Nguồn: Historic figures, BBC (truy cập ngày 1/7/2015)
Biên dịch & Hiệu đính: Phạm Hồng Anh
Vespasian là vị hoàng đế thứ 9 của La Mã. Ông đã khôi phục thành công hòa bình và ổn định sau thời kỳ nội chiến, và thành lập vương triều Flavia.
Titus Flavius Vespasianus, được biết với tên Vespasian, sinh năm 9 SCN ở Rieti, phía tây bắc La Mã. Ông có một sự nghiệp quân sự xuất sắc, chỉ huy quân đoàn số hai xâm lược Anh năm 43 SCN và chinh phục phía tây nam nước Anh. Về sau ông thăng tiến trong viện nguyên lão và trở thành quan chấp chính tối cao năm 51 SCN và thống đốc Châu Phi mười năm sau đó. Ông là trợ thủ tin cậy của hoàng đế Nero và đã dẫn đầu cuộc đàn áp Khởi nghĩa Do Thái (66 – 70 SCN). Đến năm 68 SCN, phần lớn vùng Ludaea đã được khôi phục, mặc dù Jerusalem vẫn bị chiếm đóng.
Sau khi Nero mất năm 68 SCN, một loạt hoàng đế thay nhau trị vì trong thời gian ngắn, còn Vespasian chuẩn bị cho cuộc tranh giành quyền lực của mình. Tất cả các quân đoàn từ Ai Cập, Jedaea, Syria và sau đó là Danube đều tuyên bố ủng hộ ông. Vespasian cử chỉ huy Primus thay mặt ông bình định nước Ý. Primus giành được một thắng lợi quan trọng và đẫm máu tại Cremona và chiếm được Rome vào tháng 12 năm 69 SCN. Viện nguyên lão thông qua luật trao ngôi vương cho Vespasian. Cuối mùa hè năm 70 SCN, ông tới La Mã và để con trai cả Titus cai quản Judaea. Tháng 8 năm 70 SCN Jerusalem bị chiếm và đền thờ của người Do Thái bị phá hủy.
Mục tiêu chính của Vespasian trong triều đại của mình là phục hồi hệ thống tài chính của Rome sau triều đại hoang phí của Nero, khôi phục lại kỷ luật trong quân đội sau các cuộc nội chiến và đảm bảo vị trí kế vị của con trai Titus. Ông đạt được cả ba mục tiêu này. Ông tước bỏ quyền miễn thuế Nero ban cho người Hy Lạp, và cho xây dựng đấu trường Colosseum ở Rome với những chiến lợi phẩm từ Jerusalem.
Vespasian giữ một mối quan hệ tốt đẹp với viện nguyên lão. Ông sống một cuộc đời khá giản dị để nêu gương. Theo nhà sử học La Mã Tacitus, Vespasian là người đầu tiên cải thiện bản thân tốt hơn sau khi lên ngôi hoàng đế.
Vespasian qua đời năm 79 SCN.
