Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Xi’s Takaichi retribution has less impact on eastern Japan,” Nikkei Asia, 04/12/2025
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Khu vực bị ảnh hưởng bởi trận động đất năm 2011 vẫn đón hàng loạt du khách từ Đài Loan và các nước khác trong khi Kansai chịu ảnh hưởng.
Chính quyền của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vừa thực hiện một loạt biện pháp trả đũa mạnh mẽ đối với Nhật Bản sau phát biểu của Thủ tướng Sanae Takaichi về khả năng xảy ra tình huống khẩn cấp ở Đài Loan.
Dù họ đã tăng cường áp lực lên Nhật Bản và phát động một cuộc chiến tuyên truyền chống lại Nhật Bản ở cả trong và ngoài nước, nhưng chính quyền Tập cho đến nay vẫn chưa thực hiện các biện pháp mạnh mẽ có thể phản tác dụng đối với nền kinh tế Trung Quốc.
Trong một phát biểu khiến Bắc Kinh tức giận, Takaichi đã nói trước Quốc hội Nhật Bản vào ngày 07/11 rằng một cuộc tấn công tiềm tàng của Trung Quốc nhắm vào Đài Loan có thể trở thành mối đe dọa sống còn đối với Nhật Bản, theo đó cho phép nước này thực hiện quyền tự vệ tập thể.
Chiến dịch trả đũa leo thang gần đây đã lan sang ngành giải trí Nhật Bản, khi các sự kiện âm nhạc liên quan đến Nhật Bản được lên kế hoạch tổ chức tại Trung Quốc liên tiếp bị hủy bỏ.
Vào ngày 28/11, buổi hòa nhạc của Ayumi Hamasaki dự kiến diễn ra vào ngày hôm sau tại Thượng Hải đột ngột bị hủy bỏ. Nữ ca sĩ, thường được người hâm mộ gọi là Ayu, sau đó đã đăng lên Instagram một bức ảnh cô biểu diễn tại một địa điểm vắng tanh.
Maki Otsuki, nữ ca sĩ nổi tiếng với ca khúc chủ đề của bộ anime One Piece, cũng buộc phải dừng buổi biểu diễn của mình tại một sự kiện ở Thượng Hải vào ngày 28/11 sau khi đèn và nhạc đột nhiên tắt.
Biện pháp trả đũa đầu tiên của Trung Quốc diễn ra từ ngày 14/11, khi Bắc Kinh kêu gọi công dân Trung Quốc tạm thời không du lịch đến Nhật Bản vì lo ngại an ninh.
Chính phủ Trung Quốc cũng được cho là đã yêu cầu các hãng hàng không nội địa giảm số chuyến bay đến Nhật Bản. Điều này có thể ảnh hưởng đến nền kinh tế địa phương ở Nhật Bản, nhưng tác động sẽ không đồng đều, trong đó khu vực Kansai ở miền tây Nhật Bản có thể bị ảnh hưởng nặng nề nhất.
Khu vực này, nơi có Osaka và Kyoto, được cho là có quan hệ kinh tế sâu sắc với Trung Quốc. Tỷ lệ công dân Trung Quốc đến thăm các điểm du lịch ở Kansai cũng tương đối cao.
Sân bay quốc tế Kansai – nơi có số lượng tuyến bay đến và đi Trung Quốc cao nhất trong số các sân bay của Nhật Bản – dự kiến số chuyến bay đến và đi từ các thành phố của Trung Quốc sẽ giảm khoảng 30% vào tháng 12.
Tuy nhiên, tại Sân bay Haneda ở Tokyo, chỉ có một số ít chuyến bay bị cắt giảm.
Tokyo là trung tâm của vùng Kanto ở miền đông Nhật Bản, và Haneda là một trong những sân bay bận rộn nhất thế giới. Các hãng hàng không luôn phải cạnh tranh cực kỳ khốc liệt để giành được vị trí cất và hạ cánh.
Nếu các hãng hàng không giảm chuyến bay đến và đi từ Haneda, cơ quan quản lý giao thông vận tải Nhật Bản có thể yêu cầu họ từ bỏ các khung giờ bay của mình, vốn là thứ rất khó để giành lại.
Một nguồn tin Trung Quốc am hiểu vấn đề này cho biết Trung Quốc đã kiềm chế không cắt giảm nhiều chuyến bay đến Haneda “để tránh tác động trực tiếp đến việc quản lý các hãng hàng không lớn do nhà nước sở hữu.”
Nguồn tin sống tại Nhật Bản chỉ ra rằng Trung Quốc không thể đơn giản cắt các chuyến bay đến Haneda vì bất kỳ động thái nào như vậy sẽ ảnh hưởng đến lợi nhuận dài hạn của các hãng hàng không lớn chủ yếu do nhà nước sở hữu.
Nhưng Sân bay quốc tế Kansai hoạt động trong một hoàn cảnh khác và có thể đang gặp phải tình trạng trì trệ sau khi Triển lãm thế giới Expo 2025 Osaka – sự kiện đã thu hút 25 triệu du khách trong sáu tháng diễn ra, tính đến tháng 10 – sắp kết thúc.
Trong khi đó, ở Tohoku, tác động của động thái ngăn cản du khách đến Nhật Bản của Trung Quốc là không đáng kể, bởi nhiều du khách nước ngoài đến vùng tây bắc này là người Đài Loan.
Gần đây, Tohoku ngày càng thu hút sự chú ý của du khách nước ngoài, trong đó Sendai, thủ phủ của tỉnh Miyagi, đóng vai trò là cửa ngõ vào khu vực.
Một nguồn tin am hiểu tình hình cho biết một tỷ lệ đáng kể khách nước ngoài tại các khách sạn gần Ga Sendai, trung tâm giao thông quan trọng trong khu vực, đến từ Đài Loan. Và nhiều người trong số họ ở lại từ hai đêm trở lên.
“Tỷ lệ lấp đầy đã tăng (nhờ lượng khách ngày càng tăng), dẫn đến giá phòng vẫn duy trì ở mức cao,” nguồn tin bổ sung thêm. “Hiện tại, tôi chưa cảm nhận được tác động của căng thẳng gần đây giữa Nhật Bản và Trung Quốc.”
Có ít nhất hai chuyến bay thẳng giữa Sendai và Đài Loan theo cả hai hướng mỗi ngày.
Sau khi khu vực này bị tàn phá bởi trận động đất, sóng thần, và thảm họa hạt nhân năm 2011, nơi đây đã nhận được rất nhiều sự hỗ trợ từ Đài Loan, và các thành phố trên khắp Tohoku đã sớm thiết lập quan hệ hữu nghị hoặc trở thành thành phố kết nghĩa với cộng đồng người Đài Loan.
Trong bối cảnh đó, số lượng chuyến bay thẳng giữa Sân bay Sendai và Đài Loan đã tăng lên. Sendai hiện đang có các chuyến bay thẳng từ Đài Bắc và Cao Hùng, thành phố lớn thứ hai của hòn đảo.
Vùng Tohoku bao gồm sáu tỉnh: Aomori, Iwate, Akita, Yamagata, Miyagi, và Fukushima.
Sendai và khu vực xung quanh cũng đang đón ngày càng nhiều du khách từ Đông Nam Á, Mỹ, và Châu Âu.
Du khách nước ngoài đến Sendai thường ghé thăm các khu nghỉ dưỡng suối nước nóng nổi tiếng ở Tohoku, chẳng hạn như Ginzan Onsen ở tỉnh Yamagata, rồi quay lại thành phố trước khi rời Nhật Bản. Ginzan nổi tiếng với kiến trúc gỗ truyền thống.
Du khách nước ngoài cũng đổ về vịnh Matsushima thuộc tỉnh Miyagi, nơi nổi tiếng với vô số đảo nhỏ nằm rải rác khắp vùng. Thậm chí, cuối tháng trước, một số du khách vẫn đi ngắm cảnh bất chấp thời tiết giá lạnh.
Dù đưa ra lời chỉ trích gay gắt đối với Takaichi sau phát biểu của bà về Đài Loan, nhưng chính quyền Tập đã tiếp tục gửi tín hiệu ngầm tới các công ty Nhật Bản đang hoạt động tại Trung Quốc rằng họ vẫn được trân trọng.
Cho đến nay, chính quyền Tập vẫn chưa hủy bỏ thỏa thuận miễn thị thực cho du khách Nhật Bản đến thăm ngắn hạn. Theo thỏa thuận này, công dân Nhật Bản được phép lưu trú tại Trung Quốc mà không cần thị thực trong tối đa 30 ngày.
Nhiều doanh nhân đang tận dụng cơ chế miễn thị thực này. Việc hủy bỏ thỏa thuận sẽ dẫn đến đình trệ giao thương và đầu tư của Nhật Bản vào Trung Quốc. Nó cũng chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng quốc tế.
Nhưng những lời công kích nhắm vào Takaichi vẫn tiếp diễn, với sự tham gia của Ngô Quang Hạo, Đại sứ Trung Quốc tại Nhật Bản.
Vào ngày 30/11, tờ Nhân dân Nhật báo, cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Trung Quốc, đã đăng một bài viết của Ngô trong đó chỉ trích gay gắt Thủ tướng Nhật Bản và yêu cầu bà ngay lập tức rút lại phát biểu về Đài Loan. Vấn đề là, dù phát biểu cứng rắn trên báo in, nhưng Ngô gần đây đã gặp gỡ các chính trị gia và doanh nhân Nhật Bản tại Tokyo. Chiến thuật mới này phản ánh tình hình kinh tế khó khăn của Trung Quốc.
Đại diện hàng đầu của Trung Quốc tại Nhật Bản đã gặp Yoshinobu Tsutsui, Chủ tịch Liên đoàn Doanh nghiệp Nhật Bản, tổ chức vận động hành lang kinh doanh quyền lực nhất của nước này, thường được gọi là Keidanren.
Trong cuộc gặp ngày 28/11, Ngô và Tsutsui đã nhất trí về tầm quan trọng của trao đổi kinh tế và thương mại. Các nguồn tin thân cận cho biết cuộc gặp được tổ chức theo yêu cầu của phía Trung Quốc.
Sau đó, Ngô cũng gặp gỡ các thành viên cấp cao của một nhóm các nhà lập pháp Nhật Bản liên đảng phái nhằm thúc đẩy tình hữu nghị Nhật-Trung.
Tất cả các cơ quan truyền thông chính thức của Trung Quốc đều được huy động để tiếp tục tấn công cá nhân Takaichi. Nhưng bất chấp chiến dịch toàn diện này, người dân Trung Quốc vẫn rất bình tĩnh. Không hề có bất kỳ cuộc biểu tình chống Nhật Bản hay tẩy chay hàng hóa Nhật Bản nào được đưa tin.
Quay lại hồi tháng 09/2012, một làn sóng biểu tình đã lan khắp Trung Quốc để phản đối việc Nhật Bản quốc hữu hóa Quần đảo Senkaku ở Biển Hoa Đông, mà Trung Quốc cũng tuyên bố chủ quyền và gọi là quần đảo Điếu Ngư.
Hai tháng sau, Tập Cận Bình lên tiếp quản chức vụ Tổng bí thư đảng từ Hồ Cẩm Đào và sau đó trở thành Chủ tịch Trung Quốc vào tháng 03/2013.
Kể từ khi bước vào kỷ nguyên Tập, một lượng khách Trung Quốc đông đảo ngoài sức tưởng tượng đã đến Nhật Bản du lịch, và tận mắt chứng kiến tình hình thực tế của đất nước này.
Vì vậy, những cảnh báo của chính phủ Trung Quốc rằng Nhật Bản là một mối nguy, hoặc rằng nước này đang hồi sinh quá khứ quân phiệt của mình, đều trở nên sáo rỗng.
Ngoài ra còn một nguyên nhân khác: Nhiều người Trung Quốc hiện đang bận tâm với cuộc sống thường nhật, vật lộn với tình trạng suy thoái kinh tế kéo dài và tình trạng việc làm khắc nghiệt của đất nước, vốn đặc biệt khó khăn đối với những người trẻ tuổi.
Dù một số người dùng mạng xã hội Trung Quốc đã trút nỗi thất vọng dồn nén của mình qua “lời chỉ trích Nhật Bản,” nhưng bài đăng của họ lại không dẫn đến các cuộc biểu tình chống Nhật Bản hay tẩy chay sản phẩm Nhật Bản, qua đó cho thấy chủ nghĩa dân tộc Trung Quốc đã tự định hình lại như thế nào.
Giữa bối cảnh nền kinh tế Trung Quốc đang trong tình trạng khó khăn, chính quyền Tập buộc phải thực hiện một hành động cân bằng tinh tế đối với cuộc tranh cãi ngoại giao âm ỉ liên quan đến nhận xét của Takaichi về Đài Loan.
Nhật Bản cần phản ứng bình tĩnh trước những tín hiệu lẫn lộn từ Trung Quốc. Phản ứng thái quá trước những hành động khiêu khích của Trung Quốc sẽ chỉ khiến cho việc hàn gắn quan hệ song phương trở nên khó khăn hơn.
Katsuji Nakazawa là nhà báo và biên tập viên cấp cao của Nikkei, hiện sinh sống tại Tokyo. Ông đã dành bảy năm làm phóng viên thường trú ở Trung Quốc và sau đó trở thành trưởng văn phòng Trung Quốc. Ông đã nhận Giải Nhà báo Quốc tế Vaughn-Ueda năm 2014.
