Nguồn: Jane Goodall observes a chimpanzee making and using tools, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1960, trong một khám phá mang tính đột phá, nhà linh trưởng học Jane Goodall đã chứng kiến một con tinh tinh chế tạo và sử dụng công cụ – khả năng mà trước đây được cho là chỉ có ở con người.
Vào thời điểm quan sát, Goodall, khi đó là một nhà linh trưởng học người Anh 26 tuổi, đang tiến hành nghiên cứu tại Vườn Quốc gia Gombe Stream ở miền Bắc Tanzania. Bà đã theo dõi sát sao một nhóm khoảng 150 con tinh tinh trong môi trường sống tự nhiên của chúng, và phát hiện một con tinh tinh, mà bà đặt tên là David Greybeard, đang sử dụng công cụ bằng cách tuốt lá khỏi một cành cây khô rồi đút nó vào tổ mối để moi côn trùng.
“Gần ụ mối có hai con tinh tinh, cả hai đều là con đực,” Goodall viết trong sổ ghi chép thực địa của mình, mô tả lại cảnh tượng. “Tôi có thể nhìn rõ cách sử dụng cành cây. Tinh tinh cầm cây bằng tay trái, chọc xuống đất, rồi lấy ra, trên cây có đầy mối bám vào. Sau đó, nó đưa cây lên miệng và lũ côn trùng được liếm bằng môi, dọc theo chiều dài cành cây, bắt đầu từ giữa.”
Sau khi nhận được tin nhắn điện tín về quan sát này, sếp của Goodall, nhà cổ nhân chủng học nổi tiếng Louis Seymour Bazett Leakey, đã trả lời rằng: “Bây giờ chúng ta phải định nghĩa lại ‘công cụ’, định nghĩa lại ‘con người’ hoặc chấp nhận tinh tinh là con người.”
Khám phá quan trọng này, cùng với những ghi chép tỉ mỉ của Goodall về khả năng nhận thức và khả năng giải quyết vấn đề của tinh tinh, đã phá vỡ những giả định lâu nay về trí thông minh của động vật. Các nghiên cứu tiếp theo cũng tiết lộ rằng tinh tinh biết dùng lá thấm nước để uống và lau chùi, và chúng cũng đập vỡ các loại hạt bằng cách sử dụng đá, cùng với nhiều cách sử dụng công cụ khác.
Công trình nghiên cứu thực địa ban đầu của Goodall đã thúc đẩy việc xuất bản hơn 200 bài báo khoa học về những con tinh tinh ở Gombe, tiết lộ những khám phá đáng chú ý về loài linh trưởng này, bao gồm khả năng cảm thông, sự hình thành liên kết mẫu tử, chế độ ăn tạp, và thậm chí cả việc chúng tham gia vào “chiến tranh.”
Goodall nhận bằng Tiến sĩ từ Đại học Cambridge vào năm 1965 và tiếp tục công việc nghiên cứu và bảo tồn tại Gombe suốt hàng thập kỷ. Sau này, bà làm việc thông qua Viện Jane Goodall, được thành lập năm 1977. Bà đã viết một số cuốn sách và bài báo về công việc của mình, bao gồm cuốn In the Shadow of Man (Trong Bóng tối của Loài người), xuất bản năm 1971.
