukraine có lẽ chỉ là bước khởi đầu. Đài Loan có thể được truyền cảm hứng từ nơi khác, như Israel, quốc gia đã phân phối máy nhắn tin bị chỉnh sửa khắp miền nam Lebanon để chúng phát nổ và tiêu diệt những kẻ bị tình nghi là khủng bố Hezbollah và đồng bọn của chúng vào năm ngoái. Rõ ràng là tình báo Đài Loan cần phải đóng vai trò dẫn đầu trong các hoạt động tấn công bất đối xứng như vậy, nhưng, từ các nguồn công khai, vẫn chưa rõ liệu họ có đủ quyền tiếp cận, nguồn lực, năng lực, và mức độ sẵn sàng chấp nhận rủi ro để thực hiện chiến dịch hay không.
Dù thế nào đi nữa, Đài Loan vẫn có nhiều lựa chọn tiềm năng để tiến hành không chỉ các hoạt động phòng thủ bất đối xứng chống lại cuộc xâm lược của Trung Quốc, mà còn cả các hoạt động tấn công bất đối xứng nhằm trả đũa và thay đổi tiến trình của cuộc chiến, như Ukraine đã làm.
Tuy nhiên, việc Đài Bắc có “bóp cò” hay không sẽ phụ thuộc rất nhiều vào những tài sản và nhân sự mà họ đã bố trí được, và ý chí của họ trong việc leo thang dữ dội trong một cuộc chiến với Bắc Kinh. Ngoài ra, phần lớn cũng phụ thuộc vào đối tác an ninh quan trọng nhất của Đài Loan, Mỹ, và mức độ mà họ chấp nhận trở thành một bên tham gia hoặc hỗ trợ trong các chiến dịch như vậy.
Derek Grossman là giáo sư về khoa học chính trị và quan hệ quốc tế tại Đại học Nam California. Trước đây ông từng là cố vấn tình báo tại Lầu Năm Góc.
