Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy
Trợ cấp thất nghiệp khẩn cấp đã hết hiệu lực đối với hàng triệu người Mỹ sau khi Tổng thống Donald Trump từ chối ký dự luật chi tiêu đã được Quốc hội thông qua, vì ông nhấn mạnh chi phiếu kích thích 600 USD/người phải được tăng lên 2.000 USD. Dự luật trị giá 2,3 nghìn tỷ đô la cũng đảm bảo ngân sách cho hoạt động của chính phủ liên bang, vốn sẽ phải đóng cửa vào thứ Ba nếu không đạt được thỏa thuận.
Hãng fintech Trung Quốc Ant Group cho biết sẽ thành lập một nhóm làm việc “chấn chỉnh” để giúp công ty tuân thủ đầy đủ các quy định của chính phủ Trung Quốc. Công ty dự định IPO vào tháng trước với hy vọng gọi được 37 tỷ đô la – một kỷ lục thế giới – song bị các cơ quan quản lý Trung Quốc tuýt còi.
EU bắt đầu chiến dịch tiêm chủng hàng loạt, với vắc-xin Pfizer-BioNTech sẵn sàng ở tất cả 27 nước thành viên. Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen mô tả nỗ lực phối hợp triển khai này là “một khoảnh khắc cảm động của tinh thần đoàn kết”. Châu Âu đã ghi nhận hơn 14 triệu ca mắc covid-19 và hơn 335.000 trường hợp tử vong.
Cộng hòa Trung Phi đã tổ chức bầu cử tổng thống và cơ quan lập pháp lần đầu tiên kể từ khi chính phủ đương nhiệm ký thỏa thuận hòa bình với lực lượng nổi dậy vào tháng 2 năm 2019. Cuộc bầu cử chìm trong các cáo buộc gian lận bầu cử và bạo lực, bao gồm vụ giết ba lính gìn giữ hòa bình của Liên Hợp Quốc. Trong khi đó, cử tri ở Niger cũng đi bỏ phiếu. Cuộc bầu cử có thể đưa đến cuộc chuyển giao quyền lực tổng thống trong hòa bình đầu tiên của đất nước.
Sau khi đạt được một thỏa thuận thương mại với EU, chính phủ Anh giờ tìm cách thuyết phục người dân. Thủ tướng Boris Johnson tuyên bố đã bảo đảm thương mại tự do mà không bị “kéo vào quỹ đạo lập pháp hoặc quản lý của [EU]”. Bộ trưởng Tài chính Rishi Sunak thì nói về việc biến Thành phố London trở thành “nơi hấp dẫn nhất để niêm yết công ty mới trên thế giới”.
Theo một báo cáo mới của Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Kinh doanh, Trung Quốc sẽ vượt Mỹ trở thành nền kinh tế lớn nhất thế giới vào năm 2028, sớm hơn 5 năm so với ước tính trước đây. Điều này xuất phát từ phản ứng trái ngược nhau của hai nước trước thiệt hại kinh tế do covid-19 gây ra.
TIÊU ĐIỂM
Sau đại dịch là cơ hội lớn để cải cách?
Một đại dịch trăm năm có một đã tạo ra cơ hội cải cách kinh tế và xã hội. Câu hỏi lớn của năm 2021 là liệu các chính trị gia có đủ mạnh dạn để nắm bắt nó không. Covid-19 không chỉ gây chấn động nền kinh tế toàn cầu. Nó đã thay đổi quỹ đạo của ba nhân tố lớn đang định hình thế giới hiện đại. Toàn cầu hóa chậm lại. Cuộc cách mạng kỹ thuật số tăng tốc. Và cạnh tranh địa chính trị Mỹ-Trung ngày càng leo thang.
Đồng thời, đại dịch đã làm trầm trọng thêm một trong những tai họa lớn của ngày nay: bất bình đẳng. Nó cũng khiến người ta chú ý hơn vào thảm họa không thể tránh khỏi và thậm chí nghiêm trọng hơn của thế kỷ tới: biến đổi khí hậu. Tất cả điều này đồng nghĩa không thể nào quay về thế giới tiền covid. Nước Mỹ, một lần nữa, có cơ hội lớn nhất để định hình thế giới hậu đại dịch. Câu hỏi đặt ra là liệu Tổng thống Biden có chớp lấy nó hay không. Nếu không hành động, rụt rè và trì trệ, thì đó sẽ là một sự xấu hổ khủng khiếp đối với Mỹ và cả thế giới.
Triển vọng chính sách ngoại giao của Mỹ
Ai sẽ lãnh đạo thế giới vào năm 2021? Nga là kẻ cản đường, không phải kẻ dẫn đầu. Ở châu Âu, Boris Johnson sẽ rất bận rộn với Brexit, Angela Merkel của Đức từ chức và Emmanuel Macron của Pháp không có nhiều phương tiện trong tay để thực hiện các ý tưởng lớn của ông. Trung Quốc là siêu cường đang lên, nhưng chưa đủ khả năng để gánh vác vai trò lãnh đạo thế giới. Câu hỏi đặt ra là liệu Mỹ có sẵn sàng quay lại vai trò này hay không.
Trong những năm gần đây vai trò lãnh đạo của Mỹ mờ nhạt đi. Barack Obama tập trung vào “xây dựng đất nước từ bên trong”, trong khi Donald Trump rút khỏi nhiều thỏa thuận quốc tế. Và khi nhu cầu ngoại giao của Mỹ tăng lên, năng lực đối ngoại của nước này đang giảm dần. Bộ Ngoại giao đang khủng hoảng và bị chảy máu nhân tài. Sẽ mất một khoảng thời gian để hồi phục. Vì tương lai của mình và lợi ích của thế giới, Mỹ cần tái đầu tư vào ngoại giao từ năm 2021.
Đánh giá triển vọng kinh tế thế giới năm 2021
Gần đây chưa bao giờ tăng trưởng toàn cầu lại bất định như hiện nay. Tác động khổng lồ của covid-19 đã được giảm nhẹ bởi can thiệp khẩn cấp quy mô lớn của chính phủ nhằm cứu các công ty và hỗ trợ người lao động. Chỉ khi vòi sữa hỗ trợ bị rút lại thì mới thấy hết được bức tranh thiệt hại. Ở Mỹ, hãy theo dõi tình trạng thất nghiệp dài hạn thay vì xem tỷ lệ thất nghiệp tức thời đang giảm để xem liệu thị trường việc làm có thực sự đã hồi sinh hay không.
Đừng xem dữ liệu lạm phát vốn bị bóp méo bởi các thay đổi tạm thời trong nền kinh tế, cũng như lợi suất trái phiếu, vốn được các ngân hàng trung ương kéo xuống, mà hãy xem kỳ vọng lạm phát. Chính sách tiền tệ là có thể dự đoán được: lãi suất của các nước giàu trên thế giới sẽ không sớm tăng lên. Thay vào đó, nhiều nền kinh tế sẽ thử nghiệm lãi suất âm. Các chính phủ phải đánh giá xem liệu có cần bơm hỗ trợ cho phục hồi kinh tế – do đó hãy theo dõi các bộ tài chính hơn là nghiên cứu các ngân hàng trung ương. Và cuối cùng, hãy để mắt đến vấn đề vốn đã định hình năm 2020 cho đến khi đại dịch xuất hiện: chiến tranh thương mại Mỹ-Trung. Hãy chú ý đến thặng dư thương mại của Trung Quốc.
Các nhà lãnh đạo dân túy sẽ lu mờ?
Các lãnh đạo dân túy đối phó với coronavirus không được khéo léo cho lắm. Tổng thống Donald Trump hạ thấp nó, quảng cáo các phương pháp chữa bệnh ngược đời và chế giễu khẩu trang. Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi muốn được xem là hành động dứt khoát nên đã không cân nhắc đến hậu quả của việc áp đặt một trong những lệnh phong tỏa ngặt nghèo nhất thế giới tại một quốc gia có quá nhiều người nghèo. Hàng triệu người đã di cư từ các thành phố bị mất việc làm và trở về quê nhà ở nông thôn, làm lây lan virus.
Tổng thống Brazil Jair Bolsonaro thì bác bỏ covid-19 là “bệnh khịt mũi” trong khi quảng cáo các phương pháp chữa trị ngược đời. Và Tổng thống John Magufuli cảm ơn thần thánh vì đã giúp Tanzania sạch covid, trong khi các thi thể được bí mật xếp chồng lên nhau trong nghĩa trang. Xu hướng bác bỏ giới chuyên môn của chủ nghĩa dân túy gây hại nhất chính tại thời điểm này. Trong đại dịch nó là thảm họa. Để đánh bại virus đòi hỏi những đức tính mà họ coi thường: lý trí, cởi mở và hợp tác quốc tế. Nhiệm vụ của những người theo chủ nghĩa tự do vào năm 2021 là thổi luồng gió mới và cản bước những người dân túy.
Suy thoái 2020 sẽ thay đổi luật chơi của chủ nghĩa tư bản toàn cầu?
Suy thoái là cơ chế thanh lọc của chủ nghĩa tư bản. Các doanh nghiệp yếu kém nhỏ lại hoặc phá sản trong khi các công ty mạnh hơn mở rộng. Trong năm 2021, thiệt hại của đại dịch sẽ trở nên rõ ràng hơn khi các biện pháp kích thích giảm và nhiều công ty yếu lộ diện. Các doanh nghiệp lành mạnh sẽ tăng cường đầu tư, mang lại lợi thế lâu dài cho họ. Các quán quân sẽ là những công ty được hưởng lợi từ gián đoạn công nghệ và được tiếp xúc với các nền kinh tế hoạt động tốt hơn, đặc biệt là châu Á và châu Mỹ.
Tuy nhiên, kỳ vọng xã hội đối với các doanh nghiệp sẽ thay đổi sau đại dịch. Các công ty sẽ ít quan tâm hơn đến cổ đông và nhiều hơn đối với người lao động. Lượt mua lại cổ phiếu trên toàn cầu đã giảm gần một nửa vào giữa năm 2020 và sẽ không phục hồi hoàn toàn ngay cả khi lợi nhuận hồi phục. Trong bối cảnh toàn cầu hóa đình trệ, nhiều công ty đa quốc gia sẽ phải hoạt động như một liên đoàn các doanh nghiệp ở tầm quốc gia, không thể thu được lợi thế hiệu quả từ mô hình tổ chức hội nhập toàn cầu. Và khi quy mô chính phủ mở rộng ở mọi nơi, quy định và thuế sẽ chắc chắn tăng lên. Cuộc suy thoái này sẽ không chỉ làm rung chuyển thế giới kinh doanh mà còn cả luật chơi của chủ nghĩa tư bản.
