Nguồn: Graham Allision, “Is This the Start of a U.S.-China Friendship?”, Foreign Policy, 29/07/2025
Biên dịch: Viên Đăng Huy
Cuộc họp kéo dài hai ngày giữa Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent và Phó Thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong tại Stockholm, bắt đầu từ thứ Hai, đóng vai trò quan trọng trong nỗ lực của Washington và Bắc Kinh nhằm ổn định “lệnh ngừng bắn” trong cuộc chiến thương mại đầy hỗn loạn, ăn miếng trả miếng giữa hai bên. Quan trọng hơn nữa, nó cũng là dấu hiệu báo trước cho một hội nghị thượng đỉnh hiệu quả giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, dự kiến diễn ra trước tháng 11.
Dù căng thẳng Mỹ-Trung chiếm lĩnh các mặt báo trong năm nay, nhưng có lý do để tin rằng cuộc gặp tuần này sẽ đặt nền móng cho mối quan hệ mang tính xây dựng hơn nhiều giữa ông Trump và ông Tập, lãnh đạo của hai cường quốc hàng đầu thế giới.
Dưới đây là dự đoán về những gì sẽ xảy ra: Trong cuộc “tái cân bằng vĩ đại”, khi ông Trump và ông Tập cuối cùng sẽ gặp nhau, họ sẽ công bố những tiến bộ không chỉ về thương mại mà còn về các vấn đề khác, bao gồm các khoản đầu tư lớn vào năng lượng và sản xuất, một cuộc trấn áp nghiêm túc của Trung Quốc đối với xuất khẩu tiền chất fentanyl, một giải pháp cho bế tắc TikTok, và những lời hứa về việc Trung Quốc sẽ mua thêm các sản phẩm của Mỹ để giảm thâm hụt thương mại song phương. Hai nhà lãnh đạo cũng sẽ nói chuyện thẳng thắn riêng tư về cách họ có thể hợp tác để kiềm chế các hành động khiêu khích của chính phủ Đài Loan hiện tại.
Nếu nghĩ rộng hơn, chúng ta còn có thể hình dung rằng hội nghị thượng đỉnh này sẽ đặt nền móng cho một mối quan hệ mới—thậm chí là “quan hệ đối tác”—giữa hai cường quốc.
Dự báo này không dựa trên bất kỳ thông tin mật nào bị rò rỉ. Thật vậy, nếu điều này xảy ra, nó có thể thực sự gây ngạc nhiên cho nhiều thành viên trong chính quyền Trump. Tất nhiên, tương lai luôn không chắc chắn, và các sự kiện có thể làm chệch hướng. Tuy nhiên, sau khi nghiên cứu cẩn thận những gì cả hai vị lãnh đạo đã nói, cân nhắc đánh giá của mỗi người về lợi ích của riêng họ, và phân tích logic tình hình, quả cầu tiên tri mờ ảo của tôi cho thấy khả năng chúng ta sẽ chứng kiến điều gì đó tương tự trước cuối tháng 11 là cao hơn 50%.
Khi đánh giá cách tiếp cận khả dĩ của ông Trump đối với Trung Quốc, có bốn yếu tố chính mà nhiều nhà phân tích đã bỏ qua. Thứ nhất, không giống như hầu hết giới hoạch định chính sách đối ngoại Mỹ, bao gồm nhiều thành viên trong chính quyền của ông, ông Trump không phải là một người cứng rắn với Trung Quốc. Trong trò chơi liên tưởng, nếu được gợi ý về Trung Quốc, khả năng ông ấy đáp lại bằng từ “bạn” cũng cao như khi đáp lại bằng từ “thù”.
Bằng chứng tốt nhất cho điều này đến từ chiến dịch tranh cử tổng thống của ông Trump. Năm ngoái, trong bối cảnh khoảng 81% người Mỹ có cái nhìn tiêu cực về Trung Quốc, ông Trump là ứng cử viên duy nhất tranh cử cấp quốc gia liên tục bày tỏ quan điểm tích cực về Bắc Kinh. Trong các cuộc phỏng vấn, bài đăng trên mạng xã hội và các bài phát biểu, ông ấy đã nói, cùng với nhiều điều khác: “Tôi yêu Trung Quốc”, “Tôi rất kính trọng Chủ tịch Tập”, “Báo chí ghét cay ghét đắng khi tôi gọi Chủ tịch Tập là ‘thiên tài’. Chà, ông ấy là một người thiên tài”, và “Tôi muốn Trung Quốc phát triển vượt bậc”.
Thứ hai, ông Trump tin rằng một nền kinh tế Mỹ mạnh mẽ là điều cần thiết cho thành công của Đảng Cộng hòa trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ vào tháng 11 năm 2026—và điều đó là cần thiết cho mọi thứ khác mà ông quan tâm. Ông cũng tin rằng mối quan hệ hiệu quả với Trung Quốc là điều kiện tiên quyết cho một nền kinh tế Mỹ đang bùng nổ. Điều này trở nên rõ ràng đối với ông vào tháng 4, khi trong một cơn giận dỗi, ông công bố mức thuế 145% đối với Trung Quốc và Trung Quốc đáp trả bằng mức thuế 125%, làm rung chuyển nền kinh tế Mỹ. Khi chính quyền Trump bắt đầu hạn chế xuất khẩu chất bán dẫn tiên tiến của Mỹ, và Trung Quốc trả đũa bằng cách siết chặt xuất khẩu nam châm đất hiếm—vốn rất cần thiết để sản xuất ô tô và vũ khí quân sự của Mỹ—ông Trump đã nhượng bộ. Chính quyền của ông đã hủy bỏ các hạn chế xuất khẩu, bật đèn xanh cho Nvidia bán chất bán dẫn tiên tiến cho Trung Quốc, và yêu cầu Bộ Thương mại “tránh các động thái cứng rắn” với Trung Quốc, như Financial Times đã đưa tin.
Ông Trump và đội ngũ của ông đã kết luận rằng nền kinh tế Mỹ và Trung Quốc phụ thuộc lẫn nhau, và chuỗi cung ứng của họ đan xen chặt chẽ, đến mức sẽ không thể tách rời chúng trong nhiệm kỳ của ông. Thật vậy, đối với hầu hết các mặt hàng, họ biết rằng ngay cả một chiến dịch cấp quốc gia để thiết lập các chuỗi cung ứng độc lập cũng sẽ mất một thập kỷ hoặc lâu hơn. Vì vậy, như hầu hết các nhà lãnh đạo doanh nghiệp lớn của Mỹ và quốc tế đã kết luận, ngoại trừ một số sản phẩm liên quan đến quân sự, tuyên bố của ông Trump về việc “tách rời” khỏi Trung Quốc hoặc thậm chí “giảm thiểu rủi ro” đáng kể bằng cách phá vỡ thương mại Mỹ-Trung chủ yếu là lời nói suông.
Thứ ba, ông Trump tự coi mình là người tạo ra thỏa thuận. Khi nghĩ về di sản của mình, ông khao khát được nhớ đến là một “người kiến tạo hòa bình vĩ đại”. Điều đó sẽ không thể thực hiện được trừ khi ông tạo ra một thỏa thuận thiết lập mối quan hệ hiệu quả với Trung Quốc. Với triển vọng thành công mờ mịt trong việc kiến tạo hòa bình ở Ukraine và Gaza, Hòa bình Thái Bình Dương (Pax Pacifica) có thể là cơ hội tốt nhất của ông.
Thứ tư, quan điểm của ông Trump về Đài Loan tương đồng với Trung Quốc hơn bất kỳ tổng thống Mỹ nào kể từ Thế chiến II. Như được báo cáo trong hồi ký và các nguồn đáng tin cậy khác, trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông, khi chủ đề Đài Loan nảy sinh trong Phòng Bầu dục, ông Trump đã nhiều lần so sánh đầu bút Sharpie với kích thước bàn làm việc của mình, nói: Chấm nhỏ đó là Đài Loan; cái bàn là Trung Quốc. Ông cũng nói: “Đài Loan chẳng cho chúng ta bất cứ điều gì”. Ông Trump được cho là đã từ chối yêu cầu cho phép dừng chân ở New York của Tổng thống Đài Loan Lại Thanh Đức trong một chuyến đi ban đầu dự kiến vào tháng 8, và Reuters đưa tin rằng ông Lại hiện đang trì hoãn chuyến đi của mình cho đến “cuối năm nay”.
Đối với ông Tập, trường hợp một thỏa thuận lớn thậm chí còn đơn giản hơn. Ông tin rằng trên cả mặt trận thương mại và kiểm soát xuất khẩu, Trung Quốc có một vị thế mạnh. Khi ông Trump thách thức Trung Quốc bằng cách công bố một lệnh cấm vận, ông Tập đã phản ứng theo cách thể hiện sự cứng rắn của mình—đồng thời vẫn để lại một lối thoát có thể chấp nhận được.
Trong chương trình nghị sự của ông Tập với Mỹ, sau khi tránh được một cuộc chiến tranh thảm khốc, vấn đề ông quan tâm nhất là Đài Loan. Thật vậy, chiến dịch đưa Trung Quốc vĩ đại trở lại—cái mà Bắc Kinh gọi là “sự phục hưng vĩ đại của dân tộc Trung Hoa”—coi “thống nhất” với Đài Loan là điều cần thiết. Đài Loan không có khả năng được giải quyết như một giao dịch bất động sản. Nhưng không khó để hình dung một tương lai trong đó Mỹ công khai tuyên bố phản đối nền độc lập của Đài Loan và không sẵn lòng bị khiêu khích vào một cuộc chiến với Trung Quốc về hòn đảo này.
Khi chúng ta chờ đợi kết quả của cuộc họp Stockholm, chúng ta nên cảnh giác tìm kiếm những manh mối cho con đường phía trước. Trong khi người gây rối của Washington thích gây bất ngờ cho khán giả của mình và tự hào về sự khó đoán của mình, trong trường hợp này, ngay cả những nhà phê bình gay gắt nhất của ông cũng nên xem xét khả năng ông sẽ gây bất ngờ cho thế giới theo chiều hướng tích cực.
Graham Allison là giáo sư về quản trị chính quyền tại Trường Harvard Kennedy, nơi ông là trưởng khoa sáng lập. Ông từng là trợ lý bộ trưởng quốc phòng Mỹ và là tác giả của cuốn “Định mệnh Chiến tranh: Liệu Mỹ và Trung Quốc có thể thoát khỏi bẫy Thucydides?”
