Nguồn: “Relations between South Vietnam, the United States, and Cambodia deteriorate,” History.com (truy cập ngày 19/10/2015).
Biên dịch & Hiệu đính: Nguyễn Huy Hoàng
Vào ngày này năm 1964, sau một loạt sự cố và cáo buộc lẫn nhau, quan hệ giữa Campuchia, Việt Nam Cộng Hòa và Hoa Kỳ xuống đến mức thấp. Campuchia dưới quyền Quốc trưởng Norodom Sihanouk[1] muốn duy trì quan điểm trung lập về cuộc xung đột ngày càng nghiêm trọng giữa Sài Gòn và lực lượng cộng sản ở Việt Nam, nhưng đất nước này đã dần trở thành chỗ trú ẩn để Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam (Việt Cộng) và các lực lượng Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tấn công chính quyền Sài Gòn. Do không đủ cứng rắn để phản đối lực lượng cộng sản sử dụng lãnh thổ của mình, Sihanouk đã phải chịu áp lực chính trị và quân sự ngày càng tăng từ phía Hoa Kỳ và Nam Việt Nam.
Trong sự kiện này, không quân Việt Nam Cộng Hòa đã oanh tạc một ngôi làng ở Campuchia. Khi phía Campuchia phản đối, Sài Gòn trả lời bằng cách nhắc lại cáo buộc rằng Campuchia đang cung cấp nơi trú ẩn cho các lực lượng cộng sản Bắc Việt để tấn công qua biên giới Tây Nam vào Nam Việt Nam. Ngày 22 tháng 10, Hoa Kỳ cáo buộc quân đội Campuchia đã vượt qua biên giới vào Nam Việt Nam và bắt giữ một sĩ quan Mỹ đang làm cố vấn cho các lực lượng Việt Nam Cộng Hòa. Ngày 25 tháng 10, thi thể của viên sĩ quan nọ được tìm thấy trong lãnh thổ Nam Việt Nam, và Campuchia bị cáo buộc là đã đặt thi thể ở đó để các lực lượng cứu hộ lọt vào tầm ngắm.
Ngày hôm sau, quân đội Campuchia bắn rơi một chiếc máy bay vận tải C-123 của Không quân Hoa Kỳ đang chở đầy đạn dược cho một doanh trại lực lượng đặc nhiệm, khiến 8 nhân viên quân sự Hoa Kỳ thiệt mạng. Đến ngày 28, Mỹ thừa nhận chiếc máy bay đã đi lạc sang lãnh thổ Campuchia do sai sót, nhưng biện hộ rằng sự cố này phát sinh là do đường biên giới Tây Nam không được phân định rõ ràng và do các hoạt động của lực lượng cộng sản trong khu vực.
Bất chấp những lời cáo buộc và đe dọa từ Quốc trưởng Sihanouk cũng như tổn thất nhân lực và máy bay về phía Mỹ, cả hai bên đều không theo đuổi vấn đề này. Tuy nhiên, việc lực lượng cộng sản Bắc Việt sử dụng Campuchia như một nơi trú ẩn để tấn công Nam Việt Nam vẫn tiếp tục là một vấn đề gây tranh cãi. Năm 1970, Tổng thống Richard Nixon ra lệnh cho các lực lượng của Mỹ và Việt Nam Cộng Hòa truy quét những chỗ trú ẩn này trong Chiến dịch Campuchia.
Ảnh: Tổng thống Nixon tuyên bố tiến hành Chiến dịch Campuchia ngày 30 tháng 4 năm 1970 trong một bài phát biểu trực tiếp trên truyền hình. Nixon cho rằng đây là phản ứng cần thiết đối với “cuộc xâm lược” của Bắc Việt. Tác giả: Jack E. Kightlinger (White House Photo Office).
——————–
[1] Sau khi lên ngôi Quốc vương năm 1941, đến năm 1955 Sihanouk thoái vị để nhường ngôi cho cha mình là Suramarit. Sau khi Suramarit mất năm 1960, Sihanouk được Quốc hội bổ nhiệm làm Quốc trưởng. Năm 1993, Sihanouk trở lại làm Quốc vương Campuchia – ND.
