Nguồn: Historic figures, BBC (truy cập ngày 5/4/2015)
Biên dịch & Hiệu đính: Phạm Hồng Anh
Alexander đệ tam của Vương quốc Macedonia (356-323 TCN), được biết đến nhiều hơn với tên gọi Alexander Đại đế, đã một tay thay đổi cả bản chất của thế giới cổ đại chỉ trong vòng hơn một thập niên.
Alexander sinh ra ở Pella, thủ đô cổ đại của Macedonia vào tháng 7 năm 356 trước Công nguyên (TCN). Ông là con của Vua Philip đệ nhị của Macedonia và công chúa Olympias xứ Ipiros. Alexander lớn lên dưới sự dạy dỗ của nhà triết học Aristotle. Năm 336 TCN, vua Philip bị ám sát và Alexander kế thừa một vương quốc hùng mạnh nhưng đầy bất ổn. Ông nhanh chóng giải quyết hết kẻ thù ở trong nước và xác lập lại quyền lực của người Macedonia tại Hy Lạp. Sau đó ông lên đường chinh phạt đế chế Ba Tư khổng lồ.
Vượt qua mọi trở ngại khó khăn, Alexander đã dẫn dắt quân đội của mình tới những chiến thắng trên khắp lãnh thổ của người Ba Tư tại bán đảo Tiểu Á, Syria và Ai Cập mà không một lần phải nếm trải mùi chiến bại. Chiến thắng vĩ đại nhất của ông là Trận chiến Gaugamela[1] (năm 331 TCN), nơi hiện nay là miền bắc Iraq. Vị vua trẻ của Macedonia, người trị vì Hy Lạp, chúa tể bán đảo Tiểu Á và vị pharaoh của Ai Cập đã trở thành “hoàng đế vĩ đại” của Ba Tư ở tuổi 25.
Trong tám năm tiếp theo, trên cương vị một hoàng đế, kiêm chỉ huy quân sự, chính trị gia, học giả và người thám hiểm, Alexander đã đưa đội quân của mình đi xa thêm 11.000 dặm (khoảng 18.000 kilomet), lập nên 70 thành phố và tạo dựng một đế chế trải khắp ba lục địa và bao phủ khoảng hai triệu dặm vuông (tương đương hơn năm triệu kilomet vuông). Bắt đầu từ Hy Lạp ở phía tây, cho tới sông Danube ở phía bắc, Ai Cập ở phía nam, và trải dài theo phía đông cho tới vùng Punjab của Ấn Độ, toàn bộ khu vực này được kết nối trong một mạng lưới thương mại và buôn bán quốc tế rộng lớn. Mạng lưới này được thống nhất bởi ngôn ngữ và văn hóa Hy Lạp, trong khi bản thân vị hoàng đế lại tiếp nhận và áp dụng những phong tục ngoại lai để cai trị hàng triệu thần dân đa sắc tộc.
Alexander được ghi nhận là một thiên tài quân sự, người luôn luôn dẫn đầu nêu gương, dẫu rằng niềm tin vào sức mạnh vô địch thiên hạ của ông đồng nghĩa với việc vị vua này đôi khi tỏ ra khinh suất với chính tính mạng của mình và quân lính. Trong suốt 13 năm Alexander cai trị với những cuộc chiến liên miên, quân đội của ông mới chỉ một lần duy nhất từ chối theo chân ông ra trận mạc, thể hiện lòng trung thành do chính ông hun đúc.
Alexander qua đời sau một cơn sốt cao tại Babylon vào tháng 6 năm 323 TCN (ở tuổi 33).
——————————-
[1] Trận Gaugamela (hay còn gọi là trận Arbela) diễn ra vào ngày 1 tháng 10 năm 331 TCN giữa Alexander Đại đế của Macedonia và Darius đệ tam nhà Achaemenes. Đây là trận đánh lớn nhất trong cuộc chiến chinh phục đế quốc Ba Tư của Alexander Đại đế, và cũng là một trận đánh tiêu biểu cho tài nghệ quân sự của ông và đạo quân thiện chiến của mình. Đồng thời, trận chiến cũng là cuộc đọ sức nảy lửa cuối cùng quyết định sự sụp đổ của đế quốc Ba Tư dưới triều Achaemenes. Sử gia Edward Creasy đã xếp trận Gaugamela vào danh sách 15 trận chiến có ý nghĩa quan trọng nhất trong lịch sử. [ND]
