[TQNam]

Hà Nội và Manila đang tìm cách nâng cao hơn nữa mối quan hệ trong năm 2015.

Julio S. Amador III và Jeremie P. Credo
Ngày 26 tháng 2 năm 2015

Có được các quan hệ song phương ổn định kể từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao sau Chiến tranh Việt Nam năm 1976, Philippines và Việt Nam hiện tham gia vào các cuộc đối thoại cấp cao để cố gắng thiết lập một quan hệ đối tác chiến lược.

Tháng năm 2014, Tổng thống Benigno S. Aquino III và Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng bày tỏ nguyện vọng tiến tới thiết lập một quan hệ đối tác chiến lược giữa hai nước. Hồi tháng Mười một, bên lề Hội nghị các nhà Lãnh đạo APEC 2014 lần thứ 22 tại Bắc Kinh, Trung Quốc, Tổng thống Aquino và Chủ tịch Việt Nam Trương Tấn Sang đã đồng ý triệu tập ủy ban công tác chung để bắt đầu thảo luận về lộ trình hướng tới quan hệ đối tác này.

Yếu tố Trung Quốc?

Ý tưởng về một quan hệ đối tác chiến lược trở nên mạnh hơn khi Việt Nam và Trung Quốc to tiếng với về giàn khoan dầu. Tháng 6 năm 2014, Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Trung Quốc triển khai một giàn khoan dầu khổng lồ gần quần đảo Hoàng Sa, trong vùng biển Việt Nam tuyên bố là một phần của vùng đặc quyền kinh tế (EEZ). Hành động đơn phương của Trung Quốc đã dẫn tới cuộc đối đầu giữa các tàu của chính phủ Trung Quốc và Việt Nam, cũng như các cuộc bạo động chống Trung Quốc ở Việt Nam đã buộc hàng ngàn người Trung Quốc bỏ chạy về nước. Đổ thêm dầu vào xung đột, tàu hải quân Trung Quốc đã bắt giữ sáu ngư dân Việt Nam tại vùng biển tranh chấp. Các đối ứng nầy dẫn đến sự rạn nứt ngoại giao giữa hai quốc gia.

Philippines là quốc gia yêu sách ở Biển Đông duy nhất đã nộp một đơn kiện lên tòa trọng tài chống lại các quyền lịch sử của Trung Quốc. Hỗ trợ cho bước đi nầy nhầm đẩy mạnh cách tiếp cận dựa trên luật pháp trong giải quyết các tranh chấp hàng hải, Việt Nam nộp văn kiện lập trường của mình lên tòa trọng tài thuộc tòa án quốc tế cuối tháng Mười hai năm 2014. Bối cảnh địa chính trị thay đổi đã tạo điều kiện cho sự hội tụ các lợi ích của Philippines và Việt Nam, nó mở đường cho việc thiết lập một quan hệ đối tác chiến lược.

Các lựa chọn Chính sách quyền lực cứng và mềm của Việt Nam hiện nay

Ứng xử trước các điểm nóng trong khu vực, Việt Nam sử dụng cả hai cách tiếp cận quyền lực cứng và mềm. Việt Nam tăng cường hiện diện quân sự và phi quân sự trong vùng biển tranh chấp. Điều này hiển hiện trong việc thành lập các đơn vị quân sự đồn trú thường trực, lắp đặt các thiết bị y tế và các trang bị ở Vịnh Cam Ranh – cảng lớn nhất và gần quần đảo Trường Sa nhất ở phía Nam và nằm trong phạm vi của quần đảo Hoàng Sa – rồi triển khai quân đội và thường dân ra các vùng đất yêu sách. Gần đây, họ mua tàu ngầm lớp Kilo của Nga để hiện đại hóa năng lực hải quân của mình.

Việt Nam thừa nhận nếu chỉ dựa vào lực lượng quân sự thì không đủ để ngăn chặn Trung Quốc. Việt Nam chọn cách ngoại giao chủ động, quốc tế hóa vấn đề để có được sự hỗ trợ của các nước khác. Nâng cao và tăng cường quan hệ song phương với các đối tác chiến lược là một bước đi mà Việt Nam cũng khai phá. Ngoài ra, họ tích cực tham gia vào các diễn đàn như Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF), Hội nghị thượng đỉnh Đông Á (EAS), các cuộc họp của Tổ chức Hợp tác Kinh tế châu Á-Thái Bình Dương (APEC) và Liên Hợp Quốc (UN) để nâng cao nhận thức mối quan tâm đến Biển Đông.

Xây dựng quan hệ đối tác chiến lược Việt Nam-Philippines

Các quan hệ đối tác chiến lược dài hạn thường khi là một khái niệm bị hiểu lầm vì nó là tương đương với một thỏa thuận thiên về an ninh giữa hai quốc gia, tức một phe nhóm hoặc các quốc gia nhất định. Thực ra, đây là nâng cao sự trao đổi song phương tạo không gian cho các cơ chế đối thoại chiến lược song phương được tiến hành ở cấp bộ. Nó có tính toàn diện và bao gồm sự hợp tác kinh tế, chuyên môn và văn hóa-xã hội.

Bởi lợi ích của Việt Nam và Philippines ngày càng hội tụ, các thảo luận ban đầu về quan hệ đối tác chiến lược được khởi sự một tháng sau khi các ngoại trưởng loan báo việc xiết chặt hơn nữa mối quan hệ giữa hai nước. Phó Thủ tướng kiêm Ngoại trưởng Phạm Bình Minh và Ngoại trưởng Alberto del Rosario đồng chủ trì Ủy ban hổn hợp ký kết hợp tác chiến lược tổ chức ngày 29-30 Tháng Giêng năm 2015 vừa qua. Hai bên đã đưa ra dự thảo bản tuyên bố chung về quan hệ đối tác chiến lược trên cơ sở hữu nghị, bình đẳng, tôn trọng lẫn nhau và hợp tác.

Đầu của năm 2015, do đó, đánh dấu một tương lai hứa hẹn cho Philippines và Việt Nam. Quan hệ song phương giữa hai nước chắc chắn sẽ phát triển trên các lĩnh vực như chính trị, thương mại và đầu tư, ngư nghiệp, hàng hải và đại dương, cũng như quốc phòng và an ninh, cùng các lĩnh vực khác.

Philippines mưu tìm đối tác chiến lược nào?

Khi được hỏi vì sao Philippines quyết định chọn Việt Nam làm đối tác chiến lược, Bộ trưởng del Rosario tuyên bố rằng “cũng như Mỹ và Nhật Bản, có một mối liên hệ đặc biệt giữa Philippines và Việt Nam”. Trước khi thiết lập quan hệ đối tác chiến lược, các bên phải có thỏa thuận với nhau trên cơ sở và phù hợp với các giá trị và mục tiêu chung. Việt Nam là một đối tác tiềm năng khả thể không chỉ vì đồng lợi ích kinh tế khả dung, mà còn vì Việt Nam thừa nhận tầm quan trọng của việc giữ gìn vai trò trung tâm của ASEAN và sự đoàn kết trong một cấu trúc đang đang hoàn thiện của khu vực. Tuy nhiên, Philippines cam kết các giá trị như dân chủ, nhân quyền, và quản trị tốt có thể không phù hợp hoàn toàn với Việt Nam.

Về các vấn đề khu vực, Việt Nam cũng xúc tiến hợp tác hàng hải khi khẳng định cách tiếp cận dựa trên luật pháp trong việc giữ gìn sự ổn định và an ninh khu vực. Philippines và Việt Nam đồng cam kết duy trì hòa bình trong khu vực, bảo đảm cho người dân trên toàn vùng Đông Nam Á sống trong hòa thuận và thịnh vượng qua các giải pháp hòa bình cho các tranh chấp. Quan trọng nhất, hai bên cam kết tiếp tục hợp tác cả song phương lẫn đa phương hướng tới kiến tạo một Cộng đồng ASEAN. Điều cốt yếu là đối tác chiến lược ràng buộc vào các hoạt động cộng tác trong văn hóa, kinh tế và chính trị, cũng như trong việc chia sẻ thông tin và kiến thức chuyên môn biến điểm yếu thành thế mạnh.

Đã có sẳn gì cho một đối tác chiến lược trong tương lai?

Tương đồng trong các vấn đề hai bên đối mặt và cam kết rồi chia sẻ, cả hai nước tán thành mạnh mẽ nền an ninh và ổn định trong khu vực, đặc biệt là khi các công cụ hay các cơ chế liên quan đến việc xúc tiến ngăn ngừa xung đột hàng hải trở nên không hiệu quả khi đối mặt với các hành động đơn phương của Trung Quốc. Vì vậy, một nhu cầu cấp thiết với ASEAN là hoàn tất một Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông với Trung Quốc.

Sẽ có sự cộng tác hơn nữa giữa Philippines và Việt Nam như nâng cao quan hệ đối tác chiến lược. Điều nầy bao gồm tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực nông nghiệp, các hoạt động tìm kiếm và cứu hộ, bảo vệ môi trường biển và sẳn sàng ứng phó sự cố tràn dầu. Giải quyết các vấn đề khu vực sẽ là một cấu thành mạnh mẽ của các liên kết sâu sắc và, ví như, sẽ có sự hợp tác chặt chẽ hơn trong các chủ đề quân sự và hàng hải. Việc tập trung vào hợp tác chính trị, quốc phòng và an ninh, tuy nhiên, chắc chắn sẽ không là mục tiêu duy nhất và đầu tiên của đôi bên. Mục tiêu bao trùm của một quan hệ đối tác chiến lược là cải thiện các mối quan hệ tổng thể giữa hai quốc gia và điều kiện sống của nhân dân họ.

Việc nâng cao quan hệ song phương cũng có nghĩa là trách nhiệm lớn hơn cho cả Philippines và Việt Nam. Cả hai quốc gia phải cộng tác trong lập kế hoạch và thực hiện các thỏa thuận hợp tác chiến lược bởi sự hội tụ của các lợi ích trong nhiều lĩnh vực. Tuy nhiên, có một thách thức rất quan trọng đặt trước các ràng buộc giữa hai nước đang tiếp tục dâng cao.

Cơ sở của Philippines cho đối tác chiến lược không đơn thuần là sự hội tụ của các vấn đề chiến lược mà còn là chia sẻ các giá trị và nguyên tắc với ý nghĩa rằng một quan hệ đối tác chiến lược không thể được thoả thuận trên cơ sở hơn thiệt. Việt Nam và Philippines cần trao đổi thẳng thắng hơn nữa vấn đề này hoặc là quan hệ đối tác chiến lược được đưa ra sẽ là hời hợt và bất khả thi khi cơn gió ngoại giao đổi chiều.
………………….
Julio S. Amador III là Phó Tổng Giám đốc Viện Ngoại vụ. Jeremie P. Credo là một chuyên gia nghiên cứu ngoại giao cộng tác với Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quan hệ Quốc tế thuộc Viện Ngoại vụ. Bài viết này nguyên được công bố như một bình luận của CIRSS do Viện ngoại vụ Philippines đề nghị.

Nguồn: http://thediplomat.com/2015/02/the-philippines-and-vietnam-strategic-partners/

[Author]

Posts